تحلیل ویژگی‌‌های رهبری امام خمینی از منظر روانشناسی سیاسی

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مسعود اخوان کاظمی ¹ (دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران)
امید شکرانه ارزنقی ² (کارشناسی ارشد جامعه‌‌شناسی انقلاب اسلامی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/10/04 تاریخ پذیرش : 1399/10/10 تاریخ انتشار : 1400/10/01

کلید واژه: رهبری, نظریه کاریزماتیک, روانشناسی سیاسی, ماکس وبر, امام خمینی, آلفرد آدلر,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر، بررسی مؤلفه‌‌های رهبری و رفتار سیاسی امام خمینی از منظر نظریه‌‌پردازان روان‌‌شناسی سیاسی و علوم سیاسی بود. در این راستا و با روش توصیفی- تحلیلی به تبیین ماهیت، شخصیت و رفتار سیاسی رهبری امام خمینی و علت تأثیرگذاری عمیق وی در تحولات اجتماعی و فرهنگی- سیاسی پرداخته شده است. بررسی تطبیقی دو نظریه آلفرد آدلر و ماکس وبر با ویژگی‌‌های رهبری امام خمینی نشان داد که از استرتژی‌‌های مناسب رفتار سیاسی امام خمینی می‌‌توان به تکلیف‌‌گرایی، عدالت، تهذیب نفس، پرهیز از ریاکاری، سبک زندگی، خلاقیت، قاطعیت و مواردی از این قبیل اشاره کرد. امام خمینی برخلاف رهبران کاریزمایی و برخلاف نظریه ماکس وبر، منبع مشروعیت را با لحاظ نقش تثبیتی مردم، الهی و نه شخصی می‌‌دانستند و به شدت با مریدپروری و پیروان‌‌سازی و نگرش توده‌‌ای و انفعال‌‌طلب به مردم مخالف بودند‌‌.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is to review the components of Imām Khomeyni's leadership and behavior from the view of theorists in the field of political psychology and political science. In this regard and using a descriptive-analytic method, it was attempted to explain the essence, character, and political behavior of his leadership and the cause of his deep impact on the social, cultural, and political transformations. The comparative review of the two theories by Alfred Adler and Max Weber and leadership characteristics of Imām Khomeyni revealed that some of appropriate strategies in his political behavior include commitment, justice, self-purification, avoidance of hypocrisy, life style, creativity, decisiveness, and so on. Contrary to charismatic leaders and Max Weber's theory, he paid attention to the consolidating role of people and regarded the source of legitimacy to be divine not personal. He was immensely against gathering fanatic followers for himself as well as mass and passive outlook on people.

منابع و مأخذ:

اخوان کاظمی، بهرام (1396). تبیین نظری رهبری امام خمینی از زاویه نقد نظریه رهبری کاریزماتیک. مطالعات انقلاب اسلامی، 14(50)، ص26-7.

افتخاری، اصغر؛ مرتضوی امامی، سید علی (1391). مقایسه نظریه اقتدار کاریزماتیک با رهبری امام خمینی. پژوهش‌‌های انقلاب اسلامی، 1(1)، ص28-9.

برزگر، ابراهیم (1389). روان‌‌شناسی سیاسی. تهران: نشر سمت، چاپ دوم.

بنی جمالی، احمد (1388). درآمدی بر روان‌‌شناسی سیاسی رهبران. علوم سیاسی، 8، ص74-59.

پیرعلی، محمد (1392). ‏‏نگاهی به چارچوب شناختی ‏‏هنجاری و رویکردهای اکتشافی و تجویزی ناظر بر‏ ‏‏آینده‏‎ ‎‏نگری در وصیت‌‌نامه امام خمینی‏. حضور، 84، ص51-38.

پیروز، علی آقا (1391). رویکرد مدیریتی به رهبری امام خمینی. تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

حسینی، مریم السادات (1392). اندیشه سیاسی امام خمینی. تهران: مؤسسه فرهنگی هنری.

خامنه‌‌ای، سید علی (23/04/1368). پیام به ملّت ایران به مناسبت چهلمین روز ارتحال امام خمینى. قابل دسترس در:

https://farsi.khamenei.ir/newspart-index-old?id=2141&nt=4&year=1368&tid=1425#517

خمینی، سید روح‌‌الله (1389). صحیفه امام (بیانات، پیام‌‌ها، مصاحبه‌‌ها، احکام، اجازات‏‏ شرعی و نامه‌‌ها)‏. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی‏‏، چاپ و نشر عروج، ج5، 20.

راین، آلن (1382). فلسفه علوم اجتماعی. ترجمه عبدالکریم سروش. تهران: صراط، چاپ سوم.

رحیمیان، حسن (1373). در سایه آفتاب. تهران: موسسه پاسدار اسلام.

سهرابی، فرامرز (1387). بررسی شخصیت امام خمینی براساس رویکرد پدیدار شناختی مزلو. حضور، 64، ص181-149.

سیاسی، علی اکبر (1377). نظریه‌‌های شخصیت یا مکاتب روانشناسی. تهران: مؤسسه انتشارات تهران، چاپ چهاردهم.

شفیع‌آبادی، عبداله (1386). نظریه‌‌های مشاوره و روان درمانی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

شولتز، دوآن؛ شولتس، سیدنی آلن (1392). نظریه‌‌های شخصیت. ترجمه یحیی سید محمدی. تهران: نشر ویرایش.

شیداییان، حسن (1387). نگاهی کوتاه بر نوآوری‌‌های امام خمینی در نظریه‌‌پردازی و رهبری انقلاب. حصون، 18، ص65-52.

عباسی، محمد؛ مسعودی‌‌نیا، محمد (1397). شخصیت‌‌شناسی از منظر روانشناسی سیاسی: مطالعه موردی ویژگی‌‌های شخصیتی و رفتاری امام خمینی. پژوهش‌‌های نوین روانشناختی، 13(51)، ص162-137.

غفاری هشجین، زاهد؛ قاسم‌‌پور، رمضان؛ کشاورز شکری، عباس (1396). مؤلفه‌‌های رفتار سیاسی امام خمینی در جذب افراد براساس دیدگاه آلفرد آدلر. پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 7(25)، ص24-1.

فرازی، صادق (1384). عدالت اجتماعی در مکتب سیاسی امام خمینی. حصون، 3، ص153-129.

فراهانی، مجتبی (1387). سلسله موی دوست (خاطرات دوران تدریس امام خمینی). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

فرهمندی در امام انقلابی (1395). پایگاه اینترنتی جوان آنلاین. قابل دسترس در:

https://www.javann.ir/003Pl9

فروند، ژولین (1362). جامعه‌‌شناسی ماکس وبر. ترجمه عبدالحسین نیک‌‌گهر. تهران: نشر نیکان.

کاتم، مارتا و همکاران (1386). مقدمه‌‌ای بر روانشناسی سیاسی. ترجمه سید کمال خرازی و جواد علاقبند. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

کریمی، یوسف (1384). روان‌‌شناسی شخصیت. تهران: انتشارات پیام نور، چاپ پانزدهم.

کریمی، یوسف (1385). تاریخچه و مکاتب روانشناسی. تهران: انتشارات پیام نور، چاپ هفتم.

مصطفایی، عبدالمحمد (1389). تعامل و همبستگی اجتماعی در مکتب امام خمینی. حضور، 72، ص162-137.

Weber, M., (1971). Economie et societe. Paris: plon.