سیمای زن در تمثیل های عامیانۀ هرمزگان (بر مبنای قصه‌های گردآوری شده توسط محمدصالح امیری)

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

محمدصالح امیری ¹ , پیمان احمدی ²

1 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر لنگه.
2 - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

تاریخ دریافت : 1400/11/15 تاریخ پذیرش : 1400/11/15 تاریخ انتشار : 1401/01/01

کلید واژه: فرهنگ, culture, زن, woman, هرمزگان, Hormozgan, قصه‌های تمثیلی, allgories tales,

چکیده مقاله :

این مقاله، تحقیقی در بارۀ جایگاه زنان در فرهنگ عمومی هرمزگان، براساس قصه‌های عامیانۀ هرمزگان می‌باشد. تمثیل‌های عامیانه به عنوان روایت‌هایی مهم، در بسیاری از جوامع به وسیلۀ زنان نقل می‌شوند. در این قصه‌های تمثیلی، تصویری روشن از کارکرد، نقش و وضعیت زنان ترسیم شده است؛ بنابراین بررسی آنها می‌تواند ما را به شناخت هرچه بیشتر وضعیت زنان و زندگی آنها رهنمون گردد. در این مقاله اطلاعات به شیوۀ کتابخانه‌ای گردآوری و با استفاده از روش تحلیل کیفی، تمثیل‌ها بررسی می‌شوند. ضرورت این پژوهش از آن جهت است که دریابیم بازتاب تصویر زنان در فرهنگ عامۀ هرمزگان چگونه است. پرسش اصلی این پژوهش این است که: زنان در نگاه راویان این تمثیلات از چه جایگاه و کارکردی برخوردار هستند؟ این پزوهش در دو بخش، فعالیت‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی زنان را در تمثیل‌های عامیانه بررسی می‌کند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد اگرچه فرهنگ هرمزگان، فرهنگی مردسالار است و نابرابری جنسیتی نیز محدود کنندۀ فعالیت‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی زنان می‌باشد، اما در بسیاری موارد به ویژه در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی، زنان موضعی فعالانه‌تر دارند. ازدواج برای زنان قصه‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است و گاهی در انتخاب همسر نیز آزاد‌اند. ذهن اسطوره‌ای راویان این دست از تمثیل‌ها، سبب شده است تا نقش زنان در کارکردها و ژرف ساخت‌های متضاد و متناقض دیده شود.

چکیده انگلیسی:

Female reflection in Hormozgan Folk allegories (based on the folk tale’s which are compiled by Mohamad-Saleh Amiri) This paper is an investigation on the status of women in the general culture of Hormozgan, based on the folk tales of Hormozgan. The folk allegories, as important narrative, are narrated in many societies by women. In these  narrative’s, a clear image of the function, role and status of women is drawn; therefore, studying them can lead us to better understanding of the status of women and their lives. In this paper, data is collected in a library method of research, and allegories are reviewed using the qualitative analysis method. The necessity of this paper is to find out how the image of women is reflected in the general culture of Hormozgan. The main question of this paper is what status and function do women have in the opinion of the narrators of these folk allegories? In two parts, this study examines the political, economic, cultural and social activities of women in the folk allegories. The results of this paper show that although Hormozgan culture is male-dominated culture and gender inequality also restricts women's political, economic, cultural and social activities, women are more active in many cases, especially in the cultural and social spheres. Marriage for women is very important, and sometimes it is free to choose a spouse. The mythical mind of narrators of stories has led the role of women in functional and profound conflicting and contradictory structures.Women's stories simultaneously have different aspects.

منابع و مأخذ:

1. آیدنلو، سجاد. (1388)، از اسطوره تا حماسه، چاپ دوم، تهران: سخن.


2. امیری، محمدصالح. (1394)، قصه‌های عامیانه‌ی هرمزگان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر لنگه.


3. امین‌الرعایا، پروین و دیگران. (1393)، "بررسی ویژگی‌های منتسب به زنان در ضرب‌المثل‌های فارسی". در پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش 34. صص 89- 120.


4. ل. پ. اول ساتن، (1374). قصه‌های مشدی گلین خانم، ویراستار اولریش، مارتسولف، ترجمۀ آذر امیرحسینی نیتهامر، سید احمد وکیلیان، چ هفتم، تهران: مرکز.


5. باستین، سمیه. (1396). بررسی برخی از عناصر فرهنگ عامه در افسانه‌های کرشی، بندرعباس: دانشگاه آزاد اسلامی.


