امکان‌سنجی استفاده از منابع مالی اسلامی برای پیشگیری و درمان کرونا با تأکید بر وقف

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق

محمدمهدی مریدی ¹ ( دانشجوی دکتری، فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران )
فخرالله ملایی کندلوس ² ( استادیار، گروه الهیات، فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران )
حامد رستمی نجف آبادی ³ ( استادیار، گروه الهیات، فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران، دانشگاه مذاهب اسلامی، تهران، ایران )

تاریخ دریافت : 1399/11/13 تاریخ پذیرش : 1399/12/01 تاریخ انتشار : 1400/07/01

کلید واژه: کرونا, منابع مالی اسلامی, وقف,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر تبیین امکان‌سنجی استفاده از منابع مالی حکومت اسلامی برای پیشگیری و مقابله با کرونا، به ویژه موقوفات با استفاده از ادلّه احکام اسلامی است. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی بوده و به این سوال اساسی پرداخته شده که استفاده از منابع مالی اسلامی به ویژه وقف برای پیشگیری و مقابله با کرونا از نظر فقه امامیه چه حکمی دارد؟ نتایج نشان داد که فلسفه اختصاص منابع مالی اسلامی به نوع مصرف آنها مربوط است. از طریق مصرف فی سبیل‌الله در اکثر این منابع می‌توان نیاز مالی برای پیشگیری و درمان کرونا را برطرف کرد. همچنین می‌توان از وقف، اگرچه در اغراض و مقاصدی غیر از مصارف پزشکی و تحقیقات علمی وقف شده‌اند، برای پیشگیری و درمان کرونا استفاده کرد.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is to determine the feasibility of using financial resources of the Islamic government, especially Mowqufāt (endowed assets) to prevent and confront Coronavirus disease relying on the evidence of Islamic rules. The method of study is descriptive-analytic and it has dealt with this main question: What is the ruling on using Islamic financial resources, especially waqf to prevent and confront Coronavirus disease from the view of Imāmiyah Fiqh? The results showed that the philosophy of assigning Islamic financial resources is related to their type of use. Financial needs for the prevention and treatment of Coronavirus disease can be resolved by using many of these resources in the path of God. Moreover, although assigned to some purposes other than medical use and scientific research, the assets of waqf can be used for the prevention and treatment of Coronavirus disease.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

ابن درید، حمد بن حسن (1987م). جمهره اللغه. بیروت: دارالعلم للملایین، ج1.

ابن فارس، احمد (1404ق). معجم مقاییس اللغه. قم: مکتب الاعلام الاسلامی، ج5.

ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار صادر، چاپ سوم.

حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409ق)‏. وسایل الشیعه. قم: مؤسسة آل البیت(ع)، ج19.

حلّى، ابن ادریس (1410‍ق‌)‌. السرائر. قم: دفتر انتشارات اسلامى، جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج3.

حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر (1413ق/ب‌)‌. مختلف الشیعه فی احکام الشریعه. قم: دفتر انتشارات اسلامى، جامعه مدرسین حوزه علمیه‌.

حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (1413ق/الف). قواعد الأحکام. قم: مؤسسة النشر الإسلامی، لجماعة المدرسین.

خمینى، سید روح‌اللّه (1385). تحریر الوسیلة. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت: دارالقلم.

شمس‌الدین، محمدجعفر (۱۴۲۶ق). الوقف و احکامه فی الفقه الاسلامی و القوانین اللبنانیه. بیروت: دار الهادی.

صدوق، محمد بن علی (1413ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى، جامعه مدرسین حوزه علمیه‌، ج4.

طباطبایی، سید محمدحسین (1363). تفسیر المیزان. قم: دارالکتب الاسلامیه، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی، ج19.

طوسى، ابوجعفر (1387‍ق‌)‌. المبسوط. قم: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، ج1،3.

طوسى، ابوجعفر (1407‍ق)‌. الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامى، جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج4.

طوسى، محمد بن حسن (1390)‏. استبصار فیما اختلف من الاخبار. قم: دارالکتب الإسلامیة، ج4.

طوسی،  محمد بن حسن (۱۴۰۰ق). النهایه. بیروت: دارالکتاب العربی.

عاملى، محمد بن مکى (1417ق)‌. الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، لجماعة المدرسین، ج2.

عاملی غروی، جواد بن محمد (۱۴۱۹ق). مفتاح الکرامه. قم: دفتر انتشارات اسلامی، جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج21.

فاضل مقداد (۱۴۲۵ق). کنز العرفان. قم: انتشارات مرتضوی، ج2.

فخرالمحققین، محمد بن حسن (۱۳۸۷ق). ایضاح الفوائد. قم: مؤسسه اسماعیلیان، ج2.

کاشف الغطاء، عباس بن حسن (بی‌تا). الفوائد الجعفریه. قم: مؤسسه کاشف الغطاء.

کلینی ، ابوجعفر محمد بن یعقوب (۱۴۲۱ق). الکافی. تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، ج7.

محقق حلی، جعفر بن حسن (1408ق). شرائع الاسلام. قم: مؤسسه اسماعیلیان، ج1-2.

محقق کرکی، شیخ علی (1429ق). جامع المقاصد. بیروت: مؤسسـه آل البیـت(ع) لاحیـاء التـراث، ج9.

مظفر، محمدرضا (۱۴۲۳ق). اصول الفقه. قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه، موسسه النشر الاسلامی، ج1.

مظفری، مصطفی (۱۳۸۷). تبدیل مال موقوفه در حقوق ایران و فقه امامیه. اصفهان: همایش بین‌المللی وقف و تمدن اسلامی.

مفید، محمد بن محمد (۱۴۱۳ق). المقنعه. قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.

میسمی، حسین و همکاران (1392). امکان سنجی فقهی اقتصادی استفاده از نهاد وقف در تأمین مالی خرد اسلامی. در: درس‌هایی برای اصلاح نظام قرض الحسنه در کشور، ششمین کنفرانس توسعه نظام تأمین مالی در ایران.

نجفی، محمدحسن بن باقر (۱۹۸۱م). جواهر الکلام فی شرح شرائع ‌الاسلام. بیروت:  دار احیاء التراث العربی، ج22، 28.

هندی، علی المتقی ابن حسام‌الدین (1364ق). کنز العمال. هند: دائرة‌المعارف العثمانیة حیدرآباد، ج4.