تأثیر گفتمان شهادت بر ساخت هویت ملی

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

رضا پریزاد ¹ (استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران)
سیدجواد هاشمی منفرد ² (دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.)

تاریخ دریافت : 1399/02/21 تاریخ پذیرش : 1399/09/13 تاریخ انتشار : 1399/10/01

کلید واژه: هویت مقاومت, گفتمان ایثار, نظریه گفتمان, هویت ملی, گفتمان لاکلا و موف, گفتمان شهادت,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش گفتمان ایثار و شهادت در ساخت هویت ملی، در چارچوب تحلیل گفتمان بود. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که جامعه‌‌پذیری سیاسی نسل جدید راه حل بحران هویت می‌باشد و گفتمان ایثار و شهادت، در فرایند جامعه‌‌پذیری امکان بیشتری در ساخت هویت ملی فراهم آورده است. از سوی دیگر در نتیجه غیریت‌‌سازی این گفتمان، رویکرد مقاومت در مقابل ستم‌‌پیشگان و مستکبران، شکل می‌‌گیرد. بدین ترتیب از طریق بازنمایی هویت برآمده از گفتمان شهادت، افراد و جماعت‌‌هایی که احساس می‌‌کنند در موقعیت ستم‌دیدگی قرار دارند، از خود مقاومت نشان داده و به ستیز یا رقابت با ستمگران می‌‌پردازند. مبارزان و مجاهدان مسلمان از طریق این گفتمان و برجسته ساختن برخی سازه‌‌ها و لایه‌‌های هویت برآمده از آن و با نشان دادن تمایزات خود، به نوعی غیریت‌سازی مبادرت ورزند.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is to analyze the effect of altruism and martyrdom discourse on the formation of national identity, within the framework of discourse analysis. The method of study is descriptive analysis and the results indicate that the political socialization of the new generation is the solution to identity crisis; and the discourse of altruism and martyrdom has provided the process of socialization with more potential to form national identity. On the other hand, as a result of otherness of this discourse, a resistance approach against the oppressors and dominators is formed. Therefore, those who feel oppressed show resistance by reflecting their identity out of martyrdom discourse and hence fight against or compete with the oppressors. Using this discourse and highlighting some structures and layers of identity coming out of that and by showing the perceived distinctions, Muslim fighters launch a sort of antagonism.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

آشورى، داریوش (1384). هویت ملى و پروژه ملت‏سازى. مدرسه، شماره 20.

آهنگر، عباسعلی؛ سلطانی، علی‌‌اصغر؛ خوشخونژاد، امیرعلی (1393). تحلیل گفتمانی انشقاق جریان اصول‌‌گرا به خرده گفتمان‌‌های جبهه پایداری و جبهه متحد اصول‌‌گرایی در انتخابات 1390.پژوهش‌های زبان‌‌شناسی، سال ششم، شماره اول.

بشیریه، حسین (1376). جامعه‏شناسى سیاسى. تهران: نشر نى، چاپ سوم.

بهرام‌پور، شعبانعلی (1379). درآمدی بر تحلیل گفتمان. در: محمدرضا تاجیک، گفتمان و تحلیل گفتمانی (مجموعه مقالات). تهران: فرهنگ گفتمان.

بیل، جیمز (1367). جنگ، انقلاب و روحیه؛ بازشناسی جنبه‌‌های دفاع و تجاوز. تهران: دبیرخانه کنفرانس بین‌المللی تجاوز و دفاع.

بیلیس، جان و همکاران (1373). استراتژی معاصر. ترجمه هوشمند میرفخرایی. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌‌المللی.

چیت‏ساز قمى، محمدجواد (1383). هویت دینى جوانان در ایران. در: هویت در ایران. به کوشش على‏اکبر علیخانى. تهران: پژوهشکده علوم انسانى و اجتماعى جهاد دانشگاهى.

حاجتی، احمدرضا (1381). عصر امام خمینی. قم: بوستان کتاب.

