مطالعه تطبیقی لغات در نمونه‌هایی از اشعار مولانا،‌ سنایی و عطار

محورهای موضوعی : شعر

ناهید صفری هکوانی ¹ (دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران)
حمید صمصام ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران)
احمدرضا کیخا فرزانه ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران)

تاریخ دریافت : 1398/08/29 تاریخ پذیرش : 1398/08/29 تاریخ انتشار : 1398/08/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

بی‌راه نخواهد بود اگر ادعا شود غیر از مولوی و حافظ شاعر دیگری نداریم که در میان خانواده‌های ایرانی، اصناف و طبقات مختلف جامعه، فرهیخته و بی‌سواد، فقیه و عامی، درویش و سلطان و... محبوبیت و نفوذ داشته باشد، تا آنجا که در خیر و شر و در تصمیمات مهم زندگی به کلام‌اش تأسی جسته و الگوی رفتاری می‌گیرند. کلمه، کلید ورود به دنیای شعر شاعر است، که به اَشکال مختلفی چون ترکیب، اصطلاح، اعلام، تلمیح و کاربردهای مجازی جلوه می‌کند؛ به رغم اهمیت بسزایی که در درک شعر دارد، هنوز به شکلی منظم و با رعایت اصول مدخل‌نویسی در یک کتاب جمع آوری و معنی نشده است. این مقاله اولین تلاش در این راستا می‌باشد که به روش کتابخانه‌ای و از طریق فیش برداری، مراجعه به شروح و تفاسیر معتبر و فرهنگ‌های لغت و اصطلاحات قدیم و جدید، تقدیم خوانندگان می‌گردد. ویژگی این رساله، بیت محور بودن معانی لغات و ترکیبات است، بدین معنی که هدف، تدوین یک فرهنگ لغت نبوده، بلکه غرض اصلی رفع مشکلات ابیات مثنوی مولوی- دفتر اول- بوده، بدین لحاظ از میان معانی متعدد و متفاوت برای یک لغت در فرهنگ‌های لغات و اصطلاحات، تنها معنایی که به کار بیت می‌آید و مناسب محور عمودی و افقی بیت است، ضبط گردیده است.

چکیده انگلیسی:

To claim there are no other poets but Hafez and Molanaa who are all Iranian families, various classes of society, literate and illiterate, common and jurist, king and dervish’s favorite (poets) is not wrong. Words are keys to enter poets’ world and manifest in various forms such as syntax, expression, announcement, allusion and figurative applications. In spite of having remarkable importance in understanding poetry, words are not compiled systematically in a single book via considering principles yet. The present article is the first attempt in this regard and the method is librarian, by taking notes and referring to reliable interpretations, new and old dictionaries. The outstanding characteristic of the research is the couplet – based form of the words and phrases; which means that target is not to compile a dictionary, but the main aim is to solve Molana’s “Mathnavi” problems of his first Book. According to abovementioned note, the meaning of the couplet is chosen – amongst various and different meanings of a single term or word – which is appropriate for it.

منابع و مأخذ:

تاجدینی، علی. 1383ش، فرهنگ نمادها و نشانه‌ها در اندیشه مولانا، تهران: انتشارات صدا و سیما.

تبریزی، محمّدحسین بن خلف. 1362ش، برهان قاطع، به کوشش دکتر معین، تهران: امیرکبیر.

تلمذ، حسین. 1378ش، مرآة المثنوی، تهران: نشر گفتار.

ثروت، منصور. 1375ش، فرهنگ کنایات، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.

چند بهار، لاله تیک. 1380ش، بهار عجم، تصحیح کاظم دزفولیان، چاپ اول، تهران: طلایه.

سجادی، سیّد جعفر. 1339ش، فرهنگ مصطلحات عرفا، تهران: کتابفروشی بوذرجمهری مصطفوی.

سروش، عبدالکریم. 1379ش، قمار عاشقانه شمس و مولانا، چاپ سوم، تهران: مؤسسه‏ فرهنگی‏ صراط.

