معیارهای ضروری غذای حلال با نگاه به واژه خبیث

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

مرتضی رحیمی ¹

1 - دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز

تاریخ دریافت : 1398/06/22 تاریخ پذیرش : 1398/06/22 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

در پژوهش حاضر که با روش توصیفی و تحلیلی انجام گردیده اشاره شده که از نگاه قرآن و روایات، سلامت جسم و روان و ایمان انسان‌ها اهمیت بسزا دارند. از همین رو برای خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها معیارهایی را تعیین نموده و بر امنیت غذایی تأکید کرده و ناپاک نبودن(خبیث نبودن) خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها را ضروری دانسته‌اند. از سویی بر اساس تصریح اهل لغت و مفسران واژه خبیث گاهی معنای حرام و قبیح را می‌دهد، از همین رو می‌توان آن را به سه نوع قبیح شرعی، عقلی و عرفی تقسیم نمود و مواردی، همچون زیان شدید نداشتن خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، از راه نامشروع به دست نیامدن آن‌ها و مانند آن را به عنوان ضوابط ضروری برای خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های حلال نتیجه گرفت. واژه خبیث گاهی معنی نامرغوب بودن را می‌دهد، از همین رو توصیه اصحاب کهف به مأمور خرید غذا درباره تهیه بهترین و باکیفیت‌ترین غذا نشان می‌دهد که خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، باید بهترین کیفیت را دارا باشند، لذا رعایت نکات بهداشتی و استانداردهای لازم در همه مراحل تهیه غذا و نوشیدنی‌ها ضروری است. همچنین با توجه به شرایط گوناگون افراد و سنین مختلف، ممکن است غذا و آشامیدنی برای برخی افراد مفید باشد، اما برای دیگران مفید نباشد. غذا و نوشیدنی ایده آل باید همه معیارهای لازم برای خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های حلال را دارا باشد، از همین رو مثلاً پاکیزه بودن خوردنی و آشامیدنی به تنهایی کفایت نمی‌کند، بلکه علاوه بر آن باید دیگر معیارها نیز موجود باشند.

چکیده انگلیسی:

The present paper – which is done with descriptive – analytical method – states that human’s body and mind health is very important from Quran and traditions viewpoint. Thus It determines criteria for foods and drinks and emphasizes food safety. The term “malicious” sometimes means low – grade; so Companions of the Cave’s advice to purchase man shows that foods and drinks should be the best quality, therefore considering sanitary tips and standards is essential in foods and drinks preparation. According to individuals’ conditions and their various ages, some foods may be useful for some but harmful for others; accordingly ideal foods and drinks should contain all necessary criteria for all; for instance cleanness is not an enough criteria for foods and other ones must be considered as well.

منابع و مأخذ:

کتابنامه

قرآن کریم.

کتب عربی

امام رضا، علی بن موسی. 1406ق، فقه الرضا، منسوب به امام رضا(ع)، مشهد: مؤسسه آل البیت(ع).

امام رضا، علی بن موسی. 1402ق، طب الرضا، قم: دار الخیام.

آشتیانی، محمد حسن. 1418ق، رسالة فی القواعد الفقهیة مع تعلیقات المدرس الطهرانی، تهران: مؤسسه اطلاعات.

آل سعدی، عبد الرحمن. 1408ق، تیسیر الکریم الرحمن، بیروت: مکتبة الفقهیة العربیة.

ابن ادریس، محمد بن احمد. 1410ق، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق، لسان العرب، بیروت: دار الفکر والطباعة والنشر والتوزیع.

ابن هائم، شهاب الدین احمد. 1422ق، التبیان فی تفسیر غریب القرآن، بیروت: دار الغرب الاسلامی.

احمد بن حنبل شیبانی، ابو عبدالله. بی‌تا، مسند احمد بن حنبل، قاهرة: مؤسسة قرطبة.

