بررسی و تحلیل کارکردهای بلاغی واژه های قرآنی در غزل عرفی شیرازی

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

رضا رفایی قدیمی مشهد ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران)
خلیل پروینی ² (استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1400/03/04 تاریخ پذیرش : 1400/03/04 تاریخ انتشار : 1400/01/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

قرآن کریم، به مثابۀ والاترین متن اسلامی، همواره آبشخور شاعران پارسی سخن بوده است. هدف این پژوهش، بررسی تأثیر قرآن کریم بر تصویرسازی در غزل عرفی شیرازی، از شاعران پیشگام سبک هندی در قرن دهم است. مدعای اصلی پژوهش حاضر این است که عرفی در غزلیات خود از واژه های قرآنی در خلق تصاویر نازک خیالانه و بدیع، سود جسته است و واژه های قرآنی، در غزل او در بسیاری از موارد، از جنبۀ زیبایی شناسی و تصویرآفرینی قابل بررسی و تحلیل هستند. برای اثبات این مدعا، و نیز بررسی جایگاه قرآن در شعر عرفی، غزلیات او از حیث تأثیرگذاری قرآن بر تصویرآفرینی در حوزۀ دو علم بیان و بدیع مورد بررسی قرار گرفته است و انواع وام گیری های این شاعر از قرآن کریم در خلق تصاویر شعری، واکاوی شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که بیش ترین استفادۀ عرفی از قرآن کریم در خلق تصاویر، در اغراق نازک خیالانه و نیز در ساخت استعاره صورت پذیرفته است.

چکیده انگلیسی:

The Holy Qur'an, as the holiest Islamic text, has always been the source of Persian poet. The purpose of this research is to investigate the effect of the Holy Quran on imaginaton in the Orfi Shirazi's Sonnet, a pioneer Indian poetry Style in the 10th century Hijri. The main claim of the present research is that Orfi has been used the Qur'anic words in the creation of narrow imaganation and exquisite images, and The Quranic words, in many cases, can be aesthetically and imaginatively analyzed. To prove this claim, and study the position of the Qur'an in the orfi poetry, his sonnets have been investigated in the context of the influence of the Qur'an on production of image in the field of two expression and oratory sciences. And The various types of borrowing of this poet from the Holy Quran in the creation of poetic images , Has been analyzed. The results of this research show that the most common use of the Holy Qur'an in creating images taking in narrow imagination exaggerated, as well as in the construction of metaphors.

منابع و مأخذ:

کتاب­ ها

قرآن کریم.

اوحدی حسینی دقاقی بلیانی،  تقی­الدین (1389) عرفات العاشقین و عرصات العارفین، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.

بداؤنی، عبدالقادربن ملوک­شاه (1379) منتخب­التواریخ، جلد 3، تصحیح مولوی احمدعلی صاحب؛ با مقدمه و اضافات توفیق هـ. سبحانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

پورنامداریان، تقی (1389) خانه­ام ابری است(شعر نیما از سنت تا تجدد)، تهران: مروارید.

خاقانی، بدیل بن علی (1391) دیوان خاقانی، تصحیح ضیاءالدین سجادی، تهران: زوار.

دهخدا، علی­اکبر (1352)  لغت­نامه، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1350) صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگه.

شمس­العلماء کرکانی، محمدحسین (1377) ابدع­البدایع، به اهتمام حسین جعفری، تبریز: انتشارات احرار.

شمیسا، سیروس (1381) نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس (1390) بیان، ویراست چهارم، تهران: میترا.

صفا، ذبیح­الله (1369) تاریخ ادبیات در ایران، جلد پنجم، بخش اول، تهران: فردوس.

عرفی شیرازی (بی­تا) دیوان عرفی شیرازی(نسخۀ خطی به شمارۀ 2594 کتابخانۀ مجلس).

عرفی شیرازی (1378) دیوان عرفی شیرازی، تصحیح محمد ولی­الحق انصاری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

فتوحی رودمعجنی، محمود (1395) صد سال عشق مجازی ( مکتب وقوع و طرز واسوخت در شعر فارسی قرن دهم)، تهران: سخن.