6. بختیاری، محمد. (1369). راهنمای مفصل ایران جلد 22 استان هرمزگان، تهران: کاروان.


7. بشیری، محمود، محمودی، معصومه. (1390)، «بررسی مقایسه‌ای موضوعات و درونمایه های مرتبط با زنان در داستان‌های زن محور داستان نویس (1381- 1300)، فصلنامه‌ی زبان و ادب پارسی، ش 47، صص 80- 51.


8. بهمنی، مریم. (1392). "جایگاه قصه‌های عامیانه در ادبیات شفاهی هرمزگان" در پژوهش نامۀ فرهنگی هرمزگان، شمارۀ 5، سال سوم، صص 106-117، بندرعباس: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی.


9. بیات، حسین. (1389). "محوریت زنان در قصه‌های عامیانه" (تحلیل افسانه‌ها به مثابه رویاهای جمعی زنان). در فصلنامه‌ی نقد ادبی، سال دوم، ش 11. صص 87-115. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.


10. پارسا نسب، محمد. (13909)، داستان‌های تمثیلی- رمزی فارسی، تهران: چشمه.


11. پورنامداریان، تقی. (1368). «رمز و داستان‌های رمزی» چاپ سوم. تهران: انتشارات علمی.


12. تقوی، محمد و مینا بهنام. (1391). " تفاوت قصه نویس و قصه گو در داستانِ شیر و گاو از کلیله و دمنه و داستانِ "بیدپای" پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، دورۀ 3 شمارۀ 4 (پیاپی 12). تهران: دانشگاه تربیت مدرس.


13. حسنی، حمیدرضا. (1382). مردم نگاری شهرستان‌های بندر لنگه و بستک، بندرعباس: پژوهش‌های مردم شناسی سازمان میراث فرهنگی هرمزگان.


14. دریایی، احمد نور. (1384). مراسم آیینی و فولکلور مردم بندر کنگ، تهران: احسان.


15. رحمان دوست، مصطفی. (1377). قصه گویی: اهمیت و راه و رسم آن، ج 3، تهران: رشد.


16. رستمی توکلی، فاطمه و سعیدی، سهراب. (1396). بررسی جایگاه زن در ضرب‌المثل‌های هرمزگان، پژوهش نامۀ اورمزد، دورۀ 10، شمارۀ 39.


17. ریتزر، جورج. (1383)، نظریه‌های جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه‌ی محسن ثلاثی، چ هشتم، تهران: علمی.


18. ریکور، پل. (1386)، زندگی در دنیای متن؛ شش گفت و گو، یک بحث، ترجمه‌ی بابک احمدی، چ پنجم، تهران: علمی.


19. سبیلی، کریس. (1385)، درآمدی بر نظریه‌های فمینیستی، چیستی فمینیسم، ترجمۀ محمدرضا زمردی، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.


20. سعدی، مصلح بن عبدالله. (1389)، بوستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چ دهم، تهران: خوارزمی.


21. صدرازاده، ماندانا (1389)، نقش قصه‌های تمثیلی در تعلیم و تربیت، فصلنامۀ پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، د 1، ش 1. تهران.


22. عادلخانی، حسن. (1379). فرهنگ آمره ج 1، اراک: پیام دیگر.


23. _____،____. (1393). نقش قصه گو در پردازش قصه‌های عامیانۀ آمره، در دو فصلنامۀ فرهنگ و ادبیات عامه، سال دوم، شمارۀ 3. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.


24. عطار شیخ فخرالدین محمد. (1391)، تذکره الاولیا، تصحیح محمد استعلامی، چ بیست و سوم، تهران: زوار.


25. فردوسی، ابوالقاسم. (1376)، شاهنامه، جلد 6 و 7، به کوشش سعید حمیدیان، از روی چاپ مسکو، چ چهارم. تهران: قطره.


26. فلسفی میاب، علی، مریم ابوالفتحی و سهراب بناوند. (1379). مردم نگاری شهرستان قشم، بندرعباس: پژوهشکدۀ میراث فرهنگی استان هرمزگان.


27. کمپبل، جوزف. (1385). قهرمان هزار چهره، ترجمه‌ی شادی خسروپناه، مشهد: گل آفتاب.


28. ل. پ. اول ساتن، (1376). قصه‌های مشدی گلین خانم، ویراستار اولریش، مارتسولف، ترجمه‌ی آذر امیرحسینی نیتهامر، سید احمد وکیلیان، چ دوم، تهران: مرکز.