اردبیلی، احمد. 1403ق، مجمع الفایدة والبرهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

اردبیلی، احمد. بی‌تا، زبدة البیان فی احکام القرآن، تهران: المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة.

اسماعیل صینی، محمود. بی‌تا، المکنز العربی المعاصر، بیروت: مکتبة ناشرون.

اندلسی، ابوحیان محمد.1420ق، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.

انصاری، مرتضی. 1410ق، المکاسب المحرمة، شرح محمد کلانتر، قم: مؤسسه مطبوعاتی دار الکتب.

ایروانی، باقر. 1427ق، دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی، قم: بی‌نا.

برقی، ابو جعفر احمد. 1371ق، المحاسن، قم: دار الکتب الاسلامیة.

بیهقی، احمد بن حسن. 1414ق، السنن الکبری، مکه: مکتبة دار الباز.

ثقیفی، ابراهیم بن محمد. 1395ق، الغارات، تهران: انجمن آثار ملی.

جزیری، عبد الرحمن و غروی، محمد و یاسر، مازح. 1419ق، الفقه علی المذاهب الأربعة ومذهب أهل البیت، بیروت: دار الثقلین.

حر عاملی، محمد بن الحسن. 1409ق، وسائل الشیعة، بیروت: مؤسسة آل البیت(ع).

حمیری، نشوان بن سعید. بی‌تا، نشوان العلوم و دواء کلام العرب، دمشق: دار الفکر.

خویی، ابوالقاسم. 1418ق، فقه الشیعة؛ کتاب الطهارة، قم: مؤسسه آفاق.

خویی، ابوالقاسم. 1418ق، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، قم: بی‌نا.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. ۱۴۱۲ق، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: بی نا.

راوندی، قطب الدین سعید. 1405ق، فقه القرآن، چاپ دوم، قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی.

روحانی قمی، محمد صادق حسینی. 1412ق، فقه الصادق علیه السلام، قم: مدرسة الامام الصادق(ع).

زمخشری، محمود. 1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.

سبزواری، سید عبد الأعلی. 1413ق، مهذّب الأحکام، قم: مؤسسة المنار- دفتر حضرت آیت الله سبزواری.

شرتونی، سعید. 1403ق، اقرب الموارد فی فصح العربیة والشوارد، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی.

شریف مرتضی، علی بن حسین. 1417ق، المسائل الناصریات، تهران: رابطة الثقافة والعلاقات الاسلامیة.

شریف مرتضی، علی بن حسین. 1380ش، المجازات النبویة، چاپ اول، قم: نشر شریف مرتضی.

شعیری، محمد بن محمد. بی‌تا، جامع الأخبار للشعیری، چاپ اول، نجف اشرف: مکتبة الحیدریة.

شیرازی، صادق. 1425ق، التعلیقات علی شرایع الاسلام، قم: انتشارات استقلال.

شیرازی، صادق. 1428ق، ألف مسألة فی بلاد الغرب، بیروت: دار العلوم مؤسسة الثقافة.

طباطبایی قمی، محمد تقی. 1413ق، عمدة المطالب فی التعلیق علی المکاسب، قم: کتابفروشی محلاتی.

طباطبایی قمی، محمد تقی. 1417ق، الغایة القصوی فی التعلیق علی العروة الوثقی کتاب الصوم، قم: انتشارات محلاتی.

طبرسی، فضل بن حسن. 1377ش، تفسیر جوامع الجامع، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم.

طبرسی، فضل بن حسن. 1412ق، مکارم الأخلاق، قم: نشر شریف رضی.

طریحی، فخر الدین. 1375ش، مجمع البحرین، تهران: نشر مرتضوی.

طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن. 1407ق، الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن. بی‌تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

عاملی ترحینی، محمد حسن. 1424ق، الزبدةالفقهیة، قم: دار الفقه للطباعة والنشر.

عبد الرحمن، محمود. بی‌تا، معجم المصطلحات والألفاظ الفقهیة، بی‌جا: بی‌نا.

