زیبایی‌های معنایی جناس زاید در قرآن کریم

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

غلامرضا معینی هادی زاده ¹ , محمد فاضلی ² , رضا اشرف زاده ³

1 - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد
2 - استاد زبان و ادبیات عرب دانشگاه فردوسی مشهد
3 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد مشهد

تاریخ دریافت : 1398/09/03 تاریخ پذیرش : 1398/12/10 تاریخ انتشار : 1400/07/01

کلید واژه: بدیع لفظی, بلاغت, رابطه معنایی, اعجاز موسیقایی, اعجاز ادبی,

چکیده مقاله :

بدون شـک، یکی از زیباترین آرایه‌های لفظی، آرایه جـناس است که نقش مؤثری در تقویت موسیقی درونی کلام دارد. از دیگر سو، یکی از بارزترین جنبه‌های اعجاز قرآن کریم نیز اعجاز موسیقایی آن است، به گونه‌ای که از همان ابتدای نزول، تمامی شنوندگان را غرق در اعجاب می‌کرده است. اما آنچه در موسیقی لفظی قرآن، بیش از هر موضوعی جالب توجه است؛ ارتباط تنگاتنگ لفظ و معنا با یکدیگر است. هرچند این ارتباط دل انگیز، در همه موارد به آسانی قابل کشف و شناسایی نیست. در این پژوهش که به صورت تحقیقی-تحلیلی انجام گرفته، نمونه‌هایی از انواع جناس زاید در قرآن معرفی شده و به تبیین مواردی از تناسبات زیبای لفظ و معنا در این شاخه از جناس، پرداخته شده است؛ مواردی که ثابت می‌کند لفظ و معنا در کلام خداوند، به موازات هم و در خدمت یکدیگرند و زیبایی معنایی آرایه‌های لفظی در قرآن، اگر بیش‌تر از زیبایی لفظی آن‌ها نباشد، کم‌تر از آن نیست.

چکیده انگلیسی:

Undoubtedly, one of the most beautiful verbal arrays is the pun array, which plays an effective role in strengthening the inner music of words. On the other hand, one of the most obvious aspects of the miracle of the Holy Quran is its musical miracle, so that from the very beginning of its revelation, it has immersed all listeners in miracles. But what is more interesting in the verbal music of the Qur'an than any other subject; There is a close connection between word and meaning. However, this heartwarming relation is not easily detected and identified in all cases. In this research, which has been done in a research-analytical manner, examples of types of superfluous puns in the Qur'an have been introduced and some cases of beautiful proportions of word and meaning in this branch of puns have been explained; Proofs that word and meaning in the word of God are parallel and the semantic beauty of verbal arrays in the Qur'an, if not more than their verbal beauty, is not less than it.

منابع و مأخذ:

کتابنامه

قرآن مجید.

اشرف‌زاده، رضا. 1389ش، محرمان سراپرده وصال(25 مقاله در مورد شاعران و نکات دیریاب شعر)، چاپ اوّل، مشهد: نشر سخن گستر.

امین شیرازی، احمد. 1380ش، آیین بلاغت(شرح فارسی مختصر المعانی)، چاپ اول، جلد چهارم، بی جا: دفتر انتشارات اسلامی.

بهزادی اندوهجردی، حسین. 1375ش، بدیع؛ فنون و آرایش‌های ادبی، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرکزی.

تجلیل، جلیل. 1367ش، جناس در پهنه ادب فارسی، تهران: مؤسّسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

جرجانی، عبدالقاهر. 1336ش، اسرار البلاغة، ترجمه جلیل تجلیل، تهران: بی نا.

حافظ، شمس الدین محمد. 1390ش، دیوان، از نسخه محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی، تهران: نشر گنجینه.

زرین­کوب، عبدالحسین. 1355ش، کارنامه اسلام، تهران: انتشارات امیرکبیر.

شمس العلمای گرکانی، حاج محمد حسین. 1377ش، ابدع البدایع، به اهتمام حسین جعفری و با مقدمه دکتر جلیل تجلیل، تبریز: انتشارات احرار.

شمیسا، سیروس. 1376ش، نگاهی تازه به بدیع، چاپ نهم، تهران: انتشارات فردوسی.

صالح الصدیقی الحسینی جیویی، نظام الدین احمد بن محمد. 1394ش، مجمع الصنایع فی علوم البدایع، با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمد خشکاب، چاپ اول، تهران: انتشارات سفیر اردهال.

فضیلت، محمود. 1386ش، زیبایی شناسی قرآن، تهران: انتشارات سمت.

کزازی، میر جلال الدین. 1374ش، زیباشناسی سخن پارسی(3) بدیع، چاپ سوم، تهران: نشر مرکز.

معلوف، لویس. 1986م، المنجد فی اللغة والاعلام، بیروت: دار المشرق.

مکارم شیرازی، ناصر. 1378ش، تفسیر نمونه، چاپ سی و یکم، تهران: دار الکتب الاسلامیة.

نکونام، جعفر. 1378ش، چکیده پایان نامه‌های علوم قرآنی، تهران: نشر رایزن.

وحیدیان کامیار، تقی. 1379ش، بدیع از دیدگاه زیبایی شناسی، تهران: انتشارات دوستان.

یاسوف، احمد. 1388ش، زیبایی شناسی واژگان قرآن، ترجمه دکتر سیدحسین سیدی، تهران: انتشارات سخن.

The Holy Quran.

Ashrafzadeh, Reza. 2010, Muharraman Sarapardeh Vesal (25 articles about poets and poetic tips), first edition, Mashhad: Sokhan Gostar Publishing.

Amin Shirazi, Ahmad 2001, Rite of Rhetoric (Persian short description of meanings), first edition, fourth volume, no place: Islamic Publications Office.

Behzadi Andohjerdi, Hossein. 1996, Badie; Literary Techniques and Arrangements, First Edition, Tehran: Islamic Azad University Press, Central Branch.

Tajlil, Jalil. 1988, Pun in the Field of Persian Literature, Tehran: Institute of Cultural Studies and Research.

Jorjani, Abdul Qahir 1957, Secrets of Rhetoric, translated by Jalil Tajlil, Tehran: Bina.

Hafiz, Shamsuddin Mohammad 2011, Divan, edited by Mohammad Qazvini and Dr. Ghasem Ghani, Tehran: Ganjineh Publishing.

Zarrinkoub, Abdul Hussein 1976, Karnameh Islam, Tehran: Amirkabir Publications.

Shams Al-Ulama Garkani, Haj Mohammad Hussein. 1998, Abde al-Bada'i, by Hossein Jafari and with the introduction of Dr. Jalil Tajlil, Tabriz: Ahrar Publications.

Shamisa, Sirus. 1997, A New Look at the Innovative, Ninth Edition, Tehran: Ferdowsi Publications. Saleh Al-Siddiqi Al-Husseini Jiwi, Nizamuddin Ahmad Ibn Muhammad. 2015, Industrial Assembly in Innovative Sciences, with introduction, correction and comments by Mohammad Khoshkhab, first edition, Tehran: Safir Ardehal Publications.

Fazilat, Mahmoud 2007, Quran Aesthetics, Tehran: Samat Publications.

Kazazi, Mir Jalaluddin 1995, The Aesthetics of Persian Speech (3) Badie, Third Edition, Tehran: Markaz Publishing.

               Ma'loof, Lewis. 1986, Al-Munajid in Language and Media, Beirut: Dar Al-Mashreq.

Makarem Shirazi, Nasser. 1999, Sample Interpretation, 31st Edition, Tehran: Islamic Bookstore. Nekounam, Jafar. 1999, Abstract of Quranic Sciences Theses, Tehran: Raizan Publishing.

Vahidian Kamyar, Taqi. 2000, Badie from an aesthetic point of view, Tehran: Dostan Publications. Yasuf, Ahmad 2009, Aesthetics of Quranic words, translated by Dr. Seyed Hossein Seyedi, Tehran: Sokhan Publications.