بررسی و بازتاب تطبیقی مؤلفه‌های سنت و مدرنیته در اشعار سیمین بهبهانی و بشری بستانی

محورهای موضوعی : شعر

یحیی معروف ¹ , سمیه بختیاری ² , تورج زینی وند ³ , علی سلیمی ⁴

1 - عضو هیات علمی دانشگاه رازی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی گروه عربی
2 - دانشجوی دکترای دانشگاه رازی، گروه زبان و ادبیات عرب
3 - دانشگاه رازی عضو هیئت علمی
4 - دانشگاه رازی- هیئت علمی

تاریخ دریافت : 1400/11/15 تاریخ پذیرش : 1401/06/10 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: سیمین بهبهانی", سنت", بشری بستانی", مدرنیته", ", شعر کلاسیک",

چکیده مقاله :

مدرنیته در معنای ابداع و ابتکار، نقطه‎ مقابل سنت گرایی است، سیمین بهبهانی و بشری بستانی از جمله شاعران سرآمدند که در سروده‌های خود منعکس کننده جامعه سنتی و نوگرای ایران و عراق هستند. این دو علاوه بر گرایش به مدرنیته از سنت نیز رویگردان نبوده و توجه خاصی بدان دارند و می‌توان گرایش آنها را معتدل ارزیابی کرد؛ زیرا آنها از کنار سنت‌های ناپسند جامعه خویش عبور کرده و به نقد آن پرداخته‌اند. آنها علاوه بر رویارویی خلاقانه خود در گرایش به سنت و مدرنیته، توجه خاصی به اوضاع نابسامان زنان و گرایش‌های فمنیستی میانه‌رو دارند به طوری که در برابر جنس مرد، نه تنها موضع تندی نمی‌گیرند؛ بلکه هر دو را مایه کمال یکدیگر می‌دانند.این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی بر پایه مکتب آمریکایی، بن مایه‌های سنت و مدرنیته را در آثار دو شاعر بررسی و تحلیل می‌کند. نتیجه این پژوهش، پرداختن به اوزان شعر سنتی، با گریز از وزن و قافیه است و از آنجا که ذهن هر دو شاعر به درگیر مضامین انسانی و اجتماعی است گاهی وزن شعر قربانی محتوا و مضمون شده است. ویژگی بارز دو شاعر، گرایش به مدرنیته و عدم رویگردانی از سنت بوده و در مجموع می‌توان رویکرد آنها در بهره‌گیری از معیارها و بن مایه‌های سنت و مدرنیته را یک موضع بی‌بدیل پنداشت. از آنجا که هر دوی آنها به نوعی شکست عاطفی در زندگی خود تجربه کرده‌اند بخش زیادی از شعر را به بیان مشکلات و مسائل زنان جامعه اختصاص داده‌اند.

چکیده انگلیسی:

الحداثة بمعنى الابتکار والابداع و هی نقیض التقلید. سیمین بهبهانی وبشری البستانی هما من الشعراء الذین یعکسون فی قصائدهم وجهة نظر المجتمع التقلیدی والحدیث لشعبی إیران والعراق. فهما فضلا عن المیل نحو الحداثة، لاتبتعدان عن التقلید بل تهتمان بها بشکل خاص، ویمکن تقییم میلهما فی الانتقال من العصور القدیمة إلى الحداثة على أنهما معتدلتان تماما.یستخدم هذا البحث المنهج الوصفی التحلیلی معتمداً على المدرسة الأمریکیة لدراسة وتحلیل موضوعات التقلید والحداثة فی أعمال شاعرتین. نتج عن هذا البحث تعامل الشاعرتین مع أوزان الشعر التقلیدی، من خلال تجنب الوزن والقافیة، وبما أن عقولهما متورطة بشکل کبیر فی الموضوعات الإنسانیة والاجتماعیة، فقد أصبح ثقل الشعر فی بعض الأحیان ضحیة للمحتوى والموضوع. السمة الممیزة لبهبهانی والبستانی هی الاتجاه نحو الحداثة وعدم الابتعاد عن التقالید، وبشکل عام یمکن اعتبار نهجهما وموقعهما فی استخدام معاییر وأسس التقالید والحداثة موقفاً لا یمکن الاستغناء عنه. لأنهما عانتا نوعا من الانهیار العاطفی فی حیاتهام الشخصیة أو الأسریة، فقد کرستا الکثیر من شعرهما للتعبیر عن المشاکل والقضایا التی تحیط بالمرأة فی مجتمعهما.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

آندره، میشل. 1383، جنبش اجتماعی زنان، ترجمه: هما زنجانی­زاده، مشهد: نیکا.

اسوار، موسی. 1381، از سرود باران تا مزامیر گل سرخ، تهران: سخن.

