«زن» در رئالیسم ایرانی با تکیه بر رمان«جای خالی سلوچ»

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

مرضیه آبیار قمصری ¹ , رضا شجری ² , علیرضا فولادی ³ , عبدالحسین فرزاد ⁴

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.
3 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.
4 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/10/20 تاریخ پذیرش : 1399/10/20 تاریخ انتشار : 1399/07/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

نگرش‌ها، رویکردها و اقتضائات ایدئولوژیکی، فرهنگی و اجتماعی هر جامعه در تبادلات فرهنگی- هنری بین جوامع مختلف، سبب تغییر، تحول و تطور در مولفه‌های فرهنگی- هنری مبادله شده می‌گردد. مقتضیات فرهنگی- اجتماعی ایران، در دورة آغازین غرب‌گرائی روشنفکران ایرانی –پس از اقتباس مکتب رئالیسم از ادبیات غرب- باعث تغییرات بنیادین در اصول و موازین این مکتب ادبی گردید که در نهایت آن را به شکل مکتبی مستقل با صبغه‌ای ایرانی و با مولفه‌های خاص ایران، بازتولید نمود؛ تا جائی‌که می‌توان اطلاق اصطلاح(رئالیسم ایرانی) بر این مکتب را مناسب دانست. این پژوهش بر اساس روش تحلیل محتوای کیفی، به بررسی (زن در رئالیسم ایرانی) به عنوان یکی از مهم‌ترین مولفه‌های واقع‌گرائی ایرانی در رمانجای خالی سلوچ می‌پردازد. در این تحقیق، چالش‌های فراروی زن ایرانی و ابعاد شخصیتی او در خانواده، به صورت سرفصل‌ها و بخش‌های اصلی و فرعی، مقوله‌بندی شده، زوایای مختلف آن تحلیل گردیده و سپس در رمان مذکور مورد ارزیابی قرار می‌گیرد؛ همچنین در روند این پژوهش، میزان توجه و تمرکز نویسندة این اثر بر هویت تاریخی- اجتماعی زن ایرانی به عنوان یک مولفة مکتب واقع‌گرائی ایرانی تبیین و تحلیل می‌گردد.

چکیده انگلیسی:

The attitudes, approaches, and ideological, cultural, and social requirements of each society in the cultural-artistic exchanges between different societies lead to change, evolution in the cultural-artistic components of the exchange. Iranian cultural-social beliefs, in the early period of Westernization of Iranians' intellectual - after adopting the school of Western realism from Western literature - made fundamental changes to the principles and norms of this literary school that eventually reproduced it as an independent school with a purely Iranian method and with specific Iranian components, to the extent that The term (Iranian realism) can be considered appropriate for this school. This research, based on qualitative content analysis, examines (Woman in Iranian Realism) as one of the most important components of Iranian realism in the novel (Missing Soluch). In this research, the challenges facing the Iranian woman and her personality dimensions in the family is categorized as headings and sub-sections, its different aspect and then evaluated in the novel. Also, in the process of this research, the author's attention and focus on the historical identity - The social status of Iranian women as a component of Iranian realism is explained and analyzed.

منابع و مأخذ:

کتاب­ ها

آبوت، پاملا و کلر والاس (1381) جامعه ­شناسی زنان، منیژه نجم عراقی، تهران: نی.

احمدی خراسانی، نوشین (1384) زنان زیر سایة پدرخوانده ­ها، تهران: نشر توسعه.

دولت‌آبادی، محمود (1396) جای خالی سلوچ، تهران: چشمه.

ساچکوف، بوریس (1388) تاریخ رئالیسم، محمدتقی فرامرزی، تهران: لاهیتا.

سیدحسینی، رضا (1384) مکتب ­های ادبی، ج1، تهران: نگاه.

شعبانی، رضا (1374) مبانی تاریخ اجتماعی ایران، تهران: قومس.   

شمیسا، سیروس (1390) مکتب­ های ادبی، تهران: قطره.

کار، مهرانگیز (1379) پژوهشی دربارة خشونت علیه زنان در ایران، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.       

کدیور، جمیله (1378) زن، تهران: اطلاعات.

کوئن، بروس (1390) درآمدی بر جامعه ­شناسی، محسن ثلاثی، تهران: توتیا.

میترا (1345) رئالیسم و ضد رئالیسم در ادبیات، انتشارات نیل.

میرعابدینی، حسن (1386) صدسال داستان نویسی ایران، ج1و2، تهران: چشمه.

میل، جان استوارت (1379) انقیاد زنان، علاء الدین طباطبائی، تهران: هرمس.

مقالات

افتخارزاده، زهرا (1394) تجربة زیسته زنان در ازدواج زودهنگام، پژوهشنامة مددکاری اجتماعی، دورة 1، شمارة 3، صص108-156.

بصیری، محمدصادق، محمدرضا صرفی و علی تقوی(1393) نقد و تحلیل رئالیسم در ادبیات داستانی ایران، پژوهشنامة نقد ادبی و بلاغت، سال سوم، دورة3، ش1،صص143-162.

جعفری لنگرودی، ملیحه (1391) تفاوت رئالیسم اروپائی با واقع‌گرائی ایرانی، دوفصلنامة تخصصی زبان و ادبیات فارسی، دورة4، ش14، صص325-354.

رهبر، علی(1382) سیمای زن در پویة تاریخ ایران، مجلة فرهنگ ویژة مطالعات زنان،ش48، صص21-49.

صادقی محسن آباد، هاشم (1393) تاملی در اصول و بنیادهای نظری رئالیسم در ادبیات، مجلة نقدادبی، ش25، صص41-70.

فتوحی رودمعجنی، محمود و هاشم صادقی (1392) شکل گیری رئالیسم در داستان­نویسی ایرانی، جستارهای ادبی، دورة46، ش182، صص1-26.

مرتاضی، مینو(1373)، «زن؛ موانع و مشکلات»، کتاب توسعه، ش7، صص107-115.

واصفی، صبا و حسن ذوالفقاری(1388)، «خشونت علیه زنان در آثار محمود دولت‌آبادی»، مجلة پژوهش زنان، دورة هفتم، ش1، صص67-86.

پایان‌نامه

بایندری، منوچهر(1388) بررسی رمان جای خالی سلوچ، پایان نامة کارشناسی ارشد، شیراز، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی.