آموزه های سیاسی در مدایح سنایی

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

مریم محمدزاده ¹ (گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران)

تاریخ دریافت : 1398/02/09 تاریخ پذیرش : 1398/02/09 تاریخ انتشار : 1397/10/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

پیشگامی سنایی در موضوعات مختلف شعری همانند وارد کردن مفاهیم عرفانی به شعر فارسی ، بنیانگذاری پایه های شعر انتقادی و اجتماعی و ابداع غزل قلندری امری مسلّم و شناخته شده است. آنچه کمتر بدان پرداخته شده، اشعار مدحی سنایی و مبدع بودن وی در مدایح تعلیمی و ارائة آموزه های سیاسی است که از یک سو تأثیر ژرفی بر سعدی و مدیحه های او گذاشته و از سوی دیگر ناشناخته ماندن آن سبب تردید در حقیقت بیداری شاعر شده است؛ از این رو، نوشتار حاضر، با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی انواع گوناگون اشعار مدحی سنایی، به معرفی این آموزه های سیاسی پرداخته و نشان می دهد که سنایی در قالب تمثیل و بیان حکایت هایی از ازمنة گذشته، داروی نصیحت را در لوای مدح و ستایش به جان حاکمان ریخته و آنها را به اجرای عدالت، دقت در انتخاب دولتمردان، برخورد با کارگزاران جورپیشه و ... ترغیب می کند و از ریختن خون بی گناهان برحذر می دارد.

چکیده انگلیسی:

Sanayi's  pionee­ring  in  different poetic  issues  such  as  inserting  mytical  concept   into persian  poet, establishing  the  bases  of  social  and  critical  poems and  creating  lyrics  is always  taken  for  granted. The  points  that  have  recieved  little  attention  are Sanayis  eulogy  poem  and  his  innovation  in  presentment   of  Political teachings  and creating a new  style  in panegyric poem  which  has  a  great  influence on  sadie  and  his panegyric,and  its  being  unknown  has  created  a  sense  of  doubt  in   poets  awaking  and  accusations  in  this  field  as well. Therefore, present  paper, using  descriptive – analytical method, besides  analyzing  different types of  sanaies  poems, it  has  introduced  these Political teachings. Finding  show  that  in  the  form  of  parody and  expression  of  tales from  the  past, Sanayi  has  been  advised  the  rulers in  eulogy poems, and  encourages them  to   performance  justive, to carefull  in  selection of employees  and  to deal with  wrongdoers.­Also,­ he­ warns against­ shedding  the blood of­ innocents.                   

منابع و مأخذ:

1. ابن­الاثیر، عزالدین ابی­الحسن علی،­1353، الکامل­فی­التاریخ، ترجمة ابوالقاسم­حالت، ج­17­و 19، تهران: علمی.


2. اقبال، عباس،­1338، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، به کوشش محمّد­تقی دانش­پژوه و یحیی ذکاء، تهران: دانشگاه.


3. باسورت، ادموند کلیفورد، 1372، تاریخ غزنویان، ترجمة حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.


4. برتلس، آی­، 1346، ناصر خسرو و اسماعیلیان، ترجمة آرین­پور، انتشارات بنیاد فرهنگ.


5. حدیدی، خلیل، حمید­ثنایی،­1392، تأمّلی بر تعالیم اخلاقی شعر­سنایی، فصلنامة تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، پیاپی 16، صص 109- 97.


6. حمیدی، محسن، 1379، بیم و امید، رویکرد سیاسی در ادبیات، تهران: سفیر.


7. خواندمیر، غیاث­الدین بن همام­الدین، 1362، تاریخ حبیب­السیر فی اخبار افراد بشر، زیر نظر محمّد دبیر سیاقی، تهران: خیام.


8. درگاهی، محمود،1373، طلایه‌دار طریقت، چاپ اول، تهران: مؤسسه فرهنگی و انتشارات ستارگان.


9. زرین کوب، عبدالحسین،1379، با کاروان حله، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات علمی.


10.  سنایی، مجدودبن­آدم؛ 1366، دیوان اشعار­سنایی، تصحیح مدرس­رضوی، چاپ سوم، بی‌جا: کتابخانه سنایی


11. ــــــــــ،­1375، دیوان حکیم­سنایی، براساس معتبرترین نسخه‌ها؛ مقدمه به قلم استاد فروزانفر؛ تهران: نگاه.


12. ــــــــــ؛1377، حدیقه الحقیقه، تصحیح مدرس رضوی، چاپ پنجم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران .


13. شبانکاره­ای، محمّدبن علی، 1381، مجمع­الانساب، به تصحیح میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر.


14. شفیعی کدکنی، محمّدرضا؛ 1376؛ تازیانه‌های سلوک؛ چاپ دوم، تهران: انتشارات آگاه .


15. شهیدی، سید جعفر؛ 1369؛ مدیحه­های سنایی(ذکر جمیل سعدی)؛ ج2، سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.


16. طغیانی، اسحاق، مریم حیدری،­1391، جنبه­های تعلیمی مثنوی حدیقه، پژوهشنامة ادبیات ­تعلیمی، سال چهارم، شمارة 15، صص 24- 1.


17.  فرشته، ملامحمّد قاسم هندوشاه، بی­تا، تاریخ فرشته، لکهنو(هندوستان)، بی­نا.


18. قاری،­محمّدرضا، محسن­عامری­شهرایی،­1393، تجلی مضامین تعلیمی- اخلاقی در قصاید سنایی، پژوهشنامة ادبیات تعلیمی، سال ششم، شمارة 22، صص 148- 127.


19.  مستوفی، حمدالله بن اب بکر، 1364، تاریخ گزیده، به اهتمام عبدالحسین نوائی، تهران: امیرکبیر.


20. مشتاق­مهر، رحمان، مریم­محمّدزاده، 1386، سنایی و نقد­سیاسی، پژوهشنامة ادبیات غنایی، سال پنجم، صص 122-97.


21. مدرسی، فاطمه،­1377، سیری در آثار و اندیشه­های حکیم سنایی؛ مجله دانشکدة ادبیات و علوم­انسانی دانشگاه تهران، تابستان و پاییز .


22. محمّدزاده، مریم، رحمان مشتاق­مهر، 1388، گونه­های بیان شعر سیاسی تا اوایل قرن هفتم، فصلنامة ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد، شمارة22،صص 42-20­.


23. منوچهری، عباس، یدالله هنری، 1393، دلالت­های سیاسی اندیشة سنایی، مطالعات تاریخ اسلام، سال ششم، شمارة 22، صص 153-­ 124­.


24. منهاج سراج، 1363، طبقات ناصری، به تصحیح و مقابله و تحشیة عبدالحی حبیبی، ج1، تهران: دنیای کتاب


25. هاشمیان، لیلا، کمال رضایی­شعبان، 1392، بررسی مباحث تعلیمی سنایی در مثنوی تحریمه­القلم، عرفانیات در ادب فارسی، دورة 5، شمارة 17، صص 118-103.