عیاشی، محمد بن مسعود. بی‌تا، تفسیر العیاشی، بی‌جا: منشورات موقع الکوثر الاسلامیة.

فخر رازی، ابو عبد الله محمد بن جعفر.1420ق، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

فیض کاشانی، محمد محسن. بی‌تا، مفاتیح الشرایع، قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی.

فیومی، احمد بن محمد. بی‌تا، المصباح المنیر، قم: منشورات دار الرضی.

قحطانی، سعید بن مسفر. بی‌تا، دروس للشیخ سعید بن مسفر، بی‌جا: بی‌نا.

کاظمی فاضل، جواد بن سعد اسدی. بی‌تا، مسالک الأفهام الی آیات الأحکام، بی‌جا: بی‌نا.

کرکی عاملی، حسین بن شهاب الدین. 1396ق، الاجتهاد والتقلید(هدایة الابرار إلی طریق أئمة الأطهار)، نجف اشرف: بی‌نا.

کلینی، محمد بن یعقوب. 1429ق، الکافی، قم: دار الحدیث للطباعة والنشر.

مجلسی، محمد باقر. ۱۴۰۳ق، بحار الأنوار، بیروت: مؤسسة الوفا.

محسنی قندهاری، محمد آصف. 1424ق، الفقه ومسائل طبیة، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

مصطفوی، حسن. 1402ق، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز الکتاب للترجمة والنشر.

میرزای قمی، ابو القاسم. 1417ق، غنایم الایام فی مسائل الحلال والحرام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

نجفی، محمد حسن. ۱۳۶۷ش، جواهر الکلام، بی‌جا: دار الکتب الاسلامیة.

کتب فارسی

طیب، عبد الحسین. 1378ش، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام.

عاملی، ابراهیم. 1360ش، تفسیر عاملی، بی‌جا: انتشارات صدوق.

قرشی، علی اکبر. 1377ش، تفسیر أحسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.

مکارم شیرازی، ناصر. 1424ق، رسالة توضیح المسائل، قم: مدرسة امام علی بن ابی طالب.

نجفی، محمد حسن. 1415ق، مجمع الرسائل المحشی، مشهد: مؤسسه صاحب الزمان(ع).

 

مقالات

اکران، طیبه و گلی، مهرناز. 1396ش، «سبک تغذیه در سلامت انسان از دیدگاه آیات و روایات»، فصلنامه مطالعات قرآنی، دانشگاه آزاد اسلامی جیرفت، شماره 32، صص 159-176.

عالی پور، فتح الله و مهدوی، فرنگیس. بی‌تا، «حلال و طیب عالی‌ترین معیارهای بهداشتی مواد غذایی از دیدگاه قرآن»، نشریه اسلام و سلامت، دانشگاه علوم پزشکی بابل، شماره2، صص25-11.

 

 

Bibliography

Holy Quran

Arabic references

Imam Reza (AS), Ali Ibn Musa, 1985, Jurisprudence of Reza, attributed to Imam Reza, Mashhad, Al-Bayt Foundation.

Imam Reza (AS), Ali Ibn Musa, 1981, Medicine of Reza, Qom, Dar Al-Khayam.

Ashtiani, Mohammad Hasan, 1997, A message in the jurisprudential rules with comments of Modarres Tehrani, Tehran, Information Institute.

Al-Sa’adi, Abdul Rahman, 1987, Al-Karim Al-Rahman Facilities, Beirut, Library of Arabic Jurisprudence.

Ibn Edris, Mohammad bin Ahmad, 1989, Articles on the Edition of Fatwas, Qom, Islamic publishing office of the Society of Seminary Teachers of Qom.

Ibn Manzour, Mohammad bin Mokarram, 1993, Arabic Language, Beirut, The house of thoughts and printing and publication and distribution.

Ibn Haem, Shahab Al Din Ahmad, 2001, Commentary on interpretation of Quran, Beirut, West Islamic House.

