بررسی فقهی جواز مطالبه خمس و زکات توسط فقیه جامع الشرائط
محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوقمحمدمهدی مریدی 1 , فخرالله ملایی کندلوس 2 , حامد رستمی نجف آبادی 3
1 - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران( نویسنده مسئول)
2 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران
3 - استادیار دانشگاه مذاهب اسلامی، واحد تهران، دانشگاه مذاهب اسلامی، تهران، ایران.
کلید واژه: دولت اسلامی, مالیات اسلامی, خمس, زکات, ولایت فقیه,
چکیده مقاله :
خمس و زکات از احکام مالی اسلام است، بر مسلمانان واجب است خمس و زکات اموال خود را پرداخت کنند و اجماع فریقین بر این مطلب واقع شده است و اصل وجوب خمس و زکات را قائلند. در بعضی از روایات ائمه منکران خمس و زکات را کافر خطاب کرده اند که این خود نشان دهنده اهمیت مساله است. ما در این مقاله در پی این مطلب هستیم که آیا ولی فقیه می تواند خمس و زکات را از مالک مطالبه کند؟ با بررسی آیات و روایات به این نتیجه رسیدیم که ولی فقیه می تواند از مالک که وجوب پرداخت خمس و زکات بر ذمه آنها رفته، مطالبه خمس و زکات کند. دلیل ما از قرآن آیه خذ من اموالهم صدقه هست که خداوند به پیغمبر امر می کند که از مردم صدقه را بگیر. روایات بی شماری هم وجود دارد که پیغمبر و ائمه علیهم السلام از مردم مطالبه خمس و زکات کرده اند که در مقاله به این روایات اشاره شده است. ما بعد از اثبات ولایت فقیه که همانند ولایت پیامبر(ص) و ائمه علیهم السلام است به این نتیجه رسیدیم که ولی فقیه هم مثل پیامبر و ائمه می تواند از مالک مطالبه خمس کند.
Khums and zakat are financial rules of Islam It is obligatory for Muslims to pay khums and zakat on their property, and the consensus of the parties is on this matter. And they believe in the principle of obligatory khums and zakat. In some hadiths, imams have called those who reject Khums and Zakat as infidels, which shows the importance of the issue. In this article, we are looking for whether the Islamic government (jurisprudence) can demand khums and zakat from the people? By examining the verses and hadiths, we came to the conclusion that the Islamic government (jurisprudence) can demand khums and zakat from the owner who is obligated to pay khums and zakat. Our reason is from the Qur'anic verse (Take from me my wealth in charity) that God instructs the Prophet to take charity from the people. There are countless traditions that the Prophet and imams demanded Khums and Zakat from the people, which are mentioned in the article. Also, the proof of the guardianship of the jurist, which is the same as the guardianship of the Prophet and Imams, and the guardian of the jurist is in charge of this matter.
قرآن کریم
احمدی میانجی، علی (1377ش). مکاتیب الرسول، قم، انتشارات دارالحدیث، ج2.
انصاری، مرتضی (1415ق). كتاب الزكاة، قم، کنگره بزرگداشت شیخ مرتضی انصاری.
تسترى، محمد تقی (1410ق). قاموس الرجال، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی ج1.
سبزواری، محمد باقر (1423ق). كفاية الأحكام، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
حائرى یزدى، مهدى (1994م). حکمت و حکومت، انگلیس، انتشارات شادی.
حائرى، سیّد کاظم (1399ق). أساس الحکومة الاسلامیة، بیروت، النیل.
حائری، سید کاظم (1385ش). ولایة الأمر فى عصر الغیبة، قم، انتشارات مجمع الفکر اسلامی.
حر عاملى، محمد بن حسن(1409ق). وسایل الشیعه، قم، مؤسسة آل البيت عليهم السلام ج 6.
حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409ق). وسائل الشیعه،«کتاب القضاء، أبواب صفات القاضى»، قم، مؤسسة آل البيت عليهم السلام، ج18.
عاملی، زین الدین ( 1410ق). الروضة البهيّة، قم، کتاب فروشی داوری، ج2.
حلی، حلی، حسن بن يوسف بن مطهر اسدى (1414ق). تذكرة الفقهاء، قم، موسسه آل البیت، ج1.
حلی، حسن بن يوسف بن مطهر اسدى (1413ق). قواعد الأحكام ، قم، مؤسسة النشر الإسلامي التابعة لجماعة المدرسين المشرفة، ج2.
حلی، محقق، نجم الدین (1407ق). المعتبر فی شرح المختصر، قم، موسسه سید الشهدا، ج2.
حلی، حسن بن يوسف بن مطهر اسدى (1412ق). منتهى المطلب، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه،ج1.
حلی،حسن بن يوسف بن مطهر اسدى (1413ق). مختلف الشيعة فی احکام الشریعه، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، ج3.
خمینى، روح الله (1421ق). کتاب البیع، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى قدس سره ، ج2.
دمشقی، ابن کثیر (1989م). البدایه والنهایه، قاهره، التراث الاسلامی، ج2.
شیبانی، ابن الاثیر، (1415ق). اسدالغابة، بیروت، دار الکتب العلمیه، ج1.
مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى (1403 ق ). بحار الانوار، قم، دار إحياء التراث العربي،چاپ دوم، ج 21
صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی(1413ق). من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه.
صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (1400ق). امالى، بیروت، انتشارات اعلمی.
صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (1378ق). عیون اخبار الرضا(ع) ، تهران، نشر جهان، ج2.
صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (1403ق) معانى الأخبار، قم، جامعه مدرسین، ج2.
صدوق، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (1395ق) اکمال الدین، تهران، انتشارات اسلامیه، ج2.
طبرسی، فضل بن حسن (1372ش). مجمع البيان في تفسير القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، ج11.
طباطبایی، سید محمد حسین (1363ش). تفسیر المیزان، دارالکتب الاسلامیه، قم، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجا: امیرکبیر، ج9.
طوسى، محمد بن حسن بن علی بن حسن (1411ق). الغیبة، قم، دار المعارف الاسلامیة.
طیب، سید عبدالحسین (1378ش).أطيب البيان في تفسير القرآن، تهران، انتشارات اسلام، ج6.
عیاشی، محمد بن مسعود (1363ش). تفسير عياشي، قم، مطبعه العلمیه، ج 2.
کاشف الغطاء، جعفر بن خضر مالکی (1422ق). كشف الغطاء، قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم، ج 2.
مفيد ، مـحمد بن محمد بن نعمان (1413ق). مقنعه، قم، كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد- رحمة الله عليه.
نورى، محدث، ميرزا حسين (1408ق). مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، مستدرک الوسائل، «کتاب القضاء، أبواب صفات القاضى».
عاملی، محمد بن مکی (1417ق). الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم ،ج1.
معزی ملایری، اسماعیل (1391ش). جامع الاحاديث، لبنان، موسسه التاریخ العربی، ج8 .
منتظرى، حسینعلی (1379ش). مبانی فقهی حکومت اسلامی ، تهران، انتشارات سرایی، ج1.
میرزای قمی، ابوالقاسم (1417ق). غنائم الأيام، قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم، ج4.
هادوى تهرانى، مهدى(1426ق). تحریر المقال فى کلیات علم الرجال، قم، مؤسسه فرهنگی خانه خرد.
هندی، علی المتقی ابن حسام الدین (1364ق). کنز العمال، دائرة المعارف العثمانیة، حیدر آباد، ج10.