فخرالزمانی قزوینی، ملا عبدالنبی (1340) تذکرۀ میخانه، تهران: شرکت نسبی حاج محمد حسین اقبال و شرکا.

کاشانی، تقی­الدین محمدبن علی (1392) خلاصه­الاشعار و زبده­الافکار (بخش شیراز و نواحی آن)، تصحیح نفیسه ایرانی، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.

گلچین معانی، احمد (1374) مکتب وقوع در شعر فارسی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

مجلسی، محمد باقر (1403 ق) بحار الأنوار الجامعة لدُرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت:‌ دار احیاء التراث العربی.

همایی، جلال­الدین (1389) فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: اهورا.

مقاله ­ها
فتوحی رودمعجنی، محمود (1392) نازک­خیالی اصفهانی و دورخیالی هندی، ویژه­نامۀ شبه قاره فرهنگستان زبان و ادب فارسی، شمارۀ 1، صص 51-78.

کوهی، علیرضا (1391) معناشناسی تاریخی و توصیفی «فردوس» در قرآن کریم، نشریۀ حسنا، سال 4، شمارۀ 13، صص 81-112.

Books

The Holy Quran.

Ouhadi Hosseini Daghaghi Biliani, Taqiyatuddin (2010) Arafat Al-Asheghin and Arsat Al-Arifin, Tehran: Written Heritage Research Center.

Badani, Abdul Qadir Ibn Malukshah (2000) Selected Histories, Volume 3, edited by Mawlawi Ahmad Ali Sahib; With introduction and additions, success. Sobhani, Tehran: Association of Cultural Works and Honors.

Pournamdarian, Taghi (2010) My House is Cloudy (Nima Poetry from Tradition to Modernity), Tehran: Morvarid.

Khaghani, Badil Ibn Ali (2012) Khaghani's Divan, edited by Ziauddin Sajjadi, Tehran: Zavar.

Dehkhoda, Ali Akbar (1973) Dictionary, under the supervision of Mohammad Moin and Seyed Jafar Shahidi, Tehran: Tehran University Press.

Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (1971) Images of Imagination in Persian Poetry, Tehran: Ad.

Shams al-Ulama Karkani, Mohammad Hussein (1998) Abdu'l-Bada'i, by Hossein Jafari, Tabriz: Ahrar Publications.

Shamisa, Sirus (2002) A New Look at Badie, Tehran: Ferdows.

Shamisa, Sirus (2011) Bayan, Fourth Edition, Tehran: Mitra.

Safa, Zabihollah (1990) History of Literature in Iran, Volume 5, Part 1, Tehran: Ferdows.

Orfi Shirazi (Bita) Ordinary Shirazi Divan (manuscript No. 2594 Library of Parliament).

Orfi Shirazi (1999) Shirazi Orfi Divan, edited by Mohammad Vali-ul-Haq Ansari, Tehran: Tehran University Press.

Fotouhi Rudmajani, Mahmoud (2016) One Hundred Years of Virtual Love (The School of Occurrence and Burning in 10th Century Persian Poetry), Tehran: Sokhan.

Fakhr al-Zamani Qazvini, Mullah Abdul Nabi (1961) Pub Tazkereh, Tehran: Haj Mohammad Hossein Iqbal and Partners Relative Company.

Kashani, Taqi al-Din Mohammad Ibn Ali (2013) Summary of Poems and the Best of Thoughts (Shiraz and Its Areas), edited by Nafiseh Irani, Tehran: Written Heritage Research Center.

Golchin Maani, Ahmad (1995) School of Occurrence in Persian Poetry, Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad Press.

Majlisi, Mohammad Baqir (1983 AH) The Sea of ​​Lights of Society for the News of the Pure Imams, Beirut: ‌ Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi.

Homayi, Jalaluddin (2010) Rhetoric Techniques and Literary Crafts, Tehran: Ahura.

Articles

Fotoohi Rudmajani, Mahmoud (2013) Isfahani Fantasy and Indian Fantasy, Special Issue of the Subcontinent of the Academy of Persian Language and Literature, No. 1, pp. 51-78.

Koohi, Alireza (2012) Historical and descriptive semantics of "Ferdows" in the Holy Quran, Hasna Magazine, Volume 4, Number 13, pp. 81-112.