تبیین رویکرد بومی گرایی و منطقه‌گرایی ایران فرهنگی در فرآیند ج‌هاانی شدن

محورهای موضوعی : کالبدی

عباس احمدی ¹ , عبدالوهاب خوجم لی ² , طهمورث حیدری موصلو ³

1 - استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران
2 - کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس
3 - کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

تاریخ دریافت : 1398/08/20 تاریخ پذیرش : 1398/08/20 تاریخ انتشار : 1391/08/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

چکیده جهانی شدن از جمله مسائل مهمی است که در پرتو تعاملات فراملی و فراناحیه‌ای و پیشرفت روز‌افزون تکنولوژی و ارتباطات، کشورهای در حال توسعه را به چالش جدی کشانده است. این تغییر و تحولات، عرصه‌های گوناگون فرهنگ، سیاست و اقتصاد کشورهای جهان را در بر گرفته است. بخشی از این فرایندها، اجتماعی است که در طی آن قید و بندهای جغرافیایی، که بر روابط اجتماعی و فرهنگی سایه افکنده است، از بین می ‌رود و انسان‌ها به طور فزاینده از کاهش این قید و بندها آگاه می‌شوند. فرهنگ‌ها باید به ارزیابی خود بپردازند که چه انعکاسی از تمدن خود در جهت شناخت فرایندهای بین‌المللی دارند. در این راستا، ایران نیز به عنوان یک واحد جغرافیایی- سیاسی در منطقه خاور‌میانه که به صورت یک هسته قوی فرهنگی از لحاظ تاریخی، سیاسی و فرهنگی عمل می‌کند، از تحولات جهانی شدن بی تأثیر نمی‌تواند باشد. ایران دارای فرهنگ دیرینه‌ای است؛ فرهنگی که به سختی می‌توان سیستمی فراگیرتر، وحدت بخش‌تر و انعطاف‌پذیرتر از آن را از لحاظ ارزش‌ها و ایده‌آل‌ها جستجو کرد. ایران با توجه به موقعیت راهبردی منطقه‌ای و ظرفیت‌های فرهنگی– اسلامی، توان و گنجایش ورود فعال در عرصه بین‌الملل را داراست. از طرفی دیگر، ایران به عنوان یک کانون اصلی فرهنگی در خاورمیانه و آسیای مرکزی مطرح است که با هسته‌های فرهنگی موجود در کشورهای مجاور، تجانس و نزدیکی فرهنگی زیادی دارد. در داخل کشور هم وجود هسته‌های فرهنگی بومی تا حد زیادی در داخل استان‌ها سازماندهی شده اند. البته در اغلب موارد گستره فضایی آن‌ها به بیرون از مرزهای سیاسی کشور کشیده شده است. این امر قابلیت‌های فرهنگی بومی و منطقه‌ایی ایران را مضاعف کرده است که در صورت‌ برنامه‌ریزی صحیح، دستاوردهای وسیع سیاسی، فرهنگی و اقتصادی را نصیب کشور خواهد نمود. این پژوهش از طریق منابع کتابخانه‌ای و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است و در پی شناخت و توضیح پتانسیل‌های بومی و منطقه‌ایی ایران فرهنگی از دیدگاه جغرافیای سیاسی است. هم‌چنین کدهای مناسبی را برای برنامه‌ریزی در این راستا ارائه می‌کند.

منابع و مأخذ:

منابع

1-  احمدی، حمید (1378). قومیت و قوم‌گرایی در ایران؛ افسانه و واقعیت. تهران: نشر نی.

2-  احمدی، سید عباس (1388). مذهب و گسترش حوزه نفوذ- مورد: ج. ا. ایران و مذهب شیعه. رساله دکتری در رشته جغرافیای سیاسی. به راهنمایی محمدرضا حافظ نیا. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

3-  احمدی، سید عباس (1390). ایران، انقلاب اسلامی و ژئوپلیتیک شیعه. تهران: انتشارات مؤسسه اندیشه سازان نور.

4-  پورهاشمی، سیدعباس (1384)؛ «اتحادیه کشورهای اسلامی»، عوامل بازدارنده و راهکارهای پیشبرد»، نشریه پگاه حوزه، سوم دی 1384، شماره 174.

5-  حافظ نیا، محمدرضا (1379). جغرافیای سیاسی ایران. تهران: سمت.