Ahmad bin Hanbal Sheibani, Abu Abdullah, (without Date of publication), Musnad Ahmed bin Hanbal, Cairo, The Foundation of Carthage, without publisher.

Ardabili, 1983, Assembly of interest and proof, Qom, Islamic Publication Office, 1^st Edition.

Ardabili, (without Date of publication), Abstract on the provisions of Quran, Tehran, Al - Jafaria Library for the Restoration of Imam Ja'afar (AS) Archeology.

Esmaeil Seini, Mahmoud, (without Date of publication), Contemporary Arabic Treasure, Beirut, Publisher’s Library, 1^st Edition.

Andolosi, Abu Hayyan Mohammad, 1999, The sea surrounding the interpretation, Beirut, The house of Thoughts, without publisher.

Ansari, Morteza, 1989, Forbidden Gains, with Mohammad Kalantar explanation, Qom, The press office of the Academy of Sciences.

Irevani, Baqir, 2006, Introductory lessons in Islamic jurisprudence, Qom, without publisher.

Borqi, Abu Ja’afar Ahmad, 1952, Al-Mahassin, Qom, Islamic House of Books.

Beihaqi, Ahmad bin Hasan, 1993, The great Sunna, Mecca, Dar Al Baz Library.

Saqifi, Ebrahim bin Mohammad, 1975, The Raids, Tehran, National works Association.

Jaziri, Abdul Rahman and Qaravi, Mohammad and Yasir, Mazih, 1998, Fiqh on the four schools of thought and the doctrine of Ahl al-Bayt, Beirut, Dar al-Thaqlain.

Hor Aameli, Mohammad bin Hassan, 1988, Shiite Means, Beirut, Al-Albayt (AS) Institute.

Homeiri, Nishvan bin Saeid, (without publication date), Nashwan Science and Arabic Language, Damascus, The House of Thoughts.

Khoei, Abul Ghassim, 1997, Fiqh of the Shiites - Book of Purity, Qom, Afaq Institute.

Khoei, Abul Ghassim, 1997, Further explanation of Orvatul Wosqa, Qom, without publisher.

Raqib Esfahani, Hossein bin Mohammad, 1991, Vocabulary of Holy Quran, Beirut, without publisher.

Ravandi, Qutb al-Din Saeid, 1985, Jurisprudence of Quran, Qom, Ayatullah Marashi Library Publications, 2^nd Edition.

Rouhani Qomi, Mohammad Sadiq Hosseini, 1991, Jurisprudence of Sadiq (AS), Qom, School of Imam Sadiq (AS).

Zamakhshari, Mahmoud, 1987, Find out the facts of the mystery of Tanzil, Beirut, the Arabic Book House.

Sabzevari, Seyed Abd Al A’ala, 1992, Courteous Judgements, Qom, Al-Manar Institute, Ayatullah Sabzevari Office.

Shartuni, Saeid, 1982, The closest resources in the Arabian land and resources, Qom, Library of Great Ayatollah Mara’ashi.

Sharif Morteza, Ali bin Hossein, 1996, Thematic issues, Tehran, Association of Islamic Culture and Relations.

Sharif Morteza, Ali bin Hossein, 2001, Prophetic Metaphors, Qom, Sharif Morteza Publication, 1^st Edition.

Sha’eiri, Mohammad bin Mohammad, (without publication date), Al-Akhbar mosque for poetry, Najaf Ashraf, Al-Heidaria Library, 1^st Edition.

Shirazi, Sadiq, 2004, Comments on Islamic Sharia, Qom, Esteghlal Publications.

Shirazi, Sadiq, 2007, One thousand questions in the West, Beirut, Dar Al Uloom Cultural Foundation.

Tabatabaei Qomi, Mohammad Taqi, 1992, Major claimant commenting on gains, Qom, Mahallati Bookstore.

Tabatabaei Qomi, Mohammad Taqi, 1996, The ultimate goal commenting on the most powerful document of fasting, Qom, Mahallati Publications.

