کیفیّت ارائۀ تمثیل در تاریخ بیهقی
محورهای موضوعی :
تمثیل در زبان و ادب فارسی
سهیل فتاحی
1
,
رقیه علوی
2
1 - دانش‌آموختۀ دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه رازی، کرمانشاه
2 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج
تاریخ دریافت : 1400/06/17
تاریخ پذیرش : 1400/08/28
تاریخ انتشار : 1400/10/26
کلید واژه:
proverb,
allegory,
تاریخ بیهقی. تمثیل. مَثَل. ارسال المثل,
Bayhaqi's History,
Gnomic Verse,
چکیده مقاله :
یکی از مهم ترین مختصاتی که در سبک شناسی نثر مورد توجّه قرار می گیرد، عناصر تصویرساز و میزان کاربرد آن در آثار منثور است که در این میان، تمثیل به دلیل تأثیر بالایی که در جذابیّت کلام دارد، از اهمیّت ویژه ای برخوردار است. در این مقاله که به روش تحلیلی - توصیفی – آماری و برپایۀ منابع کتابخانه ای است، تلاش شده است تا با مطالعۀ کامل کتاب تاریخ بیهقی اصلی ترین شگردهای بیهقی در شیوۀ ارائۀ تمثیل بررسی شود. این مقاله با هدف کلّی ارائۀ ویژگی های تمثیل و شیوه های کاربرد آن در تاریخ بیهقی نوشته شده است و در پی پاسخ به این پرسش کلّی است که تمثیل در تاریخ بیهقی چه جایگاهی دارد و بیهقی تمثیل را با چه شیوه ها و کیفیتّت ها و در چه مقیاسی به کار برده است؟ گفتنی است تا کنون بصورت مستقل پژوهشی دربارۀ کیفیّت تمثیل در تاریخ بیهقی صورت نگرفته است. آنچه که در این مقاله بدان پرداخته‌شده است، استخراج تمثیل ها در تاریخ بیهقی و بررسی شیوۀ ارائۀ آن و میزان استفادۀ آماری از هر مورد است. بیهقی از همۀ شگردهای کاربردی تمثیل بهره برده است؛ امّا گاه در قالب صفت هایی شاعرانه به تمثیل، خاصیّتی شاعرانه می بخشد. همچنین گاهی معنای والای سخن بیهقی خود بدان درجه از حکمت می رسد که بی هیچ شگرد تصویرساز دیگری، قابلیّت تبدیل به مثلی نغز را دارد. این موارد زیر عنوان علوّ معنی بررسی شده است. گاه نیز سخن بیهقی، یادآور شعر و سخن شاعران پیش و پس از خود است که آن سخنان نیز غالباً تمثیل یا اصطلاح کنایی اند. در این میان سخن سعدی بیش از دیگران در تاریخ بیهقی فرایاد می آید.
چکیده انگلیسی:
One of the most important features that are considered in the stylistics of prose is the illustrative elements and the extent of its use in prose texts. Allegory, in particular, is significant because of the effect that it has on the attractiveness of speech. Through reading Bayhaqi's History (Tarikh-e Beyhaqi), this study, which has used an analytical-descriptive approach and is based on library sources, aims to investigate the key strategies of Beyhaqi in the way of expressing allegory. The prose of Bayhaqi's History is intermediate and the study of the techniques of using allegory is also effective in understanding the course of the transmission of the style of its epoch. This article has been written with the general aim of presenting the characteristics of allegory and the methods of its application in Bayhaqi's History. Particularly it seeks to clarify the place of allegory in Bayhaqi's History as well as the method, quality and scale used in the application of allegory. It is worth mentioning that no prior research has been done on the quality of allegory in Bayhaqi's History. The discussion addresses the retrieval of allegories from the Bayhaqi's History, as well as analysis of how it is interpreted and the statistical significance of each allegory. Meanwhile, allegory is often embellished with a literary quality in the form of poetic adjectives, which is not seen in other contemporary Beyhaqi texts. Also, the sublime meaning of Beyhaqi's speech sometimes reaches a degree of wisdom that can be turned into a magnificent allegory without the use of any illustration techniques. Under the heading of "sublime meaning," these cases were investigated. Often it is seen that Beyhaqi's speech is reminiscent of the poems and words of previous poets before and after him so that the mind familiar with the other text, instinctively understands it. In the meantime, Saadi's words are recalled more than others in Bayhaqi's History.
منابع و مأخذ:
ابن منظور، محمّد بن مکرم بن علی. 1414. لسان العرب. ج 11-12، بیروت: دار صادر.
بهمنیار، احمد. 1328. مثل چیست. یغما. شمارۀ 12. صفحه 49 تا 52.
بیهقی، ابوالفضل محمّد بن حسین. 1389. تاریخ بیهقی. دو جلدی. مقدّمه، تصحیح، تعلیقات، توضیحات و فهرستها از محمّدجعفر یاحقّی و مهدی سیّدی. چ سوم. تهران: سخن.
----------------------. 1371. تاریخ بیهقی. تصحیح دکتر علیاکبر فیاض. چ سوم. تهران: علم.
جامی، نورالدّین عبدالرحمان بن احمد. 1386. هفت اورنگ. تصحیح مرتضی مدرس گیلانی. تهران: اهورا.
حافظ، خواجه شمسالدّین محمّد. 1384. دیوان حافظ. چ چهارم. تهران: هنرور.