البستانی، بشری. 2014، البسی شالک الأخضر و تعالی، الأردن، عَمَّان: دار فضاءات.

البستانی، بشری. 2013، خماسیة المحنة، ط1، الأردن، عَمَّان: دار فضاءات.

کتاب‌ها

قرآن کریم.

آندره، میشل. 1383، جنبش اجتماعی زنان، ترجمه: هما زنجانی­زاده، مشهد: نیکا.

اسوار، موسی. 1381، از سرود باران تا مزامیر گل سرخ، تهران: سخن.

البستانی، بشری. 2014، البسی شالک الأخضر و تعالی، الأردن، عَمَّان: دار فضاءات.

البستانی، بشری. 2013، خماسیة المحنة، ط1، الأردن، عَمَّان: دار فضاءات.

البستانی، بشری. 2012، الأعمال الشعریة، لبنان: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.

بهبهانی، سیمین. 1395، مجموعه­ اشعار، تهران: نشر نگاه.

بهبهانی، سیمین. بی­تا، جای پا، تهران: کانون معرفت.

بهبهانی، سیمین. 1378، یاد بعضی نفرات، تهران: نشر البرز.

پورنامداریان، تقی. ۱۳۷۴، سفر در مه، تهران: زمستان.

سعید، خالدة. 1986، حرکة الإبداع، بیروت: دارالفکر.

الطوسی، ابوجعفر. ۱۴۱۱هـ.ق،کتاب الغیبة، قم: دار المعارف الإسلامیة.

عاشوری، داریوش. 1384، ما و مدرنیته، تهران: موسسه فرهنگی صراط.

عصام شرتح، 2015، حداثویة الحداثة:شعر بشرى البستانی أنموذجاً، دار غیداء للنشر والتوزیع.

قمی، شیخ عباس. ۱۳۷۸، منتهی الآمال، تهران: نشر بدرقه جاویدان.

موحد، ضیاء. 1381، سیمین در شعر معاصر، نشریه: کارنامه، شماره 30.

نوذری، حسینعلی. 1392، مدرنیته و مدرنیسم: ترجمه مجموعه مقالاتی در سیاست، فرهنگ و نظریه اجتماعی، ناشر: نقش جهان.

مقالات

آزادمنش، علی. ۱۳۹۶. «بررسی تقابل سنت (اسطوره، دین و تاریخ باستان) و مدرنیسم در اندیشه و آثار ملک الشعرای بهار»، نشریه ادب و زبان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال ۲۰، شماره 41، صص23-1.  

بیگزاده، خلیل و صفی­زاده، علی. 1394. «بازنمایی اصول کلاسیسم و نئوکلاسیسم در شعر پروین اعتصامی»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، سال 7، ش 28، صص 164- 145.

پاشازانوس، احمد، ناطق تجرق، ابراهیم، خالقی، علی. 1395. «بررسی عوامل جامعه­شناختی و آسیب شناسی اجتماعی در اشعار بشری بستانی و فروغ فرخزاد»، فصلنامه پژوهشهای ادبی، سال13، شماره 52، صص64-41.  

جان نثاری لادانی، زهرا .۱۳۹۱. «چالش­های سنت و مدرنیته در چند داستان کوتاه معاصر ایرانی»، مجله پژوهش ادبیات معاصر جهان، دوره ۱۷، ش3، صص 156-141.

دهقانی، آمنه، واثق عباسی، عبدالله، مشهدی، محمدامیر. 1399. «تحلیل مؤلفه­های مدرنیسم در شعر موج نو و حجم )با تکیه بر اشعار احمدرضا احمدی و یدالله رؤیایی(»، پژوهشنامه ادب غنایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال18، شماره 34 ، صص 122-103.

طباطبایی، سمیه السادات، پراندوجی، نعیمه. 1398. «گذر از مردانگی به زنانگی در رمان »la nuit sacree، مجله زبان و ادبیات عربی، دانشگاه فردوسی مشهد، سال یازدهم، ش 1، صص 193-171.

قاسم­زاده رضا، فرضی، حمیدرضا، دهقان، علی.1396. «چالش سنّت و مدرنیته در رمان «اهل غرق» منیرو روانی پور»، مجله زبان و ادب فارسی، سال70، شماره 235، صص 203-181.

قاسمی آرانی، ابوذر، معروف، یحیی. 1399. «تحلیل تطبیقی زبان زنانه در شعر معاصر عمان و ایران»، مجله زبان و ادبیات عربی، دانشگاه فردوسی مشهد، سال دوازدهم، ش 2، صص 96-76.

منابع لاتین

Rathenberg, K. (1998). »Feminism, Law and Bioethics«, Ethical Journal. Kennedy Institute. No.6, V.I, NewYork.

منابع الکترونیکی

https://gramho.com/media/2119862209416086056 مصاحبه سیمین در مورد اخوان ثالث: