کارکردهای مناسبت حکم و موضوع در دانش اصول فقه
محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق
ابوالفضل علیشاهی قلعه جوقی
1
(دانشیار، گروه الهیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران)
مهدی دهقان سیمکانی
2
(دکترای الهیات، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.)
کلید واژه: اطلاقات, اصول فقه, مناسبت حکم و موضوع, عمومات,
چکیده مقاله :
قرینه مناسبت حکم با موضوع که از شیوه های تفسیری متون شرعی با رویکرد توسعه ایِ موضوع بوده، بیانگر رابطه ای است که باعث می شود، فقیه با اتکاء به فهم اجتماعی و نگاه عرف گرایانه و در عین حال مورد تایید شارع، از لفظ به موضوع متناسب با حکم و یا حکم متناسب با موضوع منتقل شود و ظهور جدیدی برای نصوص شکل گیرد. مناسبت میان حکم و موضوع هرچند خود دلیل مستقلی نیست، ولی موجب شکل گیری ظهور می گردد، یعنی می توان آن را از قرائن لبی متصل به کلام دانست که منشاء ظهور در دلیل لفظی می‌گردد. در تعابیر اصولیان، این قرینه که روش اصلیِ تنقیح مناط و الغای خصوصیت در دستیابی به موضوع واقعیِ احکام شرعی شمرده شده، بر پایه تنقیح ظهور عرفی، حجت است. در این پژوهش، ابعاد و زوایای تناسب حکم و موضوع و کارایی آن در مباحث گوناگون اصولی و نقش آن در دانش اصول فقه مورد ارزیابی قرار گرفت و مشخص شد که مناسبت حکم و موضوع در سرتاسر ابواب اصولی کارایی و نقشی موثر در استنباط احکام دارد.
The concept of "proportionality between the verdict and the charge", which is of the exegetical methods of religious texts with an extensional approach to the subject-matter, manifests a relationship which helps the jurist achieve a verdict proportional to the charge, based on a social conception and a customary viewpoint, approved by the legislator, leading to a novel manifestation of the texts. The proportionality between the verdict and the charge, though not an independent reason itself, will result in this manifestation, i.e. it can be regarded as essential indications leading to the manifestation of the reason. In theologians' explanations, this concept which is regarded as the main method of the expurgation of the criterion and abolition of particularity in achieving the real subject-matter of religious injunctions, is a proof on the basis of the expurgation of the customary practice of law. This research aims to assess the dimensions and viewpoints of the proportionality between the verdict and its efficiency in different theological concepts and its function in the knowledge of jurisprudential principles. It will also shed light on the proportionality between the verdict and the charge has an effective role in the interpretation of judgments.
قرآن کریم
_||_