خطیبی، حسین. 1390. فنّ نثر در ادب پارسی. چ پنجم. تهران: زوّار.
شمیسا، سیروس 1387. سبکشناسی نثر. چ دوازدهم. تهران: میترا.
سعدی، مصلحالدّین عبدالله، 1387. بوستان. تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی. چ نهم. تهران: خوارزمی.
-----------------.1389. گلستان. تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی. چ نهم. تهران: خوارزمی.
-----------------.1389. کلیات سعدی. چ دوم. تهران: منشأ دانش.
سهیلی، مهدی. 1376. مشاعره. چ هفتم. تهران: سنایی.
سیّدحسینی، رضا. 1391. مکتبهای ادبی. جلد اوّل. چ هفدهم. تهران: نگاه.
شمیسا، سیروس. 1381. نگاهی تازه به بدیع. چ چهاردهم. تهران: فردوس.
-----------. 1385 بیان. ویرایش سوم. چ سوم. تهران: میترا.
عباسی، حبیبالله و منیر قادری، 1392. نقد تاریخی. دفتر اوّل. چ دوم. تهران: خانۀ کتاب.
عراقی، ابراهیم بن بزرگمهر. 1382. دیوان عراقی.. تهران: گنجینه.
فتوحی، محمود. 1396. درآمدی بر ادبیاتشناسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
فردوسی، ابوالقاسم. 1389. شاهنامه. براساس نسخۀ مسکو. تهران: پارمیس.
فرشیدورد، خسرو. 1378. دربارۀ ادبیات و نقد ادبی. جلد دوم. چ سوم. تهران: امیرکبیر.
قبادیانی، ناصرخسرو. 1386. شرح دیوان بزرگ. تألیف مهدی محقّق. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
کزّازی، میرجلالالدّین. 1393. بیان، زیباشناسی سخن پارسی. چ یازدهم. تهران: مرکز.
ناتلخانلری، پرویز. 1345. هفتاد سخن، شعر و هنر. تهران: توس.
نظامی، الیاس بن یوسف. 1388. مخزنالاسرار. تصحیح حسن وحید دستگردی. چ دوم. تهران: زوّار.
_||_
Ibne Manzoor, Mohammad ebn Mokaram ibn Ali. 1414. Lesanol Arab. V. 11-12, Beirut: Dar Sader.
Bahmanyar, Ahmad. 1328. What is it like. Yaghma. No. 12. p. 49-52.
Bayhaqi, Abul-Fazl Mohammad ibn Hosein. 1389. History of Bayhaqi. Two volumes. Introduction, correction, comments, explanations and glossary by Mohammad Jafar Yahaghi and Mehdi Seyedi. Third edition. Tehran: Sokhan.
----------------------. 1371. History of Bayhaqi. Edited by Dr. Ali Akbar Fayaz. Third edition. Tehran: Science.
Jami, Nur al-Din Abdul Rahman ibne Ahmad. 2007. The Seven Thrones. Edited by Morteza Modares Gilani. Tehran: Ahura.
Hafez, Khaje Shams al-Din Mohammad. 1384. Hafez Poetical Work. Fourth edition. Tehran: Honarvar.
Khatibi, Hosein. 1390. The Art of Prose in Persian Literature. Fifth Edition. Tehran: Zavvar.
Shamisa, Siroos 1387. Stylistics of Prose. Twelfth edition. Tehran: Mitra.
Saadi, Mosleh al-Din Abdullah, 2008. Bustan. Corrections and explanations by Gholam Hosein Yousefi. Ninth edition. Tehran: Kharazmi.
----------------------------------------------. 1389. Golestan. Corrections and explanations by Gholam Hosein Yousefi. Ninth edition. Tehran: Kharazmi.
-----------------------------------------------. 1389. Saadi’s Collected Works. Second edition. Tehran: Mansha Danesh
Soheili, Mehdi. 1376. Poetry. Seventh edition. Tehran: Sanai.
Seyed Hoseini, Reza. 2012. Literary Schools. First volume. Seventeenth Edition. Tehran: Negah.
Shamisa, Siroos. 2002. A new look at Rhetoric. Fourteenth edition. Tehran: Ferdows.
---------------------. 1385. Expression. Third Edition. Tehran: Mitra.
Abbasi, Habibullah & Monir Ghaderi, 2013. Historical Criticism. Second edition. Tehran: Khaneye Ketab.
Iraqi, Ibrahim ibn Bozorgmehr. 2003. Iraqi’s Collected Works. First Edition. Tehran: Ganjineh.
Fotuhi, Mahmoud. 1396. An Introduction to Literature. First Edition. Tehran: Institute of Humanities.
Ferdowsi, Abolghasem. 1389. Shahnameh. Based on the Moscow version. First Edition. Tehran: Parmis.
Farshidvard, Khosrow. 1999. On the Literature and Literary Criticism. Volume II. Third edition. Tehran: Amirkabir.
Ghobadiani, Naser Khosrow. 2007. Description of the Great Work. Written by Mehdi Mohaghegh. Tehran: Association of Cultural Works and Honors.
Kazazi, Mir Jalaloddin. 2014. Expression, Aesthetics of Persian Speech. Eleventh edition.Tehran: Markazi
Natel khanlari, Parviz. 1345. Seventy Words, Poetry and Art. First Edition. Tehran: Toos.
Nezami, Elias ibn Yusuf. 1388. Makhzanol Asrar. Edited by Hasan Vahid Dastgerdi. Second edition. Tehran: Zavar.
