الطبیعة وما فیها من التعالیم القرآنیة من موقف الراوندی والقرطبی

محورهای موضوعی : Contemporary Literature Studies

مجید خزاعی ¹ ( * طالب الدکتورا فی فرع علوم القرآن والحدیث، جامعة اصفهان وعضو هیئة التدریس بجامعة‌ آزاد الإسلامیة فی جیرفت(هذه المقالة مستخرجة‌ عن رسالة الدکتورا). )
محمدرضا ستوده نیا ² ( ** عضو هیئة‌التدریس فی فرع علوم القرآن والحدیث بجامعة اصفهان(استاذ مشارک). )
سید مهدی لطفی ³ ( *** عضو هیئة‌التدریس فی فرع علوم القرآن والحدیث بجامعة اصفهان(استاذ مساعد). )

تاریخ دریافت : 1393/11/04 تاریخ پذیرش : 1393/11/04 تاریخ انتشار : 1392/09/10

کلید واژه:

چکیده مقاله :

الطبیعة تتکون من عناصر الأرض والماء والهواء، والکائنات من النباتات والحیوانات وعلاقاتها البیولوجیة المتوازنة. هذه الثروة الغنیة، هی الهدیة الإلهیة التی مُنحت علی الکائنات الحیة، لصالح جمیع المخلوقات، حتی یبذل البشر جهده فی إعمار الأرض ویعمل فی استبقاء سیاق بیئة مناسبة لجمیع المخلوقات. لذلک ینبغی تذکیر حق الإنسان فی استخدامها من القضایا المهمة فی مجال حقوق الإنسان. فی هذا المقال نتطرق إلی تعریف العناصر الأساسیة للطبیعة والبیئة المعیشیة للإنسان فی الموقف القرآنی؛ کما نبین الآیات المرتبطة بهذین المجالین بالأسلوب التفسیری الفقهی للإمامیة وأهل السنة الذی یستمد من کتابین فقه القرآن للراوندی والجامع للقرطبی. فنرتکز علی الإنسان و تعاملاته مع الطبیعة و نقوم بإثبات فرضیة ‌مسؤولیة المتعدی إلی حقوق الطبیعة الأخلاقیة والمدنیة والجنائیة.

چکیده انگلیسی:

Such elements as water, earth, creatures like plants and animals, and balanced biological relations among them comprise the natural order. Such a rich resource is a grand divine bounty bestowed upon living creatures, so that while all creatures enjoy and use these resources, human beings would be able to develop land and earth, and provide all with a suitable habitat. Thus the right to use such divine bounties and resources is among basic human rights. The current study would both identify the key elements and component parts of nature and environment in the Holy Quran, then the obtained data would be interpreted by the analytic methods of Imami and Sunni Fiqh drawing on Rawandi’s book, Fiqh al-Koran, and al-Qortobi’s, al-Jami’. The main focus here is on the deep relations existing between human actions and nature. The main objective is to point out the Islamic framework for identifying and dealing with the act of abusing nature according to such criteria as moral, civil, and punitive liability.

منابع و مأخذ:

المصادر و المراجع

العربیة

القرآن الکریم

نهج البلاغة

نهج الفصاحة

حر عاملی، محمدبن حسن. لا تا، وسایل الشیعة، ج 18و 19 و 25، قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام) لاحیاء التراث.

الراوندی، قطب الدین سعید بن عبداللّه. 1405 ق، فقه القرآن، قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی(رحمه الله).

الطباطبایی، محمدحسین. 1393ق، المیزان فی تفسیر القرآن، ج1و 16، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.

القرطبی، ابن رشد. 1405 ق، الجامع لاحکام القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیة.

القمی، علی بن ابراهیم.1404ق، تفسیر القمی، ج1، قم: دارالکتاب للطباعة والنشر.

المجلسی، محمدباقر. 1403ق، بحار الأنوار، ج 2و 9و 75بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

معرفت، محمدهادی. 1419 ق، التمهید فی علوم القرآن، مشهد: الجامعة الرضویة فی العلوم الاسلامیة.

نجفی، محمد حسن. 1365ش، جواهر الکلام، ج 2و 41، دارالکتب الاسلامیة.

النوری، حسین. 1407ق، مستدرک الوسائل، ج 13و 17، بیروت: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.

 

الفارسیة

الماسی، نجاد علی. 1377ش، طبیعت، اشیا و حقوق، تهران: نشر دادگستر.

ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین. 1405ق، عوالی اللئالی، ج 1و 4، قم: سیدالشهدا.

جوادی آملی، عبدالله. 1386ش، اسلام و محیط زیست، مرکز نشر اسراء.

الراغب الإصفهانی، حسین بن محمد. 1376ش، معجم مفردات الفاظ القرآن، انتشارات مرتضوی.

رستمی، محمد حسن. 1380ش، سیمای طبیعت در قرآن، رسالة الماجستر؛ جامعة قم.

علیزاده، میرزا. 1391ش، جریان شناسی تفاسیر فقهی؛ تاریخ، تطور و نمونه ها(فقه القرآن)، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.

محقق داماد، مصطفی. 1371ش، «طبیعت و محیط زیست انسان از دیدگاه اسلام». مجلة رهنمون، الأعداد 2و3.

مطهری، مرتضی. 1353ش، عدل الهی، قم: مؤسسه انتشارات اسلامی.

مطهری، مرتضی. 1381ش، مجموعه آثار، ج2، قم: صدرا.

مکارم شیرازی، ناصر. 1362ش، تفسیر نمونه، ط 21، ج 17، دارالکتب الاسلامیة.

مهدوی راد، محمدعلی و دیگران. 1391ش: جریان شناسی تفاسیر فقهی؛ تاریخ، تطور و نمونه ها (الجامع)، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی. 

نصر، حسین. 1382ش، نیاز به علم مقدس، ترجمه حسن میانداری، تهران: مؤسسه فرهنگی طه.

نقیبی، ابوالقاسم. 1389ش، محیط زیست و حقوق آن از منظر قرآن کریم، موقع راسخون.

 

المقالات

النجفی اسداللهی، سعید و شفیع برهانی. دی 1387، «مباحث لغویة فی تفسیر الکشاف»، فصلیة دراسات الأدب المعاصر، جامعة آزاد الإسلامیة فی جیرفت، سنة 1، عدد 2، صص 153- 168.