مدیریت بحران جریان نفاق توسط پیامبر اکرم(ص) از دیدگاه قرآن کریم

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

احمدرضا طاوسی ¹ , امیر احمدنژاد ²

1 - دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ایران
2 - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان

تاریخ دریافت : 1400/01/05 تاریخ پذیرش : 1400/01/05 تاریخ انتشار : 1400/01/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

مدیریت بحران به عنوان موضوعی بین رشته ای در حوزه های مختلف مدیریت سیاسی، اجتماعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بنابراین رویکرد قرآن کریم به این موضوع، قابل توجه است. مطالعه آیات مدنی نشان می دهد که پیامبر اکرم(ص) در دوران حکومت مدینه، با بحران‌های گوناگونی مواجه بوده است. یکی از پیچیده ترین این بحران‌ها، اقدامات مخرب جریان نفاق در برابر پیامبر(ص) است. با توجه به جایگاه خاص پیامبر(ص) در دریافت وحی، واکنش‌های ایشان در برابر منافقان می تواند به عنوان الگویی مطمئن برای مدیریت بحران در جهان اسلام و جامعه بشری مورد بهره برداری قرار گیرد. مدیریت پیامبر(ص) در بحران های ایجاد شده توسط منافقان را می توان در سه مرحله کلی شامل مدیریت قبل از بحران، حین بحران و بعد از بحران ارزیابی کرد. این پژوهش بر آن است تا بر اساس مطالعه ادبیات موضوع و با رویکرد توصیفی-تحلیلی، مهم‌ترین بخش‌های این مدیریت که شامل بیان روش‌ها و اقدامات تنش زای منافقان و واکنش های متناسب قرآن همراه با اعلام سیاست‌ها و تدابیر پیامبر(ص) است را بررسی نماید. راهبردهای شش‌گانه به دست آمده در پژوهش حاضر، از دستاوردهای این نوشتار است.

چکیده انگلیسی:

Crisis management is of particular importance as an interdisciplinary topic in various areas of political and social management. Therefore, the approach of the Holy Quran to this issue is remarkable. The study of Medina verses shows that the Holy Prophet faced various crises during the rule of Medina. One of the most complex of these crises is the destructive actions of the current of dissension against the Prophet. Given the special place of the Prophet in receiving revelation, his reactions to the hypocrites can be used as a reliable model for managing the crisis in the Islamic world and human society. The management of the Prophet in crises caused by dissension can be evaluated in three general stages, including pre-crisis, during-crisis and post-crisis management. This research intends to study the subject literature and with a descriptive-analytical approach, the most important parts of this management, which include expressing the methods and actions of the dissension and the appropriate reactions of the Qur'an along with announcing the policies and measures of the Prophet Check. The six strategies obtained in the present study are among the achievements of this paper.

منابع و مأخذ:

کتابنامه 

قرآن کریم.

نهج البلاغه.

ابن سعد، محمد. 1365ش، طبقات، چاپ اول، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نو.

اردستانی، احمد. 1360ش، اسلام و منافقین، چاپ اول، تهران: انتشارات اوج.

اسدپور، غلامرضا. 1390ش، مقدمه‌ای بر اصول و مبانی مدیریت بحران، چاپ اول، تهران: روناس.

پیروز، علی آقا و همکاران. 1389ش، مدیریت در اسلام، چاپ هفتم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

جرجانی. 1306ق، التعریفات، مصر: بی نا.

جعفری، یعقوب. 1386ش، تاریخ اسلام از منظر قرآن، چاپ سوم، قم: نشر معارف.

جعفریان، رسول. تاریخ سیاسی اسلام، تاریخ سیاسی اسلام، جلد1، چاپ چهارم، قم: انتشارات دلیل ما.

جوادی آملی، عبدالله. 1388ش، تسنیم، تفسیر قرآن کریم، چاپ اول، قم: مرکز نشر اسرا.

دولین، ادوارد اس. 1389ش، طرح ریزی و اجرای مدیریت بحران، گروه مترجمان، چاپ اول، تهران: دانشگاه جامع امام حسین.

رازی، ابوالفتوح. 1398ق، رَوحُ الجِنان و رُوحُ الجَنان، تصحیح ابوالحسن شعرانی، تهران: چاپ اسلامیه.

راغب اصفهانی، حسین. 1387ش، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه حسین خداپرست، قم: نوید اسلام.

رشید رضا، محمد. 1414ق، تفسیر القرآن الکریم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت: دار المعرفه.

طباطبائی، سید محمدحسین. 1366ش، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی و محمدرضا صالحی کرمانی و سید محمد خامنه و محمدجوادحجتی کرمانی و محمد علی کرامی، چاپ سوم، تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.

طباطبائی، سید محمدحسین. 1402ق، تفسیر المیزان، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

طبرسی، فضل بن حسن. 1362ش، جوامع الجامع فی تفسیر القرآن الکریم، الطبعة الثالثة، تهران: چاپ بهرام.

طبرسی، فضل بن حسن. 1380ش، ترجمه تفسیر مجمع البیان، ترجمه علی کرمی، چاپ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

عاطف الزین، سمیح. 1379ش، محمد در مدینه، ترجمه مسعود انصاری، چاپ اول، تهران: نشر جامی.

علمداری، شهرام. 1389ش، الگوها و دیدگاه‌ها در مدیریت بحران، چاپ اول، تهران: بوستان حمید.

ماهرالنقش، علی. 1392ش، شبیه سازی بحران، چاپ اول، اصفهان: جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان.

محمدی سیرت، حسین. 1391ش، اصول مدیریت بحران در قرآن، چاپ اول، تهران: دانشگاه امام صادق.

محمودزاده، امیر و همکاران. 1390ش، آشنایی با مفاهیم مدیریت بحران، چاپ هفتم، اصفهان: انتشارات علم­آفرین.

منتظر القائم، اصغر. 1384ش، تاریخ اسلام تا سال چهلم هجری، چاپ اول، اصفهان: دانشگاه اصفهان.

ناصر، جهانشاه. 1359ش، ویژگی‌های منافقان و مؤمنین از دیدگاه قرآن، چاپ اول، تهران: بعثت. 

الوانی، سید مهدی. 1390ش، مدیریت عمومی، چاپ چهل و سوم، تهران: نشر نی.

وردی نژاد، فریدون و شهلا بهرامی. 1388ش، مدیریت بحران و رسانه، چاپ اول، تهران: سمت.

 

مقالات

اسدی، ایران. 1394ش، «مبانی سیاست خارجی حکومت اسلامی از دیدگاه قرآن»، فصلنامه مطالعات قرآنی، ش23، صص118-110.

خادمیان، عباس. بی تا، «استراتژی پیامبر اکرم در برخورد با انحراف‌ها»،ویژه نامه شماره 1 پیامبر اعظم، مجله اندیشه تقریب، صص 148-131.

دانش، محمد قدیر. 1387ش، «رسول خدا و استراتژی ایشان در برابر خط نفاق»، معرفت، ش129، صص24-11.

رحمانی زاده دهکردی، حمیدرضا و فریبا جباری. 1392ش، «سبک مدیریتی پیامبر اکرم در جامعه اسلامی»، مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، ش286، صص60-38.

رزقی شیرسوار، هادی. 1389ش، «مدیریت بحران در دانشگاه­ها»، پژوهشنامه تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، ش51، 139-158.

زمانی محبوب، حبیب. 1390ش، «مدیریت پیامبر اعظم در برابر فتنه­های منافقین»، فصلنامه حصون، ش30، صص16-6.

ضمیری، عبدالحسین و رضا نصیری حامد. 1389ش، «بحران بین­المللی، ابعاد و مؤلفه‌ها»، پژوهشنامه تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، ش51، صص95-138.

علیانسب، سیدحسین. 1394ش، «شیوه پیامبر اکرم در مدیریت روانی جامعه اسلامی»، مطالعات اسلام و روانشناسی، ش16، صص78-55.

کوهستانی­نژاد، تورج و محمدعلی صفا و روح الله افضلی. 1395ش، «مبانی قرآنی حکومت و بررسی دیدگاه‌های حضرت امام خمینی»، فصلنامه مطالعات قرآنی، ش25، صص167-151.

معمارزاده، غلامرضا و سرفرازی، مهرزاد. 1389ش، «بررسی گام‌های مدیریت بحران»، پژوهشنامه تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، ش51، 79-76.

مهدوی دامغانی، محمود. 1388ش، «پیامبر اسلام و جریان نفاق»، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، ش1، صص151-134.

ناصحی فر، وحید. 1380ش، «مفاهیم و نکاتی پیرامون بحران»، توسعه مدیریت، ش34، صص37-34.

هادوی نژاد، مصطفی و حسن دانائی فرد و عادل آذر و احمد علی خائف الهی. 1392 ش، «رفتارهای منافقانه در ارتباطات بین فردی سازمان»، چشم انداز مدیریت دولتی، ش13، صص15-40.

References:

Holy Quran

Nahjol Balaqah

Ibn Sa'd, Muhammad 1986, Tabaqat, first edition, translated by Mahmoud Mahdavi Damghani, Tehran: New Publishing.

Ardestani, Ahmad 1981, Islam and the Dissension, First Edition, Tehran: Ouj Publications.

Asadpour, Gholamreza 2011, Introduction to the Principles and Foundations of Crisis Management, First Edition, Tehran: Ronas.

Pirooz, Ali Agha et al. 2010, Management in Islam, seventh edition, Qom: Research Institute and University.

Jafari, Yaqub 2007, History of Islam from the perspective of the Quran, third edition, Qom: Maaref Publishing.

Jafarian, Rasool Political History of Islam, Political History of Islam, Volume 1, Fourth Edition, Qom: Dalil Ma Publications.

Javadi Amoli, Abdullah 1388, Tasnim, Interpretation of the Holy Quran, first edition, Qom: Esra Publishing Center.

Dowlin, Edward S. 2010, Planning and Implementing Crisis Management, Translators Group, First Edition, Tehran: Imam Hossein University.

Razi, Abolfotuh 1398 AH, Ruh al-Jannan and Ruh al-Jannan, edited by Abolhassan Sha'rani, Tehran: Islamic Press.

Ragheb Isfahani, Hossein. 1387, Quranic words, translated by Hossein Khodaparast, Qom: Navid Islam.

Rashid Reza, Mohammad 1414 AH, Tafsir Al-Quran Al-Karim Al-Shahir with Tafsir Al-Manar, Beirut: Dar Al-Ma'rifah.

Tabatabai, Seyed Mohammad Hussein 1987, Tafsir Al-Mizan, translated by Seyyed Mohammad Baqer Mousavi Hamedani and Mohammad Reza Salehi Kermani and Seyyed Mohammad Khameneh and Mohammad Javad Hojjati Kermani and Mohammad Ali Karami, third edition, Tehran: Allameh Tabatabai Scientific and Intellectual Foundation.

Tabatabai, Seyed Mohammad Hussein 1402 AH, Tafsir Al-Mizan, Beirut: Scientific Foundation for Publications.

Tabarsi, Fadl Ibn Hassan 1983, Comprehensive Societies in the Interpretation of the Holy Quran, Third Edition, Tehran: Bahram Press.

Tabarsi, Fadl Ibn Hassan 2001, translated by Tafsir Majma 'al-Bayan, translated by Ali Karami, first edition, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.

Atef Al-Zain, Samih. 2000, Mohammad in Medina, translated by Massoud Ansari, first edition, Tehran: Jami Publishing.

Alamdari, Shahram 2010, Patterns and Perspectives in Crisis Management, First Edition, Tehran: Bustan Hamid.

Maher al-Naghsh, Ali. 2013, Crisis Simulation, First Edition, Isfahan: University Jihad, Isfahan Industrial Branch.

Mohammadi Sirat, Hussein 2012, Principles of Crisis Management in the Quran, First Edition, Tehran: Imam Sadegh University.

Mahmoudzadeh, Amir et al. 2011, Introduction to the concepts of crisis management, seventh edition, Isfahan: Alam-e-Afarin Publications.

Montazer Al-Qaim, Asghar. 2005, History of Islam up to the year 40 AH, first edition, Isfahan: University of Isfahan.

Nasser, Jahanshah. 1980, Characteristics of dissension and believers from the perspective of the Qur'an, first edition, Tehran: Be’sat.

Alwani, Seyed Mehdi 1390, General Management, 43rd edition, Tehran: Ney Publishing.

Verdinejad, Fereydoun and Shahla Bahrami. 2009, Crisis Management and Media, First Edition, Tehran: Samt.

 

Articles

Asadi, Iran. 1394, "Fundamentals of the foreign policy of the Islamic government from the perspective of the Qur'an", Quarterly Journal of Qur'anic Studies, vol. 23, pp. 118-110.

Khademian, Abbas, "The Strategy of the Holy Prophet in Dealing with Deviations", Special Issue No. 1 of the Great Prophet, Journal of Approximation Thought, pp. 148-131.

Danesh, Mohammad Qadir 2008, "The Messenger of God and his strategy against the line of dissension", Knowledge, vol. 129, pp. 24-11.

Rahmanizadeh Dehkordi, Hamidreza and Fariba Jabbari. 1392, "Management style of the Holy Prophet in the Islamic society", collection of articles of Allameh Tabatabaei University, vol. 286, pp. 60-38.

Razzaq Shirsavar, Hadi. 2010, "Crisis Management in Universities", Journal of Strategic Research of the Expediency Council, Vol. 51, 139-158.

Once upon a time, Habib. 1390, "Management of the Great Prophet against the seditions of the dissension", Hassoun Quarterly, vol. 30, pp. 16-6.

Zamiri, Abdul Hussein and Reza Nasiri Hamed. 2010, "International Crisis, Dimensions and Components", Journal of Strategic Research of the Expediency Council, Vol. 51, pp. 95-138.

Aliansab, Seyed Hossein 1394, "The method of the Holy Prophet in the psychological management of Islamic society", Islamic Studies and Psychology, Vol. 16, pp. 78-55.

Kouhestani, Nejad, Touraj and Mohammad Ali Safa and Ruhollah Afzali. 2016, "Quranic Principles of Government and the Study of Imam Khomeini's Views", Quarterly Journal of Quranic Studies, Vol. 25, pp. 167-151.

Memarzadeh, Gholamreza and Sarfarazi, Mehrzad. 2010, "Review of Crisis Management Steps", Journal of Strategic Research, Expediency Council, Vol. 51, 79-76.

Mahdavi Damghani, Mahmoud. 1388, "Prophet of Islam and the current of dissension", Quarterly Journal of Islamic History Studies, Vol. 1, pp. 151-134.

Nasehifar, Vahid. 2001, "Concepts and points about the crisis", Management Development, Vol. 34, pp. 37-34.

Hadavi Nejad, Mostafa and Hassan Danaeifard and Adel Azar and Ahmad Ali Khaif Elahi. 1392, "Hypocritical Behaviors in the Interpersonal Communication of the Organization", Perspective of Public Management, Vol. 13, pp. 15-40.