کاربرد الگوی کنشگر گِرِماس درتحلیل روایت شناسیِ جایِ خالیِ سُلوچ (مطالعة موردی: «مِرگان در جُست و جوی سُلوچ»)

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

احمد حسین‌پورِ سرکاریزی ¹ , مهیار علوی مقدم ² , محمود فیروزی‌مقدّم ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت‌ حیدریه، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران
3 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت ‌حیدریه، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/08/30 تاریخ پذیرش : 1399/08/30 تاریخ انتشار : 1399/04/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

گِرِماس یکی از نظریه پردازان نشانه- معناشناسی روایی است که الگویی جامع و جهان شمول برای تجزیه و تحلیل متون روایی به دست می دهد و با هدفِ دست یافتن به ژرف‌ساخت روایت و مطالعۀ ساختاری متون روایی، به تحلیل سیرِ منطقی حوادث و معانیِ درونیِ متن و درکِ پیرنگِ روایت می پردازد. در تحلیل متن های روایی، الگوی کنشگر گِرِماس، نسبت به دیگر الگو های روایی، قابلیّت انطباق بهتری برای تحلیل روایی گری متن های روایی دارد و در پی دست یافتن به کنش گفتمان است. این مقاله، با کاربرد الگوی کنشگر گِرِماس، به تحلیلِ ساختاری حکایتِمِرگان در جُست و جوی سُلوچ دررمان جای خالیِ سُلوچ می پردازد و عناصری را که در شکل گیری رخدادها و آن چه هسته و پیرنگ این داستان را در گسترۀ روایت شناسی تشکیل می دهد بررسی می کند.در این مقاله، با روشی تحلیلی- توصیفی و روش کتابخانه ای در گردآوری اطلاعات، این پرسش اساسی مطرح است که رمان جای خالیِ سُلوچ ، تا چه میزان با نظریة نشانه- معناشناسی رواییِ گِرِماس قابل تحلیل است و براساس الگوی کنشگر گِرِماس، عوامل گفتمان درتولید معنا در آن کدامند؟ ازنتایج این پژوهش این است که راویِ داستانِ مِرگان در جُست و جوی سُلوچ، با ساختاری روایی و شخصیّت محور، صحنه ها و رخدادهای آن را با پویایی تمام بازنمایی و به نمایش گذاشته تا عواطف و احساسات خواننده را برانگیزد و موجب پویایی شخصیّت ها و عناصر درون متنی آن می شود. دراین داستان، لحنِ گفت و گو میان عناصر داستانی دارای اوج و فرود است و جنجال و کشمکش بر سراسر رخدادها سایه می افکند و تمام شخصیّت های داستان را در مقابل یکدیگر به کنش وا می دارد.

چکیده انگلیسی:

Greimas is one of the most important theorists of Theory of Narrative Semiotics, aiming of knowing meaning and its structure, Greimas tried to achieve the global grammer of narrative language. In the analysis of narrative texts, Greimas’ actional pattern is better than other narrative pattern and tries to Discourse Action. Analyze the content of the text. Gremas is one of the theorists in Structuralism, which provides a comprehensive and universal model for analyzing narrative texts. Narrative, the dynamics of the characters and the elements of interna-text because of application of the stream of consciousness, the analysis of dialogue between the fictional elements are functions of Gremas’ Actional Pattern In this paper which its method is analysis and descriptive, the fundamental question is whether the novel written in surrealistic space, how much Greimas’Theory of Narrative Semiotics can analyze at the narrative structure (plot), and which is the factors of discourse in the production of meaning based on Greimas’ actional pattern?. The story of “Wake up Mergan and the absence of Soluch " in Missing Soluchhas a narrative structure, and its deep construction can be explained and analyzed with Narratology of Gremas’ Actional Pattern.

منابع و مأخذ:

کتاب­ ها

اخوّت، احمد (1371) دستور زبان داستان، چاپ اوّل، اصفهان: فردا.

