تلفیق رویکردهای راهبردی و فرآیندی به منظور تدوین سطوح تصمیم توسعه کالبدی- فضایی محله‌ای (مطالعه موردی: دهستان گودرزی

محورهای موضوعی : کالبدی

سیده آل محمد ¹ ( کارشناس ارشد برنامه‌ریزی و مدیریت محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران )
شهرزاد فریادی ² ( دانشیار گروه برنامه‌ریزی، مدیریت و آموزش محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران. )
علیرضا نقدی ³ ( کارشناس ارشد برنامه‌ریزی و مدیریت محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران )
محمود فرج اله زاده ⁴ ( کارشناس ارشد برنامه‌ریزی و مدیریت محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران )

تاریخ دریافت : 1398/02/07 تاریخ پذیرش : 1398/02/07 تاریخ انتشار : 1394/06/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

چکیده ارتقای کیفیت زندگی نسل حاضر و نسل های آینده، از اهداف عمده برنامه های توسعه اجتماعی و اقتصادی کشور و نیازمند رویکرد فرآیندی در برنامه ریزی برای ایجاد تعادل و توازن در بهره وری از محیط زیست طبیعی و تنظیم روابط متقابل آن با محیط زیست انسانی می باشد. توسعه کالبدی فضایی (هدف نهایی فرآیند جامع عقلایی برنامه ریزی محیط زیست)، نه فقط در مقیاس منطقه ای که در برنامه ریزی های محله ای نیز باید مورد توجه قرار گیرد. سازگاری دهستان برای شناخت محیط زیست طبیعی و انسانی، سبب انتخاب دهستان گودرزی بروجرد به عنوان یک نمونه موردی گردید. توسعه پایدار مستلزم نگرش راهبردی برای سطوح تصمیم سازی است. بنابراین تصمیم سازی برای توسعه کالبدی- فضایی دهستان نیز باید سلسله مراتبی باشد. هدف این پژوهش شناخت محدودیت ها و امکانات سرزمین و سپس پیشنهاد سطوح تصمیم سازی توسعه کالبدی- فضایی در مقیاس محله ای دهستان می باشد. نقاط قوت این مطالعه در تلفیق رویکردهای فرآیند برنامه ریزی و ارزیابی راهبردی محیط زیستی، شناخت و تحلیل نظام مند (سیستماتیک) و مبتنی بر عوامل (پارامتریک)، پهنه بندی سرزمین توسط مدل های توان سنگ و خاک و سازماندهی فضایی دهستان می باشد. اهداف سطح کلان تصمیم سازی شامل بهبود وضع بخش های کشاورزی و صنعت، بهبود وضع بخش گردشگری، بهبود سطح رفاه، مدیریت یکپارچه منابع آب، حفاظت محیط زیست در برابر تخریب ها و آلودگی ها و بهبود وضع دسترسی می باشند. به تناسب این اهداف، سیاست ها و طرح هایی ارائه و در نهایت 36 راه حل برای برنامه ی توسعه کالبدی فضایی توسعه دهستان پیشنهاد شده است. این پژوهش در برنامه ریزی توسعه کالبدی- فضایی دهستان و طرح هادی روستاها کاربردی می باشد.

منابع و مأخذ:

منابع

(1) فریادی، شهرزاد. درس­نامه برنامه­ریزی محیط­زیست شهری و روستایی (کارشناسی ارشد). دانشکده محیط زیست. دانشگاه تهران. 1391.

(2) آل­شیخ، علی اصغر و مطهری، سعید و خوشنام، هاشم و گنجعلی، لیلا و پهلوان، عانکه. برنامه ریزی محیط­زیست با روش فرآیند برنامه ریزی و (GIS) (مطالعه موردی: دهستان کهک)، فصلنامه­ی علمی پژوهشی علوم و تکنولوژی محیط­زیست. دانشکده محیط زیست و انرژی. واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی. 1387؛ 40 (1): صص 73-84.

(3) جواتی، خدیجه و بستانی، علیرضا. نقش عوامل طبیعی در برنامه ریزی روستایی با استفاده از .(GIS) نمونه موردی: دهستان بالا ولایت تربت حیدریه، همایش کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامه­ریزی محیطی: 1389. دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد. ایران.

(4) مهدوی، منصوره و رحیمی، لیلا و عظیمی، سمیه و فریادی، شهرزاد. برنامه­ریزی محیط­زیست در مقیاس لندسکیپ محلی با روش فرایند برنامه­ریزی و (GIS). دومین کنفرانس برنامه­ریزی و مدیریت محیط­زیست: 1391. دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران. ایران.

(5) رفیعیان، مجتبی و برک پور، ناصر و رکنی پور، م. ارزیابی استراتژی های توسعه مناطق کلان شهری از دیدگاه توسعه­ی پایدار (برمبنای مدل ارزیابی راهبردی محیط زیست) نمونه موردی: برنامه­ی مجموعه شهری تهران. فصل­نامه­ی مدیریت شهری. صص 1387؛ 19.

(6) مختاری، سحر و رضا زاده ،آیت اله. بررسی ارزیابی راهبردی محیط زیست جهت استفاده در برنامه های توسعه منطقه ای- مطالعه موردی سواحل مکران اولین همآیش ملی توسعه سواحل مکران و اقتدار دریایی جمهوری اسلامی ایران: 1391. دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار. ایران.