6-   داتن، ویلیام (1384). دگرگونی اجتماعی در جامعه اطلاعاتی. ترجمه محمود توکل و ابراهیم کاظمی پور. تهران: کمیسیون ملی یونسکو.

7-  دهشیری، محمدرضا (1380). ایران و جهانی‌شدن؛ تهدیدها و فرصت‌ها. تهران: مجله مصباح. شماره 37. فروردین 1380.

8-  رباض، رسول و احمدی، یعقوب (1384). جهانی شدن و آینده فرهنگ‌های بومی. تهران: ماهنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 215-216، مرداد و شهریور 1384.

9-  ستوده، محمد (1381). جهانی شدن و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران. تهران: مجله علوم سیاسی. شماره20. زمستان1381.

10-   شیرودی، مرتضی(1382). ایران، اسلام و جهانی‌شدن. تهران: مجله کلام و عرفان. رواق اندیشه. شماره19، تیر ماه 1382.

11-    قرخلو، مهدی (1380). حوزه جغرافیایی تمدن ایرانی. تهران: فصل‌نامه مطالعات ملی. سال دوم. شماره7. بهار 1380.

12- مجتهدزاده، پیروز(1388). جغرافیای سیاسی جنبش‌های ایرانیان. تهران: ماه‌نامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی. شماره 226. سال بیست و سوم. شماره7و8. فروردین و اردیبهشت1388.

13- مجتهدزاده، پیروز (1381). جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی. تهران: سمت.

14- مصطفوی، مهدی(1382). جهانی شدن و تاثیر آن بر استراتزی فرهنگی- بین المللی جمهوری اسلامی ایران. تهران: چشم انداز ارتباطات فرهنگی. شماره چهارم. مهر ماه 1382.

15- مدیر شانه چی، محسن (1380). تمدن ایرانی؛ ویژگی‌ها و امتیازات. تهران: فصل‌نامه مطالعات ملی. سال دوم. شماره7. بهار1380.

16- منصوری، جواد(1382). جهانی شدن؛ فرصت‌ها و تهدید‌های فرهنگی. تهران: مجله اندیشه انقلاب اسلامی. شماره 7و8. پاییز و زمستان1382.

17- میر احمدی، مریم(1369). جغرافیای زبان‌هاای ایرانی در آسیای مرکزی (در دوران اسلامی). مشهد: مجله تحقیقات جغرافیایی. شماره17. تابستان1369.

18-    نای، جوزف. اس (1387). قدرت در عصر اطلاعات؛ از واقع‌گرایی تا جهانی شدن. ترجمه سعید میرترابی. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

19-    نوذری، عزت الله (1380). سهم ایران در تمدن بشری. تهران: فصل‌نامه مطالعات ملی. سال دوم.  شماره7. بهار 1380.

20-     ویلیامز، مارک(1379). بازاندیشی در مفهوم حاکمیت؛ تاثیر جهانی شدن بر حاکمیت دولت. ترجمه اسماعیل مردانی گیوی. تهران: ماه‌نامه اطلاعات سیاسی– اقتصادی. شماره 155-156. مرداد وشهریور 1379.

21-    واترز، مالکوم (1379). جهانی شدن. ترجمه اسماعیل مردانی گیوی و سیاوش مریدی. تهران: انتشارات سازمان مدیریت صنعتی.

22-  هرتسیگ، آدموند(1383). منطقه‌گرایی؛ ایران و آسیای مرکزی. ترجمه محمد علی قاسمی. تهران: فصل‌نامه مطالعات راهبردی. سال هفتم. شماره سوم. شماره مسلسل25. پاییز 1383.

(23)- Berridge, G.R.(2008) “Diplomacy, Theory and Practice”, London: Antony Rowe ltd.

(24)- Burbach, R. (2009). Golobalization and its discontents: the rise of postmodern socialism, london: Pluto.

(25)- Kaul, I. et al. (2007). Global public goods: International cooperation in the 21st  century, london: oxford uni press.

 (26)- Rugman, A.M and Verbeke, k. ( 2010). Global corporatve strategy and trade policy. london: Routledge.

(27)- Simpson, Alan.(2004). “The Real Anarchists are Inside the Cordon Sanitaire: Our Leaders Are Wrong. Globalization is Not Delivering for the Poor.” The Guardian (London), August 15.