بارت، رولان و دیگران (1394) درآمدی به روایت­ شناسی، ترجمۀ هوشنگ رهنما، چاپ اوّل، تهران: هرمس.

برتنس، هانس (1391) مبانی نظریۀ ادبی، ترجمۀ محمّدرضا ابوالقاسمی، چاپ سوم، تهران: ماهی.

بی­نیاز، فتح­الله (1392) درآمدی بر داستان­نویسی و روایت­شناسی، چاپ سوم، تهران: افراز.

پراپ، ولادیمیر (1392) ریخت­ شناسی قصّه­ های پریان، ترجمۀ فریدون بدره­ای، چاپ سوم، تهران: توس.

تولان، مایکل­جی (1383) درآمدی نقاّدانه و زبان­ شناختی بر روایت، ترجمۀ ابوالفضل حرّی، چاپ اوّل، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.

دولت­ آبادی، محمود (1395)  جای خالی سُلوچ، چاپ بیست و نهم، تهران: چشمه.

سیّدحسینی، رضا (1394)  مکتب­ های ادبی(دورۀ دو جلدی)، چاپ هجدهم، تهران: نگاه.

کوری،گریگوری (1391) روایت­ ها و راوی­ ها، ترجمۀ محمّد شهبا، چاپ اوّل، تهران: مینوی خرد.

مقدادی، بهرام (1393) دانش­نامۀ نقد ادبی، از افلاطون تا به امروز، چاپ اوّل، تهران: چشمه.

مکاریک، ایرنا ریما (1393) دانش­نامۀ نظریه ­های ادبی معاصر،  ترجمۀ محمّد نبوی و مهران مهاجر، چاپ دوم، تهران: آگه.

مک­کی، رابرت (1395) داستان "ساختار، سبک و اصول فیلم­نامه نویسی"، ترجمۀ محمّد گذرآبادی، چاپ شانزدهم، تهران: هرمس.

مکوییلان، مارتین (1388) گزیدۀ مقالات روایت، ترجمۀ فتّاح محمّدی، تهران:مینوی­خرد.

هرمن، دیوید (1393) عناصر بنیادین در نظریه­ های روایت، ترجمۀ حسین صافی، چاپ اوّل، تهران: نشر نی.

مقاله­ ها

حرّی، ابوالفضل (1387) درآمدی بر رویکرد روایت­ شناختی به داستان روایی با نگاهی به رمان آیینه­ های دردارِ هوشنگ گلشیری، نشریۀ دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شماره 208، صص 78-54.

علوی­ مقدّم، مهیار- صدّیقیِ ­لیقوان، جواد (1396) بررسی روایت ­شناسی طبقات­ الصّوفیه بر اساس نظریۀ زمان در روایت ژرار ژنت، نشریۀ متن­شناسی ادب فارسی، دانشگاه اصفهان، شماره 2، صص98-85.

مدرّسی، فاطمه - شفق، اسماعیل (1392) تحلیل حکایات تعلیمی تذکره­ الاولیاء بر پایۀ الگوی روایی کنشگر گِرِماس، پژوهش­نامۀ ادب تعلیمی، شماره 20، صص 102-73.

نصراصفهانی، محمّدرضا؛ شمعی، میلاد (1386) تحلیل عنصر شخصیّت در رُمان جای خالی سُلوچ اثر محمود دولت آبادی، مجلّه زبان وادبیّات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال پنجم،شماره 9، پاییز و زمستان، صص 176-153. 

Genette, Gerard (1980) Narrative Discourse. An essay in   method. trans. Jane E. Lewin. Ithaca   New York: Cornell University Press.

 Greimas ,Algirdas Julien [1970] On Meaning. trans. Frank  Collins and Paul Perron,1987. Minneapolis: University      of Minnesota Press.

_____________________ [1966]  Structural Semantics: An Attempt at a Method. trans. Daniele McDowell, Ronald Schleifer, and Alan Velie. Lincoln.1983, Nebraska: University of Nebraska Press.

Toolan, Michael (2001) Narrative, a critical linguistic Introduction,     London & New York, Routledge.