بازتاب باورهای دینی در شعر شاعران دوره‌ی پهلوی دوم*

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

عبد الرضا مدرس زاده ¹ (دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد کاشان)
زهره محب ² (دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد کاشان)

تاریخ دریافت : 1390/07/07 تاریخ پذیرش : 1390/10/05 تاریخ انتشار : 1391/03/01

کلید واژه: شعر معاصر, contemporary poem, ادبیات آئینی, شاعران پهلوی دوم, religious believes and second Pahlavi Period,

چکیده مقاله :

یکی از موضوعات و مباحثی که در شعر معاصر مورد توجه قرار می گیرد، بحث و بررسی در باب دیدگاه شاعران دوره ی پهلوی دوم به دین، باورهای دینی و اعتقادات آیینی و الهی است که این موضوع با توجه به ساختار فکری و ذهنی اهل هنر و نیز نوع نقش و جایگاه دین در این دوره‌ی تاریخی، موضوعی شایان توجه است. سرودن شعر مذهبی ـ آیینی در ایران از سابقه ای طولانی برخوردار است. سابقه ای به قدمت اشعار کسایی مروزی که بسیاری وی را نخستین سراینده ی شعر دینی می دانند. سابقه ای به قدمت سرایش اوستا، نخستین سروده ی دینی ایرانیان. سیر سرودن اشعار دینی، سیری صعودی است و هرچه به دوران معاصر نزدیک می شویم، با وجود جو ضد مذهبی شاهان قاجار و شاهان پهلوی، اما باز هم جلوه ی اعتقادات مذهبی در شعر کاملاً نمایان است. در دوره ی پهلوی دوم، شاهد دو حرکت در شعر آیینی هستیم. ابتدا شعر کلاسیک دینی که ادامه ی همان اشعار دینی شعرای قدیم است، و دیگر ظهور شعر مذهبی در قالب شعر نو. در مقاله حاضر با دسته بندی مصداق‌های باورها و رفتارهای دینی مانند جلوه‌ی قرآن کریم، بازتاب احادیث و روایات، مناقب و مراثی و ...، شکل بازتاب یافتن آنها را در شعر شاعران پهلوی دوم نشان داده شده است.

چکیده انگلیسی:

Study of the second Pahlavi poets point of view toward religion, religious believes and divine doctrines has been considered as one of the most considerable issues in contemporary poem. Moreover, considering mental structure of artists and also the religion status in the second Pahlavi’s period, this issue has received a special attention. Composing religious poem had been current many years ago. For example, Kasaee Marvzi can be regarded as the first poet who composed the religious poem or the first Iranian religious poems composed by Avesta. The trend of composing religious poems has been growing. Although there has an anti-religious atmosphere of Qajar and Pahlavi’s kings in contemporary period, manifestation of religious believes is completely obvious. Two movements can be seen in the second Pahlavi period: First, the religious classical poem which followed the same religious poems belonging to old poets; Second the emergence of religious poem in the form of New Poem. The present article has revealed the way of religious believes reflection in poems of second Pahlavi poets through categorizing evidences of religious doctorines and behaviors such as the Holy Qoran’s manifestation, reflection of traditions (Hadith), narrations (Revayat), virtues (manaqeb), and elegies (marthyeh).  

منابع و مأخذ:

1. ابتهاج، هوشنگ (1388)، آینه در آینه (برگزیده شعر)، انتخاب محمدرضا شفیعی کدکنی، چ نوزدهم، تهران، نشر چشمه

2. ــــــــــــــ (1387)، سیاه مشق، چ بیستم، نشر کارنامه

3. اخوان ثالث، مهدی(1387)، ترا ای کهن بوم و بر دوست دارم، چ هفتم، تهران، زمستان

4. امیری فیروزکوهی، کریم(1369)، دیوان امیری فیروزکوهی، به کوشش امیر بانوی امیری فیروزکوهی، چ دوم، سخن

5. براون، ادوارد(1369)، تاریخ ادبیات ایران (از صفویه تا عصر حاضر)، ترجمه‌ی دکتر بهرام مقدادی، تحشیه و تعلیق ضیا الدین سجادی و عبدالحسین نوایی، مروارید

6. بهار، محمد تقی(1381)، دیوان اشعار، تهران، نشر علم

7. ـــــــــــــ (1386)، سبک شناسی (3جلد)، ج3، چ دوم، انتشارات زوار

8. بهبهانی، سیمین(1388)، مجموعه اشعار، چ چهارم، تهران، نگاه

9. حمیدی شیرازی، مهدی(1383)، دیوان حمیدی(پس از یک‌سال)، مؤسسه‌ی انتشارات عطایی

10. درستی، احمد(1381)، شعر سیاسی در دوره‌ی پهلوی دوم، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی

11. رحمانی، نصرت(1386)، مجموعه اشعار، تهران، نگاه

12. ریاحی، محمد امین(1381)، کسایی مروزی: زندگی، اندیشه و شعر او، چ دهم، تهران، علمی

13. سبزواری، حمید(1367)، دیوان اشعار، کیهان

14. سپهری، سهراب(1368)، هشت کتاب، چ هفتم، تهران، ناشر: کتابخانه‌ی طهوری

15. شاملو، احمد(1387)، مجموعه آثار، دفتر یکم: شعرها، چ هشتم، تهران، نگاه

16. شاهرودی، اسماعیل(1387)، ویران سراییدن (گزیده‌ی شعر)، چ دوم، نشر چشمه

17. شفیعی کدکنی، محمدرضا(1388)، آیینه ای برای صداها(هفت دفتر شعر)، چ ششم، علمی

18. شهریار، محمد حسین(1389)، غزلیات شهریار، تهران، نگاه

19. صالحی، علی(1387)، مجموعه اشعار، دفتر یکم: شعرها، چ سوم، تهران، نگاه

20. صفا، ذبیح الله(1381)، تاریخ ادبیات ایران، چ چهاردهم، فردوس

21. صفارزاده، طاهره(1365)، بیعت با بیداری، چ سوم، انتشارات نوید شیراز

22. _________ ، سفر پنجم، چ چهارم، انتشارات نوید شیراز

23. فرخزاد، فروغ (1383)، مجموعه سروده‌ها، تهران، شادان

24. کسرایی، سیاوش(1387)، مجموعه اشعار، چ سوم، تهران، نگاه

25. کی منش، عباس(1365)، آذرخش(مجموعه شعر)، کیهان

26. مشیری، فریدون(1388)، بازتاب نفس صبحدمان(کلیات اشعار)، چ نهم، نشر چشمه

27. مصدق، حمید(1386)، مجموعه اشعار، تهران، نگاه

28. معیری، محمد حسن(1385)، دیوان اشعار، سایه نیما

29. منزوی، حسین(1388)، مجموعه اشعار، مؤسسه‌ی انتشارات آفرینش، مؤسسه‌ی انتشارات نگاه

30. موسوی گرمارودی، علی،(1368)، دست‌چین(گزیده‌ی هفت مجموعه شعر)، دفتر نشر فرهنگ اسلامی

31. _____________ ، (1363)، خط خون، چ گلشن

32. نادرپور، نادر(1382)، مجموعه اشعار، چ دوم، تهران، نگاه

33. نیما یوشیج(1388)، مجموعه کامل اشعار، گردآوری و تدوین سیروس طاهباز، تهران، نگاه

34. همایی، جلال الدین(1376)، دیوان سنا، چ سوم، مؤسسه‌ی نشر هما