تحلیل تطبیقی آراء سیاسی ابوالحسن ماوردی و نوشته‌های جوینی در تاریخ جهانگشا

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

پوران پودات ¹ , مریم صادقی گیوی ² , اشرف شیبانی اقدم ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/11/15 تاریخ پذیرش : 1400/02/01 تاریخ انتشار : 1400/10/01

کلید واژه: حاکمیت, فرمانروایی استیلا, جهانگشای جوینی, ابوالحسن ماوردی, الاحکام‌السلطانیه و الولایات الدینیه,

چکیده مقاله :

ابوالحسن ماوردی یکی از نظریه‌پردازان سیاسی قرن پنجم است که نقش مهمّی در تنظیم مبانی قدرت سیاسی دولت اسلامی داشته است. اندیشه‌های سیاسی سیاستگذاران مسلمان در گذر زمان به متون تاریخی نیز راه یافته است. نویسندگان در این پژوهش کوشیده‌اند به روش توصیفی ـ تحلیلی وجوه مشابهت آراء سیاسی ماوردی در باب بایسته‌های حکومت و وظایف زمامداران در کتاب الاحکام السلطانیه و الولایات الدینیه را با تاریخ جهانگشا بررسی نمایند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مؤلّفه‌های اصلی آراء سیاسی مشترک در دو کتاب الاحکام‌السلطانیه و الولایات الدینیه و تاریخ جهانگشای جوینی در شش محور اصلی حاکمیت، وظایف امام و فرمانروا، برکناری امام و حاکم، فرمانروایان استیلا، سرکوبی مخالفان، دیوانسالاری و نهادهای دولتی قابل بررسی است. در نوشته‌های هر دو نویسنده دستیابی به قدرت و دوام حکومت برای زمامدار به خواست و تأیید الهی است. سه وظیفة اصلی حاکم دین‌پناهی، جهاد و عدالت است. خلیفه و سلطان، در واجب‌الاطاعه بودن، حقوق و وظایف برابرند و سرکوبی دشمنان سیاسی به جهاد تعبیر می‌شود و کارگزاران و نهادهای دولتی کارآمد بر دوام دولت می‌افزایند.

چکیده انگلیسی:

   Abolhassan Mawardi is a fifth-century political theorist who played an important role in shaping the foundations of the Islamic State's political power. The political ideas of Muslim policymakers have also found their way into historical texts over time. In this study, the authors have tried to examine in a descriptive-analytical way the similarities between the political views of Mawardi on the requirements of government and the duties of rulers in the book Al-ahkam al-soltaniyya wa al-welayat-e al-diniyya and the religious provinces in the Tarikh-i Jahangosha. Findings show that the main components of common political views in the two books "Al-Ahkam Al-Sultaniyya wa alwelayat-e al-diniyya" and "Tarikh-i Jahangosha-ye Joveyni" in six main areas of rule, duties of Imam and ruler, removal of Imam and ruler, rulers of domination, suppression of opposition, bureaucracy and nine can be checked. In the writings of both authors, the attainment of power and the permanence of government for the ruler is a matter of divine will and approval. The three main duties of the ruler are to help religion, jihad and justice.The caliph and the sultan, in obedience, have equal rights and duties, and the suppression of political enemies is interpreted as jihad, and efficient government agents and institutions increase the longevity of the state.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها

ابن فراء، محمّدبن ‌حسین (1406ق) الاحکام السّلطانیه، چاپ دوم، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.

ابن مسکویه، احمدبن‌محمد،(1370) تهذیب الاخلاق، ترجمه و توضیح علی اصغر حلبی، تهران: نشر اساطیر.

اشپولر، برتولد (1397) تاریخ مغول در ایران، ترجمۀ محمود میرآفتاب، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

بیانی، شیرین (1389) مغولان و حکومت ایلخانی در ایران، تهران: سمت.

پولادی، کمال (1394) تاریخ اندیشه‌های سیاسی در ایران و اسلام، تهران: مرکز.

جوینی، عطاملک بن محمّد (1391) تاریخ جهانگشای جوینی، با مقدمه، تصحیح محمّد قزوینی، تهران: نگاه.

حاتمی، محمّد رضا (1398) مبانی مشروعیّت حکومت از دیدگاه اهل سنّت، تهران: علوم و فنون رازی.

حلبی، علی اصغر (1388) تاریخ اندیشه‌های سیاسی در ایران و اسلام، تهران: اساطیر.

خاتمی، سید محمّد (1380) آئین و اندیشه در دام خودکامگی‌: سیری در اندیشۀ سیاسی مسلمانان در فراز و فرود تمدن اسلامی‌، تهران: طرح نو.

شکوری، ابوالفضل (1384) فلسفۀ سیاسی ابن سینا و تأثیر آن بر ادوار بعدی، تهران: عقل سرخ و نقش و نگار.