حاجیانی، ابراهیم (1379). تحلیل جامعه‌‌شناختی هویت ملی در ایران و طرح چند فرضیه. مطالعات ملی، سال دوم، شماره 5.

خلجی، عباس (1386). ناسازه‌‌های نظری و ناکامی سیاسی گفتمان اصلاح‌‌طلبی (1384-1376). رساله دکتری، گروه علوم سیاسی. دانشگاه تهران.

خمینی، روح‌الله (1379). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج2-1، 4، 15، 16-17، 13.

خوش‌‌چهره، محمد؛ حبیبی، نیک‌‌بخش (1391). اصول پایه‌‌ای و عناصر کلیدی الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت از منظر اسناد فرادستی نظام جمهوری اسلامی ایران.راهبرد، سال 21، شماره 62.

دهخدا، علی‌‌اکبر (1372). لغت‌‌نامه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ج3.

رضایى میرقائد، محسن؛ مبینى دهکردى، علی (1385). ایران آینده در افق چشم‏انداز. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، سازمان چاپ و انتشارات.

سلطانی، سید علی‌‌اصغر (1384). قدرت، گفتمان و زبان (سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران). تهران: نشر نی.

سند چشم‌‌انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران.

طباطبایی، سید محمدحسین (1367). ترجمه المیزان. قم: بنیاد علمی و فرهنگی علامه طباطبایی، ج14.

عمید، حسن (1363). فرهنگ عمید. تهران: چاپخانه سپهر.

غفاری هشجین، زاهد و همکاران (1389). مؤلفه‌‌های اساسی گفتمان ایثار و شهادت در انقلاب اسلامی. مطالعات انقلاب اسلامی، سال هفتم، شماره 23.

فارسون، سمیح (1379). فرهنگ سیاسى در جمهورى اسلامى ایران. ترجمه معصومه خالقى. تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.

قرشی، سیدعلی‌اکبر (1371). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ ششم، ج7.

کاستلز، مانوئل (1380). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ (قدرت هویت). ترجمه حسن چاوشیان. تهران: طرح نو، ج2، 24.

متقی، ابراهیم؛ کریمی، مصطفی (1392). بررسی مفهوم شهادت در دوران دفاع مقدس با رویکرد تحلیل گفتمان. پژوهشنامه دفاع مقدس، سال دوم، شماره 6.

مطهری، مرتضی (1367). قیام و انقلاب مهدی. قم: صدرا.

هوارث، دیوید (1379). نظریه گفتمان. ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی. در: محمدرضا تاجیک، گفتمان و تحلیل گفتمانی (مجموعه مقالات). تهران: فرهنگ گفتمان.

ون دایک، تئون. ای. [تون آدریانوس فان دایک] (1389). مطالعاتی در تحلیل گفتمان (از دستور متن تا گفتمان‌‌کاوی انتقادی). گروه مترجمان. تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌‌ها، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ سوم.

یورگنسن، ماریان؛ فیلیپس، لوئیز (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمه هادی جلیلی. تهران:
نشر نی.

Holy Quran.

Ahangar, A.A. ; Soltani, A.A. &Khoshkhoonjad, A.A. (2014). Discourse Analysis of the Difference of the Fundamentalist Current into the Sub-Discourses of the Stability Front and the United Fundamentalist Front in the 2011 Elections. Linguistic Research, Year 6, Issue 1.
[In Persian]

Amid, H. (1984). Farhang Amid. Tehran: Sepehr Printing House. [In Persian]

Assyrian, D. (2005). National identity and nation building project. School, No. 20. [In Persian]

Bahrampour, SH.A. (2000). An Introduction to Discourse Analysis. In: Mohammad Reza Tajik, Discourse and Discourse Analysis (Collection of Articles). Tehran: Farhang Goftman. [In Persian]

Bashiriyah, H. (1997). Political sociology. Tehran: Ney Publishing, third edition. [In Persian]

