تحلیلی بر فرهنگ و رفتارهای زیستمحیطی مسئولانه شهروندان بیرجندی
محورهای موضوعی : آب و محیط زیستمحمد اسکندری‌ثانی 1 , مرتضی اسمعیل نژاد 2 , ابراهیم رضائی 3
1 - دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه بیرجند،
2 - دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه بیرجند،
3 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس
کلید واژه: محیط زیست, فرهنگ, رفتار زیستمحیطی, شهر بیرجند,
چکیده مقاله :
ارزیابی پویش درازمدت جامعه تحت تاثیر نهادهای رسمی و غیررسمی، در حوزه اخلاق و فرهنگ زیست محیطی راهی برای سنجش توسعه پایدار شهری و منطقه ای قلمداد می شود. بر این منوال در طرح ریزی بسیاری از برنامه های پایداری، حوزه فرهنگ و گرایش های حاکم بر جامعه از ضروریات طرح‌ها و برنامه‌هاست. این پژوهش به ارزیابی عوامل موثر بر نگرش ها و رفتارهای مثبت زیست محیطی شهروندان بیرجندی پرداخته است. نوع تحقیق کاربری و روش آن توصیفی تحلیلی است. سه شاخص آگاهی زیست محیطی؛ نگرش زیست محیطی و رفتار زیست محیطی افراد مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه آماری تحقیق نیز افراد بالای 18 سال سن در شهر بیرجند، که به شیوه ترکیبی احتمالیطبقه ای و تعداد 50 عدد پرسشنامه در محلات هفت گانه شهر بیرجند تکمیل گردیده است. در این تحقیق حدود 9 فرضیه مورد آزمون واقع شده و نقش عواملی چون جنس، سن، سطح تحصیلات، نوع تحصیلات، نزدیکی با طبیعت، محل تولد، پایگاه اقتصادی - اجتماعی و غیره در فرهنگ زیست محیطی افراد سنجیده شده اند. نتایج حاصل از این تحقیق همگی این نکته را مجددا یادآور می شود که همه افراد علاقه مند به آموزش و دوستدار طبیعت هستند؛ لیکن به دلیل عدم توجه به مسئله فرهنگ سازی و عدم بهره گیری از روش های جذاب و نوین آموزش از طبیعت به نام حفاظت فاصله گرفته و در مواقعی آن را مورد تخریب نیز قرار می دهند. بطور خلاصه حاصل این پژوهش نشان داد که سن بالاتر؛ نزدیکی بیشتر با طبیعت، محل تولد؛ پایگاه اقتصادی اجتماعی افراد؛ سطح تحصیلات و آگاهی های زیست محیطی بیشتر افراد موجب ایجاد نوعی فرهنگ زیست محیطی ناخودآگاه می گردد.
1- فیروزآبادی، احمد و حسین ایمانی،1385، سرمایه اجتماعی و توسعه، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 23، ص 34-23؛
2- خسروشاهی،1388، شناخت روشهای آموزش محیط زیست به کودکان انتشارسازمان حفاظت محیط زیست ایران؛
3- World Health Statistics 2015, Progress on the health-related Millennium Development Goals (MDGs).
4- وهابزاده، عبدالحسین،1377، مراقبت از زمین، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد؛
5- Mahbub, J.I., and Salehi, V. 2006. Social Capital and its effect on Family welfare in Rural Societies(Case study in Hassan Abad Eqlid Fars Province).
6- عقیلی، سیدمحمود، خوشفر، غلامرضا و صالحی، صادق،1388 ،سرمایه اجتماعی و رفتار زیست محیطی مسئولانه در شمال ایران( مطالعه موردی: استان های گیلان، مازندران و گلستان)، مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، جلد شانزدهم، ویژه نامه 1- الف، صص30-46؛
7- bridge.1997, International dictionary of English” second publish, Cambridge university ,press.
