بررسی تأثیر محیط طبیعی خراسان در تکوین حماسه و شیراز در اعتلای غزل

محورهای موضوعی : شعر

هاجر جوکار ¹ , مریم پرهیزکاری ² , سیدجعفر حمیدی ³

1 - دانش‌آموخته دوره دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران
3 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

تاریخ دریافت : 1397/12/17 تاریخ پذیرش : 1397/12/17 تاریخ انتشار : 1397/12/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

خراسان بزرگ و ادبیات فارسی پیوندی ناگسستنی با یکدیگر دارند. هرجا از ادبیات، شاعران، نویسندگان و آثار ادبی بزرگ، سخن باشد، بی شک نام شهری از خراسان نیز با آن همراه می شود. این قلمرو پهناور به دلیل ویژگی های طبیعی و موقعیت های خود بستر مناسبی برای رشد و شکوفایی و تکامل آثار و انواع ادبی بوده است. حماسه یکی از انواع ادبی است که زاییده و بالیده خراسان است و طوس مهد این نوع ادبی کهنسال بوده است. شیراز نیز شهری است که نامش با غزل همراه شده است و غزل فارسی با وجود شاعران بزرگی چون سعدی و حافظ در این شهر به اوج و اعتلا رسیده است. خراسان و شیراز در میان دیگر مناطق ادبی ایران بهترین مناطق برای تکوین و اعتلای حماسه و غزل بوده است. پژوهش حاضر به استناد قرآن کریم و نهج البلاغه و مبتنی بر نظرات دانشمندانی چون ابن سینا، ابن خلدون، مونتسکیو و ... به شناخت تأثیرات محیط طبیعی خراسان و شیراز در تکوین حماسه و اعتلای غزل پرداخته است.

چکیده انگلیسی:

Great Khorasan and Persian literature have an irrefrangible linkage. Wherever we talk about literature, poets, authors and great literary works, it is undoubtedly associated with one of the cities of Khorasan. This wide area is considered as a proper place for the growth, development and evolution of different literary works and literary genres due to its natural properties and special situation. Epic is one of the literary genres embedded in Khorasan, and Tous is considered as the cradle of this ancient literary type. Shiraz is also a city whose name is associated with sonnet and Persian sonnet due to great poets such as Sa’di and Hafiz reached its summit in this city. Khorasan and Shiraz are considered as the best places for formation and elevation of sonnet and epic in Iran. Based on Holy Qoran and Nahjol Belagheh and viewpoints of thinkers such as Ace Sina, Ibn – e Khaldoun, Montesquieu, the present study aims to explore the impact of natural environment of Khorasan and Shiraz on the evolution of sonnet and epic.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

نهج البلاغه.

ابن بطوطه. 1376ش، سفرنامه، ترجمه محمدعلی موحد، تهران: آگاه.

ابن حوقل. 1345ش، صورة الأرض، ترجمه جعفر شعار، تهران: تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

ابن خلدون، عبدالرحمن. 1362ش، مقدمه، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.

امداد، حسن. بی تا، شیراز در گذشته و حال، شیراز: اتحادیه مطبوعاتی فارس.

آلتن، ا. 1382ش، محیط و رفتار اجتماعی، خلوت، فضای شخصی، قلمرو و ازدحام، ترجمه علی نمازیان، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

بهشتی، م و فقیهی، ع و رفیعی، ب و ابوجعفری، م. 1388ش، آراء دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، جلد اول، تهران: سمت.

حافظ شیرازی، ش. 1379ش، دیوان، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: صفی علیشاه.

حمیدیان، س. 1390ش، شرح شوق، جلد اول، تهران: نشر قطره.

حمیدیان، س. 1393ش، سعدی در غزل، تهران: انتشارات نیلوفر.

خرّمشاهی، ب. 1378ش، حافظ­نامه، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.

زرقانی، م. 1390ش، تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی، تهران: سخن.

زرکوب شیرازی، ا. 1350ش، شیرازنامه، تصحیح اسماعیل واعظ جوادی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

سامی، ع. 1363ش، شیراز شهر جاویدان، شیراز: لوکس.

سعدی شیرازی، م. 1388ش، کلیات، سید حسین ترابی، تهران: الهام.

شمیسا، س. 1380ش، سیر غزل در شعر فارسی، تهران: فردوس.

شمیسا، س. 1383ش، انواع ادبی، تهران: فردوس.

صفا، ذ. 1379ش، حماسه­سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.

فارابی، ا. 1371ش، سیاست مدنیه، ترجمه سیدجعفر سبحانی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

فردوسی، ا. 1379ش، شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان بر اساس چاپ مسکو، تهران: قطره.

فسایی، ح. 1382ش، فارسنامه ناصری، تصحیح منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر.

قزوینی، ز. 1373ش، آثار البلاد وأخبار العباد، ترجمه میرهاشم محدث و جهانگیرمیرزا آقا، تهران: امیرکبیر.

مرتضوی، ش. 1380ش، روان‌شناسی محیط و کاربرد آن، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

مستوفی، ح. 1381ش،  نزهة القلوب، تصحیح محمّد دبیرسیاقی، قزوین: حدیث امروز.

مصباح، ع. و دیگران. 1374ش، روان‌شناسی رشد، ج اول، تهران: سمت.

مصطفوی، م. 1375ش، اقلیم پارس، تهران: اشاره.

مقدسی، م. 1361ش، احسن التقاسیم فی معرفة الأقالیم، ترجمه علی نقی منزوی، تهران: کومش.

منتسکیو. 1393ش، روح القوانین، ترجمه علی اکبر مهتدی، تهران: امیرکبیر.

نصر، ح. 1377ش، نظر متفکران اسلامی درباره طبیعت، تهران: انتشارات خوارزمی.

وحیدا، ف. 1390ش، جامعه شناسی در ادبیات فارسی، تهران: انتشارات سمت.

همایی، ج. 1377ش، فنون بلاغت و صناعات ادبی، قم: هما.

 

مقالات

امامقلی، ع و آیوازیان، س و زاده محمدی، ع و اسلامی، غ. زمستان 1391ش، «روان‌شناسی محیطی، عرصه مشترک معماری و علوم رفتاری»، مجله علوم رفتاری، دوره چهار، شماره چهارده، صص 44-23.

نقره کار، ع و حمزه نژاد، م و دهقانی تفتی، م. پاییز و زمستان 1389ش، «بررسی تأثیر محیط طبیعی بر رفتار و اخلاق از دید متفکران اسلامی و نتایج آن در طراحی محیط مصنوع»، مجله آرمانشهر، دوره سوم، شماره پنجم، صص 96-79.