29. لیموچی، کتایون. (1385)، افسانه‌های مردم بختیاری، تهران: پازی تیگر.


30. محجوب، محمدجعفر. (1387). ادبیات عامیانۀ ایران (مجموعه مقالات در بارۀ افسانه‌ها و آداب و رسوم مردم ایران، گردآوری حسن ذوالفقاری). تهران: چشمه.


31. محمدی کله سر، علیرضا. (1395)، داستان تمثیلی، ساختار، تفسیر چند معنایی، زبان و ادبیات فارسی (مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی)، دورۀ 24، شمارۀ 81. دانشگاه خوارزمی، تهران. صص 257-253.


32. مهرشاهی داریوش. (1379)، بررسی علل پیدایش و اهمیت زیارتگاه‌های زرتشتیان در یزد (ایران)، «تحقیقات جغرافیایی»، بهار و تابستان 1379، شمارۀ 56 و 57، صص 117- 102.


33. میرصادقی، جمال. (1390). ادبیات داستانی، ج 6، تهران: علمی.


34. وطن پور، آزاده و کتایون نمیرانیان، (1391). "ریخت شناسی و تحلیل اسطوره‌ای قصۀ عامیانۀ دختر و درخت کنار" در پژوهش‌های انسان شناسی ایران، دورۀ 2 شمارۀ 1. تهران.


35. هدایت، صادق. (1334). نوشته‌های پراکنده، تهران: امیرکبیر.


36. Guerin, Wilfred L. Labor Earle G. Morgan Lee, Reesman Jeanne C. Willingham John R."Ahand book of critical approaches to literature" Fifth edition, NewYork, Oxford University press. 2005.

1. Aydanloo, Sajjad. (2009), From Myth to Epic..., Second Edition, Tehran: Sokhan. (In Persian)


2. Amiri, Mohammad Saleh (2015), Folk Tales of Hormozgan, Islamic Azad University, Bandar-e-Lengeh Branch. (In Persian)


3. Amin Al-Roaya, Parvin and others. (2014), "Study of characteristics appropriate to women in Persian proverbs", in Persian Language and Literature Research, No. 34, pp. 89-120. (In Persian)


4. Paul Elwell-Sutton, Laurence. (1374), The Stories of Mashdi Glin Khanum, Editor Ulrich, Martsulf, translated by Azar Amir Hosseini Titoamer, Seyed Ahmad Vakilian, seventh edition, Tehran: Center. (In Persian)


5. Bastin, Somayeh. (2017), A Study of Some Elements of Popular Culture in Karshi Legends, Bandar Abbas: Islamic Azad University. (In Persian)


6. Bakhtiari, Mohammad (2017), General guido to Iran volume 22, Tehran: Caravan. (In Persian)


7. Bashiri, Mahmoud, Mahmoudi, Masoumeh. (2011), "Comparative study of issues and themes related to women in women-centered stories of storytellers (1300-1381)" Quarterly Journal of Persian Language and Literature, No. 47, pp. 80-51. (In Persian)


8. Bahmani, Maryam. (2013), "The place of folk tales in the oral literature of Hormozgan" in Hormozgan Cultural Research Journal, No. 5, third year, pp. 106-117, Bandar Abbas: General Directorate of Islamic Culture and Guidance. (In Persian)


9. Bayat, Hussein (2010), "The centrality of women in folk tales" (analysis of myths as women's collective dreams). In the Quarterly Journal of Literary Criticism, second year, No. 11. pp. 87-115. Tehran: Tarbiat Modares University. (In Persian)


10. Parsansab, Mohammad (2011), Persian allegorical-allegorical stories, Tehran: Cheshmeh. (In Persian)


11. Pournamdarian, Taqi. (1989), " symbolism & symbolic stories…", third edition, Tehran: Scientific Publications. (In Persian)


12. Taghavi, Mohammad and Mina Behnam. (2012), "The difference between storytelling and storytelling in the story of a lion and a cow from Kelileh and Demneh and the story of" Bidpay ", research in comparative language and literature; Volume 3 Number 4 (12 in a row). Tehran: Tarbiat Modares University. (In Persian)


13. Hassani, Seyyed Hamid Reza (2003), Ethnography of Bandar Lengeh and Bastak, Bandar Abbas: Anthropological researches of Hormozgan Cultural Heritage Organization. (In Persian)