8- غفاری، غلامرضا،1385، تحلیل نظری سرمایه‌ی اجتماعی در پیش‌گیری از آسیب اجتماعی ،درمجموعه مقالات نخستین سمپوزیوم سرمایه اجتماعی ورفاه اجتماعی، چاپ اول، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ص32-41؛
9- زارع، سارا و همکاران، 1389 ، نقش سرمایه اجتماعی در مشارکت شهروندان در امور پارکهای جنگلی
10- (مطالعة موردی: شهر تهران)، مجلة جنگل ایران، انجمن جنگلبانی ایران، سال دوم، شمارة 4، صفحة 274 تا285؛
11- ستوده، احمد و پوراصغر سنگاچین، فرزام1394، بررسی گزارش‌های شاخص‌های پایداری و عملکرد محیط زیست در سالهای2005، 2006 و 2008 و جایگاه ایران، محیط زیست و توسعه، سال 1، شماره 1، بهار و تابستان، ص 51-72؛
12- Sharifiyan Sani, M. 2003. Social Capital, Civil Society and Social Politics, Andisheh Sadegh Quarterly, 12: 84-102. (In Persian).
13- Ingelhart, R. 2004. Cultural Evolution in Advanced Industrial Society, translated by Maryam Vatr, Tehran: Kavir Press, 522p. (In Persian).
14- بوسکین، ادوارد« زمین سیاره زنده»، ترجمه عبدالحسین وهاب زاده،1384، چاپ چهارم، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد،1390، ص680؛
15- ارمکی، آزاد،1381،تغییرات اجتماعی در ایران. چاپ اول، تهران، انتشارات اجتماع، ص160؛
16- Minelgaitė, A., Liobikienė, G. 2021,Changes in pro-environmental behaviour and its determinants during long-term period in a transition country as Lithuania. Environ Dev Sustain ,. https://doi.org/10.1007/s10668-021-01329-9.
17- Yu, T.-K., Chang, Y.-J., Chang, I.-C., & Yu, T.-Y. , 2019. A pro-environmental behavior model for investigating the roles of social norm, risk perception, and place attachment on adaptation strategies of climate change. Environmental Science and Pollution Research26(24), 25178–25189. https://doi.org/10.1007/s11356-019-05806-7
18- Lacroix, K., & Gifford, R. 2018. Psychological barriers to energy conservation behavior: The role of worldviews and climate change risk perception. Environment and Behavior,. 50(7), 749–780.https://doi.org/10.1177/0013916517715296
_||_
1- فیروزآبادی، احمد و حسین ایمانی،1385، سرمایه اجتماعی و توسعه، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 23، ص 34-23؛
2- خسروشاهی،1388، شناخت روشهای آموزش محیط زیست به کودکان انتشارسازمان حفاظت محیط زیست ایران؛
3- World Health Statistics 2015, Progress on the health-related Millennium Development Goals (MDGs).
4- وهابزاده، عبدالحسین،1377، مراقبت از زمین، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد؛
5- Mahbub, J.I., and Salehi, V. 2006. Social Capital and its effect on Family welfare in Rural Societies(Case study in Hassan Abad Eqlid Fars Province).
6- عقیلی، سیدمحمود، خوشفر، غلامرضا و صالحی، صادق،1388 ،سرمایه اجتماعی و رفتار زیست محیطی مسئولانه در شمال ایران( مطالعه موردی: استان های گیلان، مازندران و گلستان)، مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، جلد شانزدهم، ویژه نامه 1- الف، صص30-46؛
7- bridge.1997, International dictionary of English” second publish, Cambridge university ,press.
8- غفاری، غلامرضا،1385، تحلیل نظری سرمایه‌ی اجتماعی در پیش‌گیری از آسیب اجتماعی ،درمجموعه مقالات نخستین سمپوزیوم سرمایه اجتماعی ورفاه اجتماعی، چاپ اول، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ص32-41؛
9- زارع، سارا و همکاران، 1389 ، نقش سرمایه اجتماعی در مشارکت شهروندان در امور پارکهای جنگلی
10- (مطالعة موردی: شهر تهران)، مجلة جنگل ایران، انجمن جنگلبانی ایران، سال دوم، شمارة 4، صفحة 274 تا285؛
11- ستوده، احمد و پوراصغر سنگاچین، فرