تحلیل مقایسه‌ای «غزل‌سروده‌های» فدوی طوقان و فاطمه راکعی (تلطیف مضمون‌های شعر پایداری با زبان نرم غزل‌)

محورهای موضوعی : شعر

علی سلیمی ¹ (دانشگاه رازی- هیئت علمی)
مریم رحمتی ترکاشوند ² (استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه رازی)
مهین شیفته ³ (دانش آموخته ارشد)

تاریخ دریافت : 1401/04/12 تاریخ پذیرش : 1401/10/29 تاریخ انتشار : 1401/10/01

کلید واژه: غزل معاصر, ادبیات تطبیقی, فاطمه راکعی, شعر پایداری, فدوی طوقان,

چکیده مقاله :

پیوند شعر، و به ویژه غزل، با همة زوایای زندگی، از پدیده‌های ادبیات دو قرن اخیر است. در ادبیات فارسی از دوران مشروطه‌خواهی به بعد و در ادبیات عربی نیز هم‌زمان با آن، غزل از دایره‌ی محدود عشق به محبوب و وصف حال وی، فراتر رفت و به موضوعات زمخت سیاسی و اجتماعی، لطافتی غزلی بخشید. این رویکرد جدید، مرز غزل و غیر غزل را در هم آمیخت. ظهور غزل سیاسی نمونه‌ای آشکار از این دگرگونی است. این پژوهش ‌غزل‌سروده‌های دو شاعر زن فدوی طوقان و فاطمه راکعی را با روشی تحلیلی- مقایسه‌ای بررسی نموده است؛ برمبنای یافته‌های این بررسی می‌توان گفت که عشق توأم با پایداری درون مایة اصلی غزل‌گونه‌های سیاسی و اجتماعی دو شاعر است. این دو در غزل‌سروده‌های خود دایرة عشق را به گستره‌ی زندگی وسعت بخشیده‌اند. سادگی، روانی، صمیمیت و احساس لطیف زنانه‌سرایی از ویژگی‌های مشترک زبان شعری دو شاعر است. این دو شاعر در دو قالب سنتی و نو شعر سروده‌اند. دو شاعر که از نزدیک شاهد حوادث مربوط به جنگ و روند دگرگونی‌های جامعة خویش بوده‌اند، سختی‌های زندگی را با نرمی غزل تلطیف نموده‌اند. تصاویری از وصف پایداری‌های مردمی در برابر بیگانگان، ستایش رهبران و شخصیت‌های مبارز، دعوت به بیداری و پایداری، ستایش شهادت و شهیدان و وطن دوستی در جای‌جای غزل‌گونه‌های این دو شاعر با زبان غزل و توأم با احساسی زنانه متجلی است.

چکیده انگلیسی:

One of the literature phenomena during the last two centuries is of the connection between poem, specially sonnet and whole dimensions of life. Then Constitutionalism now, the Sonnet moved from love circle and its biography at the same times of Persian literature as well as Arabic one together so that it endowed softness and subtly towards political and social problems. This approach gets the border between Sonnet and non-Sonnet to be disturbed and then the political sonnet resulted from that. This is clear example. In this article, we study the lyrical poems of two poets namely “Fadavi Toughan and Fatemeh Rakeai” in this way. It is done by analytical-comparative method. As a result, it is noticed that love coming up with the struggle and sustainability is the basic theme of the political and social lyric genres of these two poets. They expanded love circle to the political and social range of their society within the poems. Their common poetic properties are of simplicity, fluency, intimidate, and subtly womanish feeling. They have composed poetries in both traditional and modern forms. They were witness closely the war events and its surpassions so that they’ve Contemporary Sonnet combined life hardships with Sonnet subtly. The imaginations of resistance by people against alliances, Praise of leaders and militant personalities, invitation to awakening, praise of martyrdom and martyrs and patriotism can be seen the whole parts of their sonnets and this fascinates everyone’s soul and heart.

منابع و مأخذ:

احمری، فرزانه. (1391). بررسی تطبیقی مضامین مقاومت و پایداری در شعر طاهره صفارزاده و فدوی طوقان. استاد راهنما: دکتر عبدالاحد غیبی پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد، تبریز: دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.

- احمری، فرزانه. (1391). بررسی تطبیقی مضامین مقاومت و پایداری در شعر طاهره صفارزاده و فدوی طوقان. استاد راهنما: دکتر عبدالاحد غیبی پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد، تبریز: دانشگاه شهید مدنی آذربایجان.

 الجیوسی، سلمی الخضراء. (1997). موسوعة الأدب الفلسطینی المعاصر. الطبعة الأولی. بیروت: الدراسة العربیة للدراسات

 خزائی، حمید.(1392). «بررسی تطبیقی پدیده حزن و غم غربت(نوستالژی) در شعر نازک الملادکه و سهراب». استاد راهنما: محمد شیخ. پایان نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه سیستان و بلوچستان.

 راکعی، فاطمه.(1386). دیروز با ما کسی بود. تهران: نشر عروج.

 ---------. (1387). رؤیای نگین: گزیده شعر(1386-1360). تهران: انتشارات علمی.

 --------------. سنجاقکها گزیده سپید و نو(نیمایی). تهران: انتشارات علمی.

- -------------. (1395).  نانوشته‌ترین. تهران: پورشاد.

 روشنفکر، کبری وسجاد اسماعیلی. (1391). «بررسی تطبیقی نوستالژی در شعر عبدالوهاب بیاتی و شفیعی کدکنی«. دو فصلنام‌ علمی  پژوهشی پژوهش‌های ادبیات تطبیقی، دورة دوم، شمارة 2، پاییز، صص 37-55.

 سلیمی، علی؛ رضا کیانی و شمسی رضایی. (1394). «جلوه‌های پایداری در شعر«برهان الدین العبوشی« شاعر معاصر فلسطینی». نشریه ادبیات پایداری، دانشگاه ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. سال هفتم، شماره سیزدهم. صص 135-158.

شریفیان، مهدی و شریف تیموری. (1385). «بررسی فرآیند نوستالژی در شعر فارسی». کاوش‌نامه. سال هفتم، شماره 12. صص 33-62.

شکری، غالی. (1979). أدب المقاومة. بیروت: دارالآفاق الجدیدة.

 شیخ الملوکی، شهره. (1394). یأس و ناامیدی در ادبیات معاصر(نادر نادرپور، یداالله رویایی و نصرت رحمانی)». استاد راهنما: احمد خیالی خطیبی. پایان نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

- طوقان، فدوی. (1375). جشنوار اندوه. ترجمه: موسی بیدج. تهران: نشر سوره.

طوقان، فدوی. (1993). الرحلة الأصعب. عمان: دارالشروق للنشر والتوزیع.

عرب، عباس(1387) «فلسطین در آئینه شعر شاعران معاصر فلسطینی». مشهد: مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه رازی. سال 32، شمارگان 124-125.

 علوی مقدم، مهیار و زهرا بهرامیان. (1389). «بررسی واژه شناختی زبان شعر«انتظار». نشریه‌ی ادبیات پایداری. دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه باهنرکرمان. سال اول. شماره‌ی دوم. صص 219-238.

غنیمی هلال، محمد. (1987). الأدب المقارن أصوله و تطوره و مناهجه. قاهره: دارالمعارف.

کفانی، محمد عبد السلام. (1382). ادبیات تطبیقی(پژوهش در باب نظریة ادبیات و شعر داستانی). ترجمة حسین سیدی. مشهد: شرکت بهنشر.