بررسی خسرو و شیرین نظامی و دیوان جمیل بن معمر از منظر مکتب فمینیسم
محورهای موضوعی : شعرریحانه سردار 1 , علی گنجیان خناری 2 , ابراهیم دیباجی 3
1 - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
2 - عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی(دانشیار)
3 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران(استاد).
کلید واژه:
چکیده مقاله :
زن در فرهنگ‌های مختلف و در تمامی دوران، جایگاه و موقعیت خاصی داشته که با توجه به فرهنگ و سنت هر دوره جایگاه و موقعیت‌های متفاوتی می‌یافت. در تاریخ ایران پس از اسلام که با تمدن و فرهنگ اموی هم‌زمان بود زن حضور چشمگیری دارد و به صورت نسبی، این دو فرهنگ در زمینه جایگاه و موقعیت اجتماعی و فرهنگی زن، دارای تفاوت‌ها و شباهت‌های آشکار بوده‌اند. خسرو و شیرین نظامی و دیوان جمیل بن معمر در زمره آثار غنایی ادب پارسی و عربی این دوره هستند که نمود بارزی از محدودیت‌های این نوع بشری را به تصویر می‌کشند. نظامی در منظومه خسرو و شیرین نظامی علی رغم قدمت در بسیاری از موضوعات مربوط به زن سنت شکنی کرده و در برخی موارد دیدگاه‌هایی متفاوت با جامعه سنتی عصر خویش ارائه کرده است که در مقایسه با آثار آن دوره در جای خود بسی قابل تأمل دارد. از سوی دیگر در ادبیات عربی نیز شاعری چون جمیل بن معمر در دوره‌ای می‌زیسته است که در جامعه عربی چندان ارزشی برای زن و ارزش‌های زنانه قائل نبوده‌اند ولی با این وجود در اشعار این شاعر نیز به ارزش‌های زنانه و نقش زن توجه زیادی شده است که این امر به نوبه خود مطالعه تطبیقی این موضوع را در خسرو و شیرین نظامی و دیوان جمیل بن معمر اقتضا می‌کند.
Women have always had special status in various cultures and in all eras and their statuses have changed according to each era’s culture and tradition. In the history of Iran after Islam which was coincided with Umayyad civilization and culture, woman had remarkable role and two mentioned cultures owned obvious differences and similarities in the field of women’s cultural and social status partially. Khosrow & Shirin by Nizami was an iconoclast work in spite of an ancient background. On the other hand an Arab poet (Jamil ibn Ma'mar) – in Arabic literature –lived in an era in which women had no specific value; but the abovementioned poet paid special attention to women and their values in his poetries whose works aid us to study the aforesaid subject in Nizami’s Khosrow & Shirin and Jamil ibn Ma'mar’s Divan comparatively.
قرآن کریم.
آبوت، پاملا، و والاس، کلر. 1385ش، جامعه شناسی زنان، ترجمه منیژه نجم عراقی، تهران: نشر نی.
پارسی نژاد، کامران. 1382ش، فمینیسم ادبی در غرب، چاپ دوم، تهران: نمایه.
پاینده، حسین. 1382ش، گفتمان نقد، جلد اول، تهران: نشر روزگار.
حسینی، مریم. 1388ش، نقد ادبی فمینیستی، تهران: خانه کتاب.
حق شناس، محمد علی و دیگران. 1389ش، فرهنگ معاصر هزاره، تهران: نشر فرهنگ معاصر.
دوبوار، سیمون. 1380ش، جنس دوم، ترجمه قاسم صنعوی، تهران: نشر توس.
رضوانی، محسن. 1384ش، پایان جنسیت، جلد اول، تهران: انتشارات باشگاه اندیشه.
روباتام، شیلا. 1385ش، زنان در تکاپو(فمینیسم و کنش اجتماعی)، ترجمه حشمت الله صباغی، بی‌جا: نشر شیرازه.
شاهنده، نوشین. 1386ش، زن در تفکر نیچه، تهران: نشر قصیده سرا.
گرین، کیت و جیل لبیهان. 1383ش، درسنامه نظریه و نقد ادبی، لیلا بهرامی و دیگران، تهران: نشر روزگار.
میشل، آندره. 1372ش، جنبش اجتماعی زنان، ترجمه هما زنجانی زاده، مشهد: نشر نیک.
نظامی، الیاس بن یوسف. 1381ش، کلیات، تصحیح وحید دستجردی، چاپ چهارم، تهران: نگاه.
هام مگی، سارا. 1382ش، فرهنگ نظریه‌های نقد فمینیستی، ترجمه فیروزه مهاجر و دیگران، تهران: نشر توسعه.
یزدانی، عباس. 1382ش، فمینیسم و دانش‌های فمنیستی، تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
کتب عربی
جنان، مأمون بن محی الدین. 1372ش، جمیل بثینة الشاعر العذری، بیروت: دار الکتب العلمیه.
الحوفی، احمد محمد. 1980م، المرأة فی الشعر الجاهلی، قاهره: دار النهضة.
خریستو، نجم. 1402ق/1972م، جمیل بثینة والحب العذری، بیروت: دار الرائد العربی.
زراقط، عبد المجید. 2003م عشّاق العرب، بیروت: دار البحار.
زرکلی، خیرالدین. 1989م، الأعلام، بیروت: دار العلم للملایین.
سعد االله، محمد سالم. 2008م، ما وراء النص/ دراسات فی النقد المعرفی المعاصر، سلسلة النقد المعرفی4، اربد- الأردن: عالم الکتب الحدیث.
سلدان، رامان. 1998م، النظریة الأدبیة المعاصرة، ترجمه جابر عصفور، القاهرة– مصر: دار قباء للنشر.
کدیور، جمیله. 2001م، المرأةرؤیة من وراء الجدر، ترجمه سرمد الطائی، بیروت: دار الفکر المعاصر.
مقالات
آلیسون، جک. 1375ش، «چهار تلقی از فمینیسم»، ترجمه س. امیری، ماهنامه زنان، ش 28 و31.
پاینده، حسین. «نقد فرهنگی داستان «مدل» نوشته سیمین دانشور از سه منظر در مطالعات زنان»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، بهار 1387، دوره4، شماره 11، صص 1- 19.
_||_
Persian resources
The Holy Quran
Parsi Nejad, Kamran (2003), Literary Feminism in the West, Index, Second Edition.
Payandeh, Hossein, (2003), Discourse Review, Volume I, Tehran, Publishing.
Payandeh Hussein (Cultural Criticism of the "Model" by Simin Daneshvar, Three Perspectives in Women's Studies), Cultural Studies and Communications: Spring 2008, Volume 4, Number 11, Page 1 to Page 19.
Hosseini, Maryam (2009), Feminist Literary Criticism, Nahrif, Tehran Book House.
Honar, Mohammad Ali and others (2010), Contemporary Hazaras, Tehran, Contemporary Culture Publishing.
Rezvani, Mohsen (2005), End of Sex, Volume I, Tehran, Andisheh Club Publishing.
Shahshad Noushin (2007), Woman in Nietzsche Thinking, Tehran. Ghesid Sara publishing.
Kadivar, Jamila, (2001), Al-Ma'a'a Rüy'yah I am Vera al-Jadar, translated by Sarmat al-Taie, Beirut, Dar al-Fakr al-Mu'aser.
Military, Elias ibn Yusuf, 2002, General, Correction Vahid Dastjerdi, Fourth Edition, Tehran, View.
Yazdani, Abbas (2003), Feminism and Feminist Knowledge, Tehran, Office of Women's Studies and Research.
English sources
Abbott, Pamela, and Wallace, Clare (2006), Women's Sociology, Translation by Manijeh Najm-Iraqi, Tehran, Publishing.
Alison, Jack, (1996), Four Views of Feminism, S-Amiri Translation, Women's Monthly, 28th and 31st Century.
Dobavar, Simon (1380), Second Class, Translation by Qasem Sanazi, Tehran, Toos Publishing.
ROBOTAM SHEILA, 2006, Women in Struggle (Feminism and Social Action), translation of Heshmatullah Sabbaghi, Baied, Nasr-e Shagata.
Seldan, Raman: "Al-Nazareth al-Thawa al-Mā'so'erah", by: Jaber Asfour, Dar Qaba Lelnshir, al-Qaharah-Egypt, 1998.
Michelle Andrea (1993), Women's Social Movement, Homa Zanjanizadeh Translation, Mashhad, Nick Publishing.
Green, Kate and Jill Lebihan, (2004), literary theory and critique, Leila Bahrami and others, Tehran, Iran.
Hammaggi, Sarah (2003), The Culture of Feminist Critique Theories, Firoozeh Mohajer and others, Tehran, Publishing Development.
Arabic sources
Sa'adullah, Mohammad Salem: "We will be at the beginning of the year", (verse 1, 2008, p.
Jenan, Ma'mun bin Mu'yid al-Din, Jamil Bhine-al-Sha'r-al-Azari, 1372 AD, Dar al-Kotb al-Ummah, Beirut.
Al-Hawfi, Ahmed Mohammed, Al-Maarahi fi al-Shahr al-Jahili, 1980, Dar al-Nozah, Cairo.
Kharistou, Najm, Jamil Bhaynah, Wahhab al-Azari, 1402/1972, Dar Al-Aradi al-Arabi, Beirut.
Zarraqat, Abd al-Majid, Love-al-Arab, 2003, Dar al-Bharat, Beirut.
Zerkalli, Khairuddin, Al-'Alam, 1989, Dar Alalum Lamleyyan, Beirut.