(7) آل­محمد، سیده و یاوری، احمدرضا و صالحی، اسماعیل و لعبت، زبردست. به­کارگیری ارزیابی راهبردی محیط زیست به منظور تدوین سیاست­های برنامه­ی توسعه­ی پایدار دریاچه­ی ارومیه، مجله محیط شناسی دانشگاه تهران. 1393؛ 40 (3): صص 645- 667.

(8) ابراهیم زاده، عیسی و شریفی کیا، محمد. برنامه ریزی و ساماندهی روستاهای پراکنده (مورد؛ دهستان کورین زاهدان)، مجله جغرافیا و توسعه دانشگاه سیستان و بلوچستان،1382؛ 1 (1): صص 89- 104.

(9) گلشیری اصفهانی، زهرا و سرایی، محمد حسین. برنامه‌ریزی راهبردی نظام زیست‌محیطی روستا با تجزیه و تحلیل (SWOT) (مطالعه موردی: بخش گندمان، شهرستان بروجن)، پژوهش­های روستایی دانشگاه تهران، 1389 تهران؛ 1 (4): صص 73- 98.

(10) مطیعی لنگرودی، سیدحسن و یاری، ارسطو. حفاظت محیط زیست و برنامه­ریزی توسعه فیزیکی روستا با تاکید بر ارزیابی طرح­های هادی روستایی، مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی دانشگاه اصفهان، 1389؛ 21 (3): صص 45-60.

(11) Wood, C., Djeddour, M. 1992. Strategic environmental assessment: EA of policies, plans and programmes, Impact Assessment Bulletin, Vol. 10, pp. 3–22.

(12) Partidario, M.R. 1999. Strategic Environmental Assessment-Principles and Potential, Handbook on Strategic Environmental Assessment, Blackwell, London, pp. 60-73.

(13) Fischer, T. B. 2007. The Theory and Practice of Strategic Environmental Assessment; Towards a More Systematic Approach, earth scan.

(14) Bina, Olivia. 2007. A critical review of the dominant lines argumentation on the need for strategic environmental assessment .Environmental Impact Assessmnet review, Vol. 27, pp. 585-606.

(15) Partidario, M, R. 2005. Strategic Environmental Assessment,(current practices, future demands and capacity building needs), Lisbon, International Association for Impact Assessment, pp. 4-7

(16) Marshall, R., Fischer, T. B. 2006. Regional electricity transmission planning and tiered SEA in the UK: The case of ScottishPower, Journal of Environmental Planning and Management, Vol. 49(2), pp 279–299

(17) Faludi A (1973) Planning Theory, Pergamon, Oxford.

(18) Kidd S and Fischer T B (2007) ‘Integrated appraisal in North West England’, Environment and Planning C, Vol 25 (2), pp. 233–249

(19)Tait, J. 1995. ‘Sustainability: Some questions for planners’, Report for the Natural and Built Environment, Vol. 5.

(20) ODPM.2005. the strategic environmental assessment directive: guidance for planning authorities. London.

(21) فریادی، شهرزاد. مقدمه ای بر روش تحقیق در برنامه­ریزی محیط زیست. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران؛ 1391. صص 67- 71.

(22) Halls, Peter J. 2001. Spatial Information and the Environment (Innovations in GIS). London and New York: Talor and Francis.

(23) Gordon, Gerald and David L. A. Hodge. 2008. Planning Canadian Communities. 5th Edition. Toronto: Thomson- Nelson.

(24) بحرینی، سید حسین. فرآیند طراحی شهری. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران؛ 1377. صص 347- 429.

(25) مخدوم، مجید. شالوده آمایش سرزمین. چاپ هفتم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران؛ 1385. صص 137- 168.

(26) معاونت برنامه­ریزی استانداری لرستان. برنامه آمایش استان لرستان (تحلیل وضعیت و ساختار موجود). 1387.

(27) مرکز آمار ایران. اطلاعات شناسنامه­ی آبادی­های استان لرستان. 1385.

(28) مرکز مطالعات و خدمات تخصصی شهری و روستایی. آشنایی با طرح­های هادی و کنترل و نظارت بر ساخت و ساز روستایی. پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی. وزارت کشور. سازمان شهرداری­ها و دهیاری­ها. 1385: صص 48- 54.

(29) شهرابی، طاهره و جوان دولویی، غلام. ویژگی­های لرزه­خیزی دشت سیلاخور بروجرد بر اساس داده­ی زمین­لرزه­های ثبت شده در یک شبکه­ی لرزه­نگاری موقت. پژوهشگاه بین­المللی زلزله­شناسی و مهندسی زلزله. نشریه زمین­شناسی مهندسی. 1388؛  3 (2): صص 697-717.

(30) صمدی، محسن. ارزیابی برنامه جامع توسعه گردشگری منطقه زاگرس مرکزی. مجله پژوهش و سازندگی. 1383؛ 63: صص 43-51.

 (31) آهنگری، عبدالمجید و سعادت مهر، مسعود. مطالعه تطبیقی سطح توسعه یافتگی شهرستان­های استان لرستان به تفکیک بخش­های اقتصادی و اجتماعی. مجله دانش و توسعه. 1386؛ 21 (2): صص 161- 169.

(32) محمدی، جمال و عبدلی، اصغرو فتحی بیرانوند، محمد. بررسی سطح توسعه یافتگی شهرستان های استان لرستان به تفکیک بخش های مسکن و خدمات رفاهی و زیربنایی کشاورزی و صنعت. فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 1391؛ 25: صص 127- 150.