بررسی قیام زید بن علی(ع) و تأثیر آن بر روند گسترش تشیّع

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

حسن قریشی کربن ¹ ( استادیار دانشگاه پیام نور )
علی اکبر رزاقی ² ( دانشجوی دکترای پیام نور قشم )
سید ابوالفضل رضوی ³ ( دانشیار دانشگاه پیام نور )
زهرا قنبری مله ⁴ ( استادیار دانشگاه پیام نور )

تاریخ دریافت : 1399/03/25 تاریخ پذیرش : 1399/03/25 تاریخ انتشار : 1399/03/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

بدون شک یکی از قاریان و مفسران کلام الهی که از جایگاه ویژه‌ای در بین قاریان و مفسران قرآن برخوردار است زید بن علی(ع) است. آثار بجا مانده از ایشان نشانگر آن است که وی تألیفات زیادی در این خصوص داشته و لقب "حلیف القرآن" درباره او نشان‌دهنده پیوند ثابت وی با قرآن است. ایشان همچنین دارای قرائتی مشهوری بوده که بعضی از بزرگان آن را در کتابی مستقل جمع آوری نموده‌اند. قیام زید که نشأت‌گرفته از آیات قرآن بوده، نخستین قیامی است که از سوی خاندان علی(ع) بعد از واقعه کربلا در سرزمین‌های اسلامی، بر ضد امویان صورت گرفته است. سادات حسنی و سادات حسینی نیز با الهام از این قیام علیه امویان و عباسیان دست به شورش و اعتراض زدند. لذا این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی در صدد است ابتدا چگونگی قیام‌ زید بن علی(ع) با استفاده از آموزه‌های قرآنی را مشخص و سپس تأثیر این قیام را بر روند گسترش تشیع بیان نماید.

چکیده انگلیسی:

Undoubtedly, one of the Quran readers and interpreters of the Divine Book who has a special status among the readers and commentators of Qur'an is Zayd ibn Ali. His works show that he has written many books in this field and has been titled as "Halif Al Qur'an" (Votary to Quran) and indicates his constant connection with Qur'an. He also has a famous reading that some of the scholars have collected them in an independent book. The uprising of Zayd which is originated from the Verses of Qur'an, is the first uprising against the Umayyads by the family of Imam Ali after the event of Karbala in Islamic lands. Sadat Hassani and Sadat Hosseini also revolted and protested inspired by the mentioned uprising against Umayyads and Abbasids. Therefore, the present research intends to determine the estate of Zayd Ibn Ali’s uprising by enjoying Quranic learnings initially and then express the effect of this uprising on spreading Shiism process and the method is descriptive – analytical.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

ابن اعثم کوفی، ابومحمد. 1372ش، الفتوح، ترجمه غلامرضا طباطبایی مجد، چاپ اول، تهران: علمی و فرهنگی.

ابن خلدون، عبدالرحمن. 1379ش، مقدمه، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران: علمی و فرهنگی.

ابن خلدون، عبدالرحمن. 1383ش، العبر، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: مطالعات فرهنگی.

ابن طقطقی، محمد بن علی. 1389ش، تاریخ الفخری، ترجمه محمد وحید گلپایگانی، تهران: علمی و فرهنگی.

ابن عساکر، علی بن حسین. 1418ق، تاریخ مدینة دمشق، چاپ اول، بیروت: دار الفکر.

ابن عنبه، احمد بن علی حسینی. 1417ق، عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب، مصحح افتخاری، قم: نشر صدر.

اصفهانی، ابوالفرج. 1387ش، مقاتل الطالبیین، ترجمه هاشم رسولی محلاتی، تهران: فرهنگ اسلامی.

اصفهانی، ابوالفرج. 1415ق، الأغانی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

امینی، عبدالحسین. 1387ق، الغدیر فی الکتاب والسنة والأدب، بیروت: دار الکتب العربی.

بلاذری، محمد بن یحیی. 1404ق، فتوح البلدان، بیروت: دار الکتب العلمیه.

تشید، علی اکبر. 1385ش، قیام سادات علوی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

جعفریان، رسول. 1371ش، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، قم: انتشارات انصاریان.

حسینی شیرازی، سید علیخان. 1425ق، ریاض السالکین، قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.

حکیمیان، ابوالفتح. 1368ش، علویان طبرستان، تهران: الهام.

رضوی اردکانی، ابوفاضل. 1384ش، شخصیت و قیام زید بن علی، قم: انتشارات اسلامی.

رضوی اردکانی، ابوفاضل. 1389ش، قیام یحیی بن زید، تهران: انتشارات بین الملل.

زرین کوب، عبدالحسین. 1368ش، تاریخ ایران بعد از اسلام، تهران: امیرکبیر.

زمخشری، محمود بن عمر. 1389ش، تفسیر الکشاف، ترجمه مسعود انصاری، تهران: انتشارات ققنوس.

شهرستانی، محمد بن عبدالکریم. 1361ش، الملل والنحل، ترجمه محمدرضا جلالی نائینی، تهران: انتشارات اقبال.

شیخ مفید. 1376ش، الإرشاد، ترجمه محمدباقر ساعدی خراسانی، تهران: انتشارات اسلامیه.

