محدوده اختیارات ولایت فقیه با تأکید بر دیدگاه امام خمینی (ره)

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

علی جعفرزاده دیزابادی ¹

1 - هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم

تاریخ دریافت : 1395/07/25 تاریخ پذیرش : 1395/09/27 تاریخ انتشار : 1395/11/01

کلید واژه: اختیارات ولی فقیه, ولایت فقیه, امام خمینی, دیدگاه امام,

چکیده مقاله :

حاکمیت ولایت فقیه در عصر غیبت این سؤال را به دنبال می آورد که آیا محدوده اختیارات ولایت فقیه در حد اختیارات معصومین (ع) می باشد؟ یا این که اختیارات آنان کم تر و محدودتر از اختیارات معصومین (ع) است؟ به عبارت دیگر اختیارات ولایت فقیه در دایرۀ سیاست و حاکمیت مطلق است یا مقیّد؟ در این رابطه دو دیدگاه مطرح است عده ای از دانشمندان اسلامی برآنند که ولی فقیه در حوزه حاکمیت همانند معصومین (ع) بسط الید می باشند ولی در مقابل عده ای دیگر برآنند که دایره حاکمیت آنان محدود است. در این نوشتار با توجه به رویکرد فقهی علمای برجسته با تاکید بر نظریه فقهی امام خمینی (ره) ثابت شد که اختیارات ولی فقیه در امر حاکمیت نه تنها مقید نمی‌باشد بلکه به میزان اقتضای تأمین مصالح مسلمان توسعه دارد؛ یعنی فقیه حاکم، در اداره ی امور کشور، حق دخالت و تصمیم گیری دارد. در حقیقت او، همانند یک زمام دار مبسوط الید، دارای همه ی اختیارات حکومتی است. در غیر این صورت مصالح مسلمانان ایفاد نمی گردد که از اهم وظایف حاکم اسلامی است. بنابراین، در این رابطه هیچ فرقی بین حاکمیت معصومین (ع) با حاکمیت غیر معصومین نیست.

چکیده انگلیسی:

Rule of Velayat-e-Faqih, in the Occultation Age, is followed by the question that, “does the scope of powers of Velayat-e-Faqih equal scope of powers of the Immaculate (‘a)?” In other words, is he empowered around or bound to absolute sovereignty and politics? In this respect, there are two ideas posed: some of the Islamic scientists hold that Valiy-e-Faqih has as expanded power as the Immaculate (‘a), but some others say he is limited in sovereignty. In this article, considering jurisprudent approach of salient ulema with an emphasis on jurisprudent idea of Imam Khomeini (ra), it has been proven that powers of Valiy-e Faqih are not only unbound to sovereignty, but also they are extended to securing of interests of Muslims as it is exigent; meaning that the ruling Faqih is authorized to decide and involve in running the country’s affairs. In fact, he has all authorities of government like an expansively empowered leader. Otherwise, Muslim interests, among the duties of the Islamic ruler, are not secured. Therefore, sovereignty of non-Immaculate does not differ from that of the Immaculate in this connection.

منابع و مأخذ:

1. آل بحر العلوم، سید محمد، 1362 هـ. ش، بلغۀ الفقیه، چاپ چهارم، منشورات مکتبۀ الصادق، تهران.


2. انصاری، مرتضی، 1415هـ. ق، کتاب القضاء و الشهادات، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، قم.


3. جوادی آملی، عبدالله، 1378هـ ش، ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت، اسرا، قم.


4. حرعاملی، محمدبن الحسن، 1401هـ. ق، وسایل الشیعه، چاپ پنجم، مکتبۀ الاسلامیه، تهران.


5. خویی، ابوالقاسم، 1422هـ. ق، منهاج الصالحین، مؤسسۀ احیاء آثار الامام الخویی، قم.


6. کدیور، محسن، 1387، نظریه­های دولت در فقه شیعه، نشر نی، تهران.


7. کرکی (محقق ثانی)، علی بن حسین، 1409 هـ. ق، رسائل المحقق الکرکی، چاپ اول، کتابخانه آیۀ الله مرعشی نجفی و دفتر نشر اسلامی، قم.


8. کلینی، محمد بن یعقوب، 1362هـ. ش، الکافی، چاپ دوم، اسلامیه، تهران.


9. مراغی، میر عبد الفتاح، بی تا، عناوین، بی جا.


10. معرفت، محمد هادی، 1377هـ. ش، ولایت فقیه، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.


11. مفید، محمد بن نعمان، 1413هـ. ق، المقنعه، چاپ اول، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، قم.


12. موسوی خمینی، روح الله، 1373هـ. ش، ولایت فقیه، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، قم.


13. موسوی خمینی، روح الله، 1378 هـ. ش، صحیفه نور، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران.


14. موسوی خمینی، روح الله، بی تا، کتاب البیع، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران.


15. نائینی، محمد حسین، 1413هـ. ق، المکاسب و البیع، چاپ اول، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.


16. نجفی، محمد حسن، 1981 م، جواهر الکلام، دار احیاء التراث العربی، بیروت.


17. نراقی، احمد بن محمد، 1375هـ. ش، عوائد الایام، چاپ اول، مکتب الأعلام الاسلامی، قم.