Basic Law, Islamic Republic of Iran. [In Persian]

Bilis, J. & et al. (1994). Contemporary strategy. Translated by Houshmand Mirfakhraee. Tehran: Office of Political and International Studies. [In Persian]

Bill, J. (1988). War, revolution and morale; Recognize the aspects of defense and aggression. Tehran: Secretariat of the International Conference on Rape and Defense.
[In Persian]

Castells, M. (2001). Information Age: Economy, Society and Culture (Power of Identity). Translated by Hassan Chavoshian. Tehran: New Plan, Volume 2, 24. [In Persian]

Chit Sazi Qomi, M.J. (2004). Religious identity of youth in Iran. In: Identity in Iran. By the efforts of Ali Akbar Alikhani. Tehran: Jihad University Research Institute for Humanities and Social Sciences. [In Persian]

Dehkhoda, A.A. (1993). Dictionary. Tehran: University of Tehran Press, Vol.3. [In Persian]

Farson, S. (2000). Political culture in the Islamic Republic of Iran. Translated by Masoumeh Khaleqi. Tehran: Center for the Recognition of Islam and Iran. [In Persian]

Ghaffari Hashjin, Z. & et al. (2010). The basic components of the discourse of self-sacrifice and martyrdom in the Islamic Revolution. Studies of the Islamic Revolution, Seventh Year,
No. 23. [In Persian]

Ghorashi, A.A. (1992). Quran Dictionary. Tehran: Islamic Library, sixth edition, vol. 7.
[In Persian]

Hajati, A.R. (2002). Imam Khomeini era. Qom: Bustaneketab. [In Persian]

Hajiani, I. (2000). Sociological analysis of national identity in Iran and the design of several hypotheses. National Studies, 2(5). [In Persian]

Howarth, D. (2000). Discourse Theory. Translated by Amir Mohammad Haji Yousefi.
In: Mohammad Reza Tajik, Discourse and Discourse Analysis (Collection of Articles). Tehran: Farhang Goftman. [In Persian]

Jorgensen, M. & Phillips, L. (2010). Theory and method in discourse analysis. Translated by Hadi Jalili. Tehran: Ney Publishing. [In Persian]

Khalaji, A. (2007). Theoretical mismatches and political failures of the reformist
discourse (1997-2005). PhD Thesis, Department of Political Science. University of Tehran.
[In Persian]

Khomeini, R. (2000). Sahifeh Imam. Tehran: Institute for Organizing and Publishing the Works of Imam Khomeini, vols. 1-2, 4, 15, 16-17, 13. [In Persian]

Khoshchehreh, M. & Habibi, N.B. (2012). Basic principles and key elements of the Islamic-Iranian model of progress from the perspective of superior documents of the Islamic Republic of Iran. Strategy, Year 21, No. 62. [In Persian]

Motahari, M. (1988). Mahdi Uprising and Revolution. Qom: Sadra. [In Persian]

Mottaqi, I. & Karimi, M. (2013). Investigating the concept of martyrdom in the era of sacred defense with a discourse analysis approach. Journal of Sacred Defense, Second Year, No. 6. [In Persian]

Rezaei Mirqaed, M. & Mobini Dehkordi, A. (2006). Iran's future on the horizon.
Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance, Printing and Publishing Organization.
[In Persian]

Soltani, A.A. (2005). Power, discourse and language (mechanisms of power flow in the Islamic Republic of Iran). Tehran: Ney Publishing. [In Persian]

Tabatabai, M.H. (1988). Translation of the Almizan. Qom: Allameh Tabatabai Scientific and Cultural Foundation, vol. 14. [In Persian]

Twenty-year vision document of the Islamic Republic of Iran. [In Persian]

Van Dyke, T. (2010). Studies in discourse analysis (from text grammar to critical discourse). Group of translators. Tehran: Office of Media Studies and Development, Ministry of Culture and Islamic Guidance, third edition. [In Persian]