بررسی معنای منتقل شده به مخاطب در تحقق مفهوم غیبت

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق

محمد جعفری ¹ , ابوالقاسم علیدوست ²

1 - دانش‌آموختۀ سطح چهار حوزۀ علمیۀ قم و کارشناسی ارشد دانشگاه تهران
2 - استاد سطوح عالی حوزۀ علمیۀ قم، استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و عضو انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزۀ علمیه قم

تاریخ دریافت : 1403/02/30 تاریخ پذیرش : 1403/04/01 تاریخ انتشار : 1403/04/10

کلید واژه: غیبت‌کننده, غیبت‌شونده, اقتضای تنقیص, مفهوم‌شناسی, عناصر شماری,

چکیده مقاله :

قالب و محتوای انتقالی به مخاطب در صورت داشتن شرایطی، موجب تحقق موضوع غیبت می‌شود. با توجه به خاستگاه عناصر مفهوم غیبت، این نتیجه حاصل می‌شود که شرط اصلی و اولی این است که این محتوا در قالب بدگویی به مخاطب منتقل شود؛ چرا که تنها بدگویی است که اقتضای تنقیص و کراهت شأنی و عرفی فرد غایب را دارد. بدگویی به دو شاخه عیب ‌گویی و گفتن مطالب عادی با الفاظ منفی و مشعر به ذم، تقسیم می‌شود. در عیب‌ گویی، معیار، عرف و شرع است نه شخص. موجود بودن یا نبودن عیب و مستور بودن یا ظاهر بودن عیب در تحقق مفهوم غیبت تاثیر ندارد؛ چرا که همه این موارد مصداق بدگویی است که در تحقق غیبت کافی است. بیان عیب گذشته و آینده در صورتی که عیبی را فی الحال متوجه فرد غایب کند، محقق مفهوم غیبت است و عیب‌گویی از منتسبین فرد غایب نیز زمانی‌که به او برگردد موجب تحقق غیبت می‌شود.

چکیده انگلیسی:

The format and content transmitted to the audience, if there are conditions, will make the issue of absenteeism come true. According to the origin of the elements of the concept of absenteeism, it is concluded that the main and first condition is that this content is conveyed to the audience in the form of slander; Because it is only slander that requires the deficiency and disgust of the absent person's dignity and custom. Slander is divided into two branches: fault-finding and saying normal things with negative words and insults. In fault-finding, the criterion is custom and sharia, not a person. The presence or absence of a defect and whether it is hidden or apparent does not affect the realization of the concept of absence; Because all these cases are examples of slander which is enough to realize occultation. Expressing the fault of the past and the future, if a fault is pointed out to the absent person at the moment, is the realization of the concept of absenteeism.

منابع و مأخذ:

1) قرآن کریم
2) ابن أثیر، مجدالدین بن محمد، النهایه فی غریب الحدیث والأثر، انتشارات المکتبه العلمیه، بیروت، 1399 ه ق
3) انصاری، شیخ مرتضی، کتاب المکاسب، انتشارات تراث شیخ الاعظم، بی تا
4) ایروانی نجفی، میرزاعلی، حاشیة المکاسب، انتشارات کیا، تهران، 1384 ه ش
5) شیخ بهایی، محمد بن حسین، الاربعون حدیثا، چاپ سوم، انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، قم، 1431 ه ق
6) جعفر بن محمد(ع)، امام ششم، مصباح الشریعه، چاپ اول، انتشارات موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، 1400 ه ق
7) الجوهری الفارابی، أبونصر اسماعیل بن حماد، الصحاح‌ تاج اللغه و صحاح العربيه، احمد عبدالغفور عطار، چاپ چهارم، انتشارات دارالعلم للملایین، بیروت، 1407 ه ق
8) حرّ عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، چاپ سوم، انتشارات مؤسسة آل¬البيت عليهم¬السلام لإحياء التراث، قم، 1412 ه ق
9) خوئی، سید ابوالقاسم، مصباح الفقاهه، تالیف محمدعلی توحیدی تبریزی، انتشارات انصاریان، قم، 1417 ه. ق.
10) طباطبایی، محمدحسین ، المیزان فی تفسیر القرآن، انتشارات اسماعیلیان، بی¬تا، بی¬جا





11) طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ اول، انتشارات موسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، 1415 ه ق
12) عاملی جُبعی، زین الدین بن علی (شهید ثانی)، کشف الریبة عن احکام الغیبة، چاپ سوم، انتشارات دار المرتضوی للنشر، بی جا، 1390 ه ق
13) علیدوست، ابوالقاسم ، فقه و عرف، چاپ پنجم، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، 1384 ه. ش.
14) فیروزآبادی، مجدالدین، القاموس المحیط، انتشارات مؤسسة الرسالة للطباعه والنشر والتوزيع، بيروت، 1426 ه .ق.
15) فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، انتشارات المکتبة العلمیة، بیروت، بی‌تا
16) قرائتی، محسن، تفسیر نور، انتشارات مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، تهران، 1387 ه. ش.
17) کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی (ط ـ الاسلامیة)، چاپ چهارم، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1407 ه. ق.
18) مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الأنوار، چاپ دوم، انتشارات موسسه الوفاء، بی¬جا، 1403 ه. ق.
19) مکارم شیرازی، ناصر ، تفسیر نمونه، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، به همراه جمعی از نویسندگان، تهران، 1353 ه. ش.
20) موسوی خمینی، سید روح‌الله، المکاسب المحرمه، تعلیق مجتبی تهرانی، انتشارات مهر، قم، 1381 ه. ش.
21) نجفی جواهری، شیخ محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ هفتم مصحح: محمد آخوندی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1432 ه ق

22) نراقی، محمدمهدی بن ابی¬ذر، جامع السعادات، چاپ چهارم، انتشارات موسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، 1209 ه. ق.