شمیسا، سیروس. 1371ش، فرهنگ تلمیحات(اشارات اساطیری، داستانی، تاریخی و مذهبی در ادبیات فارسی)، چاپ سوم، تهران: بی نا.

عطار نیشابوری، فریدالدین محمد. 1374ش، دیوان، تصحیح تقی تفضلی، تهران: علمی و فرهنگی.

عفیفی، رحیم. 1376ش، فرهنگنامه شعری، 3جلد، چاپ دوم، تهران: سروش.

فرشاد، محسن. 1384ش، اندیشه‌های کوانتومی مولانا، تهران: نشر علم.

فروزانفر، بدیع الزمان. 1361ش، زندگانی مولانا جلال الدّین، تهران: کتابفروشی زوار.

کی منش، عباس. 1382ش، مثلث عشق، تهران: انتشارات شبلی.

گوهرین، سیّد صادق. 1381ش، فرهنگ لغات و تعبیرات مثنوی، تهران: انتشارات زوار.

مبشری، اسدالله. 1362ش، چنگ مثنوی، تهران: مؤسسه مطبوعاتی عطایی.

معین،محمد. 1364ش، فرهنگ فارسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.

نفیسی، علی اکبر. 1382ش، فرهنگ نفیسی، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی.

همایی، جلال الدّین. 1352ش، مولوی نامه، تهران: چاپ زر.

 

مقالات

طایفی، شیرزاد و عاطفه شاهسوند. 1391ش، «بررسی قلندریات در دیوان عطار نیشابوری»، ادیان و عرفان، سال 45، شماره 2، صص39-62.

Tajdini, Ali, 2004, The Culture of Symbols and Symbols in Molana's Thought, Tehran, Voice of Iran Publications

Tabrizi, Mohammad Hossein Ibn Khalaf, (1362). A compelling argument. [By Dr. Moin], Tehran, Amir Kabir.

Talmud, Hossein, 1999, Marat al-Mathnawi, Tehran Speech Publishing.

Some Spring, Laleh Tik, (2001). Great Spring. [Correction by Kazem Dezfulian], First Edition, Tehran, Talayeh.

Sajjadi, Sayyid Ja'far, (1339). Mysticism. Mostafavi Republic Bookstore, Tehran.

Soroush, Abdul Karim, 2000, Romance Gambling, (Shams and Molana), Sarat Cultural Institute, 2000, Third Edition.

Shamisa, Cyrus, (1371). Imagination culture (mythological, fictional, historical and religious references in Persian literature). Third edition, Tehran.

Affifi, Rahim, (1997). Poetry Letter Culture (3 vols). Second edition, Tehran, Soroush.

Farshad, Mohsen, 2005, Rumi's Quantum Thoughts, Tehran, Science Publishing.

Forouzanfar, Badiez Zaman, 1971, The Life of Rumi Jalaluddin, Tehran, Zawaz Bookstore.

Kay Manesh, Abbas, 2003, Love Triangle, Tehran, Shabali Press.

Gohar, Seyed Sadegh, 2002, Masnavi Dictionary and Interpretations, Tehran Zavar Publications.

Mobashari Asadollah, 1362, Cheng Masnavi, Tehran, Atai Press Institute.

Moein, Mohammad, (1364). Persian culture. Tehran, Amir Kabir Publications.

Nafisi, Ali Akbar, 2003, Nafisi Culture, National Library and Documentation Organization, Tehran.

Homayi, Jalaluddin, 1352, Rumi, Tehran, gold print.

Taifi, Shirzad, Atefeh Shahsavand, (2012) A Study of the Qalandariat in Attar Neyshabouri Divan », Religions and Mysticism, Volume 45, Number 2, pp. 39-62

Attar Neyshabouri, Farideddin Mohammad, (1995) Divan, Taqi Tafazali Correction, Tehran: Scientific and Cultural