ویژگی‌های زبانی، نگارشی و دستوری نامه‌های عهد قاجار؛ با محوریت بررسی قائم مقام و امیرکبیر

محورهای موضوعی : شعر

حمیده مظهری آزاد ¹ , مریم شایگان ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
2 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

تاریخ دریافت : 1399/06/10 تاریخ پذیرش : 1399/06/10 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

در دوره قاجار به دلیل کمبود وسایل ارتباط جمعی از یک سو و گسترش سطح عمومی سواد از سوی دیگر باعث شد تا احوالات افرادی از طبقات مختلف(شاهان و شاهزادگان، طلاب و روحانیون، تحصیلکرده های روشنفکر، شاعران و نویسندگان و حتی مردم عامی) مطرح، بلکه بسیاری از مسائل روز در نامه ها بیان گردد که در مکاتبات رسمی و اداری به دلیل مسائل امنیتی و سری، کم تر به آن پرداخته می شده است. این دوره در حالی که از منظر تاریخی، نثر فارسی در حال گذار از نثر مصنوع به نثر فنّی بوده؛ از منظر فرهنگی، اجتماعی نیز نامه نگاری از انحصار شاهان، وزرا، ادیبان و اهل فضل خارج شده و عامه مردم نیز به نامه نگاری روی آوردند. این پژوهش در تلاش است تا با شناسایی نوع نگارش، اصطلاحات و تعابیر ادبی به کار رفته و اندیشه و مضامین انواع نامه های بر جای مانده از عهد قاجار، نقش و جایگاه نامه و نامه نگاری را در نثر فارسی مورد بررسی قرار دهد.

چکیده انگلیسی:

In Qajar era, due to the lack of mass media on one hand and the expansion of the general level of literacy on the other hand caused the situation of people from different classes (kings and princes, scholars and clerics, open-minded educated people, poets and writers and even the common people) to be proposed, rather, many of the current issues to be mentioned in the letters, which have been less considered in official and administrative correspondence due to security and secret issues. This period, while from a historical point of view, Persian prose has been transitioning from artificial prose to technical prose; from a cultural and social point of view, correspondence was freed from the monopoly of kings, ministers, writers and people of grace, and the general public also tended to correspondence. This research tries to investigate the role and status of letters and correspondence in Persian prose by identifying the type of writing, terms and literary interpretations used and the ideas and themes of the types of letters left from the Qajar era.

منابع و مأخذ:

اته، هرمان. 1351ش، تاریخ ادبیات فارسی، ترجمه رضازاده شفق، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

افشار، ایرج. 1340ش، نامه‌های مشروطیت و مهاجرت؛ اسناد و مدارک دوره مشروطه، تهران: نشر قطره.

آرین پور، یحیی. 1379ش، از صبا تا نیما، چاپ هفتم، تهران: زوار.

آقاسی، مهدی. 1350ش، تاریخ خوی، تبریز: انتشارات دانشگاه.

بهار، محمد تقی. 1373ش، سبک شناسی یا تطور نثر فارسی، تهران: امیرکبیر.

پناهی سمنانی، احمد. 1376ش، قائم مقام فراهانی چهره درخشان ادب و سیاست، تهران: نشر ندا.

جهانگرد، فرانک. 1384ش، تحول نثر فارسی دردوره قاجار، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، تهران: دانشگاه تهران.

خطیبی، حسین. 1366ش، فن نثر در ادب فارسی، تهران: انتشارات زوار.

ریاحی، محمد امین. 1372ش، تاریخ خوی، تهران: انتشارات توس.

زرین کوب، عبدالحسین. 1375ش، از گذشته ادبی ایران، تهران: الهدی.

شمیسا، سیروس. 1386ش، سبک شناسی نثر، چاپ دهم، تهران: میترا.

صفا، ذبیح الله. 1331ش، تاریخ تحول نظم و نثر پارسی، تهران: چاپ شرکت مطبوعات.

صفوی، کورش. 1380ش، از زبان شناسی به ادبیات، ج 2، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.

عروضی سمرقندی. 1376ش، چهار مقاله، به کوشش دکتر قره بگلو، دکتر انزابی نژاد، تهران: انتشارات جام.

قائم مقام فراهانی، میرزا ابوالقاسم. 1337ش، منشآت قائم مقام، به اهتمام جهانگیر قائم مقامی، تهران: ابن سینا.

نفیسی، سعید. 1330ش، شاهکارهای نثر فارسی معاصر، تهران: کانون معرفت.

هدایت، رضا قلی خان. 1382ش، مجمع الفصحا، به کوشش مظاهر مصفا، تهران: انتشارات امیرکبیر.

 

مقالات و مصاحبه‌ها

استادی، رضا. 1373ش، «نامه میرزای قمی به فتحعلیشاه قاجار»، 4، کیهان فرهنگی، فروردین، شماره 108.

آغداشلو، آیدین. 1381ش، «دو نامه عاشقانه از ناصرالدین شاه قاجار»، مجله بخارا، مرداد، شماره 25.

بدیعی، پرویز. 1373ش، «نامه فتحعلیشاه قاجار به فرزندش عباس میرزا»، گنجینه اسناد، زمستان، شماره 16.

جباریان، مصطفی. 1351ش، «نمونه نثر فصیح عصر قاجاریه»، مجله ارمغان، دوره چهل و یکم، شهریور، شماره 6.

گلبن، محمد. 1350ش، «چند نامه از سلطان احمد قاجار به میرزا حسن خان مشیر الدوله»، مجله بررسی‌های تاریخی، شماره 32.

Ethe, Herman. 1972, History of Persian Literature, translated by Rezazadeh Shafaq, Tehran: Book Translation and Publishing Firm.
Afshar, Iraj 1961, Letters of Constitutionalism and Immigration; Documents of the constitutional period, Tehran: Qatreh Publishing.
Arianpour, Yahya. 2000, from Saba to Nima, seventh edition, Tehran: Zavar.
Aghasi, Mehdi 1971, History of Khoy, Tabriz: University Press.
Bahar, Mohammad Taqi 1994, Stylistics or Evolution of Persian Prose, Tehran: Amirkabir.
Panahi Semnani, Ahmad. 1997, Ghaem Magham Farahani, the brilliant face of literature and politics, Tehran: Neda Publishing.
Jahangard, Farank. 2005, The Evolution of Persian Prose in the Qajar Period, Faculty of Literature and Humanities, Tehran: University of Tehran.
Khatibi, Hossein 1987, The Art of Prose in Persian Literature, Tehran: Zavar Publications.
Riahi, Mohammad Amin 1993, History of Khoy, Tehran: Toos Publications.
Zarrin Kob, Abdul Hussein 1996, From the Literary Past of Iran, Tehran: Al-Hoda.
Shamisa, Sirus. 2007, Prose Stylistics, 10th Edition, Tehran: Mitra.

Safa Zabihollah, 1952, History of the Evolution of Persian Poetry and Prose, Tehran: Press Company Press.
Safavi, Kurosh. 2001, From Linguistics to Literature, Vol. 2, Tehran: Institute of Islamic Culture and Art.

 

Oruzi Samarghandi. 1997, four articles, by the effort of Dr. Qara Begloo, Dr. Anzabi Nejad, Tehran: Jam Publications.
Ghaem Magham Farahani, Mirza Abolghasem. 1958, Manshaat Ghaem Magham, by Jahangir Ghaem Magham, Tehran: Ibn Sina.
Nafisi, Saeed. 1951, Masterpieces of Contemporary Persian Prose, Tehran: Knowledge Center.
Hedayat, Reza Qoli Khan 2003, Al-Fasaha Assembly, by the effort of Mazaher Masfa, Tehran: Amirkabir Publications.

Articles and interviews
Ostadi, Reza. 1994, "Mirza Qomi's letter to Fath Ali Shah Qajar", 4, Keihan Farhangi, March, No. 108.
Aghdashloo, Aydin. 2002, "Two love letters from Nasser al-Din Shah Qajar", Bukhara Magazine, August, No. 25.
Badiee, Parviz. 1994, "Letter of Fath Ali Shah Qajar to his son Abbas Mirza", Treasure of Documents, Winter, No. 16.
Jabarian, Mustafa. 1972, "Sample of eloquent prose of the Qajar era", Armaghan Magazine, forty-first period, September, No. 6.
Golben, Mohammad 1971, "Some letters from Sultan Ahmad Qajar to Mirza Hassan Khan Mushir al-Dawlah", Journal of Historical Studies, No. 32.