صدوق، محمد بن علی. ۱۴۰۴ق، عیون أخبار الرضا(ع)، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

طبری، محمد بن جریر. 1385ش، تاریخ الرسل والملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.

قائمی، علی. 1377ش، در مکتب احیاگر تشیع حضرت امام جعفر(ع)، قم: انتشارات امیری.

کریمیان، حسین. 1382ش، سیره و قیام زید بن علی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

مجلسی، محمدباقر. 1403ق، بحار الأنوار، بیروت: نشر دار الحیاة.

مدرسی، محمد تقی. 1378ش، امامان شیعه و جنبش‌های مکتبی، ترجمه حمیدرضا آژیر، مشهد: آستان قدس رضوی.

مسعودی، علی بن حسین. 1378ش، مروج الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

الهامی، داود. 1375ش، سیری در تاریخ تشیع، قم: مکتب اسلام.

یعقوبی، احمد بن محمد. 1374ش، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

 

 

 

Bibliography

The Holy Quran.

Ibn A'tham Kufi, Abu Mohammad (1993), al-Fattouh, translation by Gholamreza Tabatabaei Majd, First Edition, Tehran, Scientific and Cultural.

Ibn Khaldun, Abdul Rahman (2004) Al-Abar, translated by Abdul Mohammad Ayati, Tehran: Cultural Studies.

Ibn Khaldun, Abdul Rahman (1379). Introduction, translation by Mohammad Parvin Gonabadi, Tehran: Scientific and Cultural.

Ibn Asaker, Ali ibn Hussein, (1418 AH) History of Medina Damascus, first edition, Beirut, Dar al-Fakir.

Ibn Anbah, Ahmad ibn Ali Hosseini, (1417 AH), Major al-Talib in Anabal Al-Abitaleb, Honorary Editor, Qom, Sadr Publishing.

Ibn Taqtaqi, Muhammad ibn Ali (2010). History of Fakhri, translation by Mohammad Vahid Golpayegani, Tehran: Scientific and Cultural.

Esfahani, Abolfazl (2008). Mutatal al-Talbin, translated by Hashem Rasooli Mahallati, Tehran: Islamic Culture.

Esfahani, Abolfazl (1415 AH) Al-Ghani, Beirut, Dar al-Haya al-Arabi.

Amini, Abdolhossein (1387 AH). Al-Ghadir fi Ektab Walsan & Adeb, Beirut: Dar al-Kutab al-Arabi.

Elhami, Davood, (1996), A Survey on Shiite History, Qom: The School of Islam.

Belazari, Muhammad ibn Yahya, (1404) Fatawa al-Baladan, Beirut: Dar al-Kutb al-Umayyah

Tashid, Ali Akbar (2006). The uprising of Sadat Alavi, Tehran: Darulktab Islamiyah.

Ja'farian, Prophet (1371). Intellectual and Political Life of Shiite Imams, Qom: Ansarian Publications.

Hosseini Shirazi, Seyyed Ali Khan (1425 AH) Riyadh al-Salkin, Qom: Islamic Publications of the Teaching Society.

Hakimian, Abolfattah (1368). Alavian Tabarestan, Tehran: Elham.

Razavi Ardakani, Abou Fazel (2010). Yahya bin Zayed uprising. Tehran: International Publications.

Razavi Ardakani, Abou Fazel (1384). The Personality and Uprising of Zaid bin Ali, Qom: Islamic Publications.

Zarrin Kub, Abdolhossein (1368). History of Iran after Islam, Tehran: Amir Kabir.

Zamakhshari, Mahmoud Bin Omar, (2010) Tafsir al-Kashaf, Masoud Ansari translation, Tehran, Qoqnos Publications.

Shahrestani, Mohammad bin Abdul Karim, (1361) International Valleh, Translated by Mohammad Reza Jalali Naeini, Tehran: Iqbal Publications.

Saduq, Muhammad ibn Ali, AH, Ayoun Khobar Al-Reza (AS), Beirut, Institute of Public Affairs.

Tabari, Mohammed bin Jarir (2006). History by Rasul Walmuluk, translation by Abolghasem Payandeh, Tehran: Mythology.

Ghaemi, Ali (1377). In Imam Jafar (AS) Shiite Revival School, Qom: Amiri Publications.

Karimian, Hossein (2003). Zayd ibn Ali's Sirae and Uprising, Tehran: Scientific and Cultural Publications.

Majlesi, Muhammad Bagher, (1403 AH), Bahar al-Anwar, Beirut: Dar al-Haya Publishing

Modaresi, Mohammad Taghi (1999). Shiite Imams and School Movements, translated by Hamid Reza Ajir, Mashhad: Astan Quds Razavi.

Massoudi, Ali bin Hussein (1999). Proponents of Al-Dahab, translated by Abolghasem Payandeh, Tehran: Scientific and Cultural Publications.

Mofid, (1997), Al-Arshad, Translated by Mohammad Bagher Saadi Khorasani, Tehran: Islamia Publications.

Yaghoubi, Ahmad ibn Muhammad (1374). Yaghoubi's History, Translated by Mohammad Ibrahim Ayati, Tehran: Scientific and Cultural Publications.