14. Daryaee, Ahmad Noor (2005), Ritual and folklore ceremonies of the people of Bandar Kong, Tehran: Ehsan. (In Persian)


15. Rahman Doust, Mustafa. (1998), Storytelling: Its Importance and Way of Drawing, Volume 3, Tehran: Roshd. (In Persian)


16. Rostami Tavakoli, Fatemeh and Saeedi, Sohrab. (2017), A Study of the Status of Women in Hormozgan Proverbs, Ormazd Research Letter, Volume 10, Number 39. (In Persian)


17. Ritters, George. (2004), Sociological Theories in Contemporary Times, translated by Mohsen Thalasi, eighth edition, Tehran: Elmi. (In Persian)


18. Ricoeur Paul (2007) Life in the World of Text, Six Dialogues, One Discussion, translated by Babak Ahmadi, Fifth Edition, Tehran: Elmi. (In Persian)


19. Beasley Chris. (2006), An Introduction to Feminist Theories, What is Feminism, translated by Mohammad Reza Zomordi, Tehran: Enlightenment and Women's Studies. (In Persian)


20. Saadi, Moslehuddin. (2010), Bustan, edited and explained by Gholam Hossein Yousefi, tenth edition, Tehran: Kharazmi. (In Persian)


21. Sadrzadeh, Mandana. (2010), The Role of Allegorical Stories in Education, Quarterly Journal of Persian Language and Literature Research, No. 1, Tehran: Tarbiat Modares University. (In Persian)


22. Adel Khani, Hassan. (1379), Farhang-e Amreh, Volume 1, Arak: Payameh digar. (In Persian)


23. Adelkhani, Hassan. (2014), The Role of the Storyteller in the Processing of Amreh Folk Tales, Bi-Quarterly Journal of Popular Culture and Literature, Second Year, No. 3, Tarbiat Modares University, Tehran. (In Persian)


24. Attar, Sheikh Fakhreddin Mohammad. (2012), Tazkerat al-Awliya, edited by Mohammad Estelami, 23rd edition, Tehran: Zavar. (In Persian)


25. Ferdowsi, Abolghasem. (1997), Shahnameh vols. 6 and 7, by Saeed Hamidianov from the Moscow edition, fourth edition, Tehran: Qatreh. (In Persian)


26. Philosophical Myab, Ali Maryam Abolfathi and Sohrab Banavand. (2000), Ethnography of Qeshm city, Bandar Abbas, Hormozgan Cultural Heritage Research Institute. (In Persian)


27. Campbell, Joseph (2006), The Hero of a Thousand Faces, translated by Shadi Khosrow Panah, first edition, Mashhadak Gol Aftab. (In Persian)


28. P. Oul Satin. (1997), The Stories of Mashdi Goldin Khanum, Editor Ulrich, Martsulf, translated by Azar Amir Hosseini Nietamorf Seyed Ahmad Vakilian, Second Edition, Tehran: Markaz. (In Persian)


29. Limuchi, Katayoun. (13859, Legends of Bakhtiari people, Tehranak Pazi Tiger. (In Persian)


30. Mahjoub, Mohammad Jafar. (2008), Iranian Folk Literature, (a collection of articles on the myths and customs of the Iranian people), compiled by Hassan Zolfaghari, Tehranak Cheshmeh. (In Persian)


31. Mohammadi Kolehsar, Alireza. (2016), Allegorical Story, Structure, Multilingual Interpretation, Persian Language and Literature (Journal of Kharazmi University Faculty of Literature and Humanities), Volume 24, Number 81, Tehran: Kharazmi University. Pp. 253-257. (In Persian)


32. Mehrshahi Dariush (2000), A Study of the Causes and Importance of Zoroastrian Shrines in Yazd, Iran), "Geographical Research" Spring and Summer 2000, Nos. 56 and 57, pp. 102-117. (In Persian)


33. Mirsadeghi Jamal. (2011), Fiction, Volume 6, Tehran: Elmi. (In Persian)


34. Vatanpour, Azadeh and Katayoun Namiranian (2012), "Morphology and Analysis of the Myths of the Folk Tale of the Girl and the Tree" in Iranian Anthropological Research, Dorel 2, No. 1, Tehran. (In Persian)


35. Sadegh, Hedayat. (1334), scattered writings, Tehran: Amirkabir. (In Persian)


36. Guerin, Wilfred L. Labor Earle G. Morgan Lee, Reesman Jeanne C. Willingham John R."Ahand book of critical approaches to literature" Fifth edition, NewYork, Oxford University press. 2005(In Persian).