بررسی فرانیارها و فراآسیب ها در شخصیت صائب تبریزی بر اساس ابیات تمثیلی غزلیات شاعر با تکیه بر نظریۀ روان‌شناسان انسان‌گرا

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

بهزاد پوررضاییان ¹ , سیّد احمد حسینی کازرونی ² , سید جعفر حمیدی ³ , عزت دیره ⁴

1 - دانشجوی دکتری، رشته زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران
2 - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر- ایران
3 - استاد زبان و ادبیات فارسی،واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی،بوشهر:ایران
4 - استادیار گروه روان‌شناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی

تاریخ دریافت : 1400/04/12 تاریخ پذیرش : 1400/04/12 تاریخ انتشار : 1400/07/01

کلید واژه: شخصیت, personality, تمثیل, سبک هندی, صائب تبریزی, Indian style, Saeb Tabrizi, allegory, دیوان غزلیات, Divan Ghazlitat, فرانیاز, فراآسیب, meta-needs, meta-harms,

چکیده مقاله :

در عصر حاضر علم نوبنیاد روان شناسی توانسته است با تکیه بر نظریه های متنوع اندیشمندان این علم، دریچه های تازه ای پیش روی پژوهشگران و منتقدان قرار دهد که از جملۀ آن تحلیل عوالم درونی نویسندگان متون کلاسیک و معاصر در عرصۀ ادبیات فارسی است. بر همین اساس، ساختار اصلی این مقاله با رویکرد فوق شکل گرفته و دو هدف عمده را دنبال می کند. اول کشف و شناسایی فرانیازها و فراآسیب های شخصیت صائب تبریزی بر اساس نظریۀ انسان گراها و دوم بررسی رویکرد تمثیلی صائب در بیان این ویژگی ها. برای دست یابی به این دو مقصود نیز از سخنان و اشعاری که شاعر با توجّه به دو خصیصۀ مهمّ سبک هندی یعنی بسیارگویی و کشف مضمون های تازه، در دیوان غزلیّاتش به این موضوع پرداخته، استفاده شده است. در این روش 364 غزل از دیوان مذکور بر اساس جدول مورگان و استفاده از نمونه گیری تصادفی ساده از بین 6995 غزل، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته است. بر همین اساس بعد از بیان مطالبی درمورد تمثیل، کارکرد و شاخه های آن، موضوع شخصیت و مفهوم آن تبیین شده و سپس 18 مورد فرانیاز و فراآسیب عنوان شده توسط مزلو، از دیوان صائب استخراج شده و رویکرد تمثیلی او در بیان این ویژگی ها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در این تحقیق که رویکردی توصیفی- تحلیلی دارد ضمن تبیین فرانیازها و فراآسیب های شخصیت شاعر به عنوان یک انسان خودشکوفا سعی شده است به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که آیا صائب در استفاده از رویکرد تمثیلی برای بیان موارد فرانیاز و فراآسیب شخصیت خود موفق بوده است؟

چکیده انگلیسی:

In the present era, the nascent science of psychology has been able to rely on various theories of thinkers in this science, to provide new windows for researchers and critics, including the analysis of the inner worlds of writers of classical and contemporary texts in the field of Persian literature. Is. Accordingly, the main structure of this article is formed with the above approach and pursues two main goals. The first is to discover and identify the needs and meta-harms of Saeb Tabrizi's personality based on humanistic theory and the second is to study Saeb's allegorical approach in expressing these characteristics. In order to achieve these two goals, the words and poems that the poet has dealt with in his lyric poetry due to two important features of the Indian style, namely eloquence and the discovery of new themes, have been used. In this method, 364 lyric poems from The divan has been selected and examined based on Morgan table and using simple random sampling from among 6995 sonnets. Accordingly, after expressing information about allegory, its function and branches, the subject of personality and its meaning are explained, and then 18 cases of paralysis and meta-harm mentioned by Maslow are extracted from Saeb's court and his allegorical approach in expressing this characteristic ‌ Have been reviewed and analyzed. In this research, which has a descriptive-analytical approach, while explaining the limitations and meta-harms of the poet's personality as a self-fulfilling human being, an attempt has been made to answer the basic question of whether Saeb succeeds in using an allegorical approach to express the issues and meta-harms of his personality. have been?

منابع و مأخذ:

1. رأس، آلن. اُ. روان­شناسی شخصیت (نظریه‌ها و فرایندها). 1373. ترجمه: سیاوش جمال فر. تهران: انتشارات بعثت

2. دارابی، جعفر. 1384. نظریه­های روان­شناسی شخصیت: رویکرد مقایسه­ای. تهران: آییژ

3. شاملو، سعید. 1382. مکتب­ها و نظریه­ها در روان­شناسی شخصیت. تهران: انتشارات رشد

3. شعار، جعفر و مؤتمن، زین­العابدین. 1374. گزیدۀ اشعار صائب تبریزی. تهران. چ و نشر بنیاد

4. شفیعی کدکنی، محمّدرضا.1378. صور خیال در شعر فارسی. تهران: انتشارات آگاه

5. شمیسا، سیروس. 1387. انواع ادبی. تهران: میترا

6.----،------. 1385. بیان. تهران: میترا

7.----،------. 1372. بیان. تهران: انتشارات فردوسی

8. صفا، ذبیح­الله. تاریخ ادبیات ایران. 1369. ج پنجم. تهران: انتشارات فردوسی

9. فتوحی، محمود. 1385. بلاغت تصویر، تهران: انتشارات سخن

10. فیروزکوهی، امیربانو. 1354. در حاشیۀ سبک هندی. مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی. شمارۀ 91 و 92. صفحه 114 تا 129

11. فیست، جس و فیست، گریگوری جی. 1386. نظریه­های شخصیت. ترجمه: یحیی سید محمودی. تهران: نشر روان

12. قهرمان، محمّد. 1370. دیوان صائب تبریزی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی

13. کریمی، یوسف. 1384. روان­شناسی شخصیت. تهران: مؤسسۀ نشر و ویرایش

14. گلی، احمد. متناقض نمایی (پارادوکس) در شعر صائب. 1387. فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی. سال 5. شمارۀ 20. صص 159-131.

15. وفایی، عبّاسعلی و آقابابایی، سمیّه. 1392. بررسی کارکرد تمثیل در آثار تعلیمی. پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی. شمارۀ 18. صفحه 23 تا 46