صادقی، مریم (1394) نثر فارسی در سپهر سیاست، تهران: نگاه معاصر.

عامری، ابوالحسن (1367) الاعلام بمناقب الاسلام، مترجم حسین منوچهری، احمد شریفی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

فارابی، ابونصر محمّد (1379) اندیشه‌های اهل مدینۀ فاضله، مترجم سید جعفر سجادی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.

فرخی، یزدان (1396) بررسی سیر تحولات دیوان سالاری مغول‌ها در ایران، تهران: نشر امیرکبیر.

فریدونی، علی (1382) اندیشۀ سیاسی ابوالحسن عامری، قم: بوستان کتاب.

قادری، حاتم (1395) اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، تهران: سمت، مرکز تحقیق و توسعة علوم انسانی.

ماوردی، ابوالحسن علی بن محمّد‌‌بن‌حبیب (1383) آیین حکمرانی، ترجمه و تحقیق حسین صابری، تهران: علمی و فرهنگی.

مهاجرنیا، محسن (1386) اندیشۀ سیاسی فارابی، قم: بوستان کتاب.

مهاجرنیا، محسن (1388) اندیشۀ سیاسی مسکویه، قم: بوستان کتاب.

مقالات

شریفی، حمیده، سیدصادقی، سید محمود (۱۳۹۹) پیوند دادگری و شادی، و نقش آن در کاهش آسیب‌های فردی و اجتماعی در شاهنامه، فصل‌نامة علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)، دورۀ ۱۲، شمارة ۴۳، صص۱۳-۴۰.

Books

Ibn Farra, Muhammad ibn Husayn,(1986) Al-Ahkam Al-Sultaniya, second edition, Qom: Maktab al-Alam al-Islami.

Ibn Muskawayh, Ahmad Ibn Mohammad (1991) Tahzib al-Akhlaq, translation and explanation by Ali Asghar Halabi, Tehran, Asatir Publishing.

Eshpoler, Bertold(2018) History of the Mongols in Iran, translated by Mahmoud Miraftab, Tehran: Scientific and Cultural Publications.

Bayani, Shirin (2010) Mongols and patriarchal rule in Iran, Tehran: Samt, Center for Research and Development of Humanities.

Pouladi, Kamal (2015) History of Political Thought in Iran and Islam, Tehran: Markaz.

Jovayni, Atamalek Ibn Mohammad (2012) Tarikh-i Jahangosha-ye Jovayni, with introduction, corrected by Mohammad Qazvini, Tehran: Negah.

Hatami, Mohammad Reza (2009) Fundamentals of Government Legitimacy from the Viewpoint of Sunnis, Tehran: Razi Science and Technology.

Halabi, Ali Asghar (2009) History of Political Thoughts in Iran and Islam, Tehran: Asatir.

Khatami, Seyyed Mohammad (2001) Religion and Thought in the Trap of Authoritarianism : A Look at the Political Thought of Muslims on the Rise and Fall of Islamic Civilization , Tehran: Tarh-e now.

Shakoori, Abolfazl (2005) Ibn Sina's Political Philosophy and Its Impact on Later Periods, Tehran:Aql-e sorkh and naqsh and negar.

Sadeghi, Maryam (2015) Persian prose in the sphere of politics, Tehran: Negah-e moaser.

Ameri, Abolhassan (1988) Al-Alam BeManaqib Al-Islam, Translator Hossein Manouchehri, Ahmad Sharifi, Tehran: University Publishing Center.

Farabi, Abu Nasr Mohammad (2000) Thoughts of the utopia, Translator Seyed Jafar Sajjadi, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance, Printing and Publishing Organization.

Farokhi, Yazdan (2017) A Study of the Developments of the Mongol Bureaucracy in Iran, Tehran: Amirkabir Publishing.

Fereydooni, Ali (2003) Political Thought of Abolhassan Ameri, Qom: Boostan-e ketab.

Ghaderi, Hatam (2016) Political Thoughts in Islam and Iran, Tehran: Samt, Center for Research and Development of Humanities.

Mawardi, Abolhassan Ali Ibn Mohammad Ibn Habib (2004) The Rule of Governance, translated and researched by Hossein Saberi, Tehran: Scientific and Cultural.

Mohajerniya, Mohsen (2007) Farabi's political thought, Qom: Boostan-e ketab.

Mohajerniya, Mohsen (2009) Political Thought of Muskawayh, Qom:Boostan-e ketab.

Articles

Sharifi, Hamideh, Seyed Sadeghi, Seyed Mahmoud (2020) The link between justice and happiness, and its role in reducing personal and social harms in Shahnameh, Scientific Quarterly of Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature (Dehkhoda), Volume 12, Number 43, pp. 13-40.