Tabarsi, Fazi bin Hasan, 1998, Comprehensive interpretation of mosques, Tehran, Tehran University and Management of Qom Seminary Publications.

Tabarsi, Fazi bin Hasan, 1991, Ethics, Qom, Sharif Razi Publication.

Tarihi, Fakhr-Al-Din, 1996, Al-Bahrain Complex, Tehran, Mortazavi Publication.

Tousi, Abu Ja’afar Mohammad bin Hassan, 1987, Controversy, Qom, Islami Publishing House affiliated with the community of the teachers of Qom Seminary.

Tousi, Abu Ja’afar Mohammad bin Hassan, (without publication date), The interpretation of Quran, Beirut, Arab Heritage Revival House.

Abdul Rahman, Mahmoud, (without publication date), Glossary of terms and jurisprudence, without place, without publisher.

Ayashi, Mohammad bin Masoud, (without publication date), Al-Ayashi interpretation, without place, Publications of the Islamic website.

Fakhr Razi, Abu Abdullah Mohammad bin Ja’afar, 1999, The keys of the disappearance, Beirut, The house for regeneration of Arab heritage.

Feiz Kashani, Mohammad Mohsen, (without publication date), The keys of Sharia, Qom, Ayatullah Mara’ashi Library publications.

Fiomi, Ahmad bin Mohammad, (without publication date), Light bulb, Qom, Dar-Al-Reza Publications.

Qahtani, Saeid bin Mesfer, (without publication date), Lessons for Sheikh Saied bin Mesfer, without place, without publisher.

Kazemi fazil, Javad bin Sa’ad Asadi, (without publication date), The answer to the verses of the judgments, without place, without publisher.

Korki A’ameli, Hossein bin Shahab Al-Din, 2017, Ijtihad and tradition (the guidance of the righteous to the path of imams of purity), Najaf Ashraf, without publisher.

Koleini, Mohammad bin Yaghob, 2008, Al-Kafi, Qom, Dar Al-Hadith for Printing and Publishing.

Majlisi, Mohammad Bagher, 1983, Bihar Al-Anwar, Beirut, Al-Wafa Institute.

Mohseni Qandahari, Mohammad Asef, 2003, Jurisprudence and medical issues, Qom, Islamic Advertising Office Publications.

Mostafavi, Hasan, 1982, Examine the words of Quran, Tehran, Center for the development of libraries and publishing houses.

Mirza Qomi, Abul Qassim, 1996, Spoils days in matters of halal and haram, Qom, Islamic Advertising Office Publications.

Najafi, Mohammad Hassan, 1988, Jawaher Al – Kalam, without place, Islamic Books House.

Persian references

Teib, Abdul Hossein, 1999, A good explanation in the interpretation of the Quran, Tehran, Islam Publications.

A’ameli Tarhini, Mohammad Hasan, 2003, Al-Zubdah Jurisprudence, Qom, Dar al-Fiqh for Printing and Publishing.

A’ameli, Ibrahim, 1981, A’ameli interpretation, Saduq Publications.

Qorshi, Ali Akbar, 1998, Best Talk Interpretation, Tehran, Be’sat Foundation.

Makarim Shirazi, Naser, 2003, Letter of explanation issues, Qom, Imam Ali bin Abi Talib School.

Najafi, Mohammad Hassan, 1994, Compiled Messages Collection, Mashhad, Sahib Al-Zaman (AS) Institute.

 

Articles

Akran, Tayebeh and Goli, Mehrnaz, 2018, "Nutrition style in human health from the perspective of verses and narrations" Quarterly Journal of Qur'anic Studies, Jiroft Azad University, No. 32, pp. 159-16.

Ali Pour, Fatollah and Mahdavi, Farangis, "Halal and Tayeb, halal (lawful) and tayyib(clean) are the highest standard food in the the Quran"2014, Islam and Health Journal, Babol University of Medical  Sciences, No. 2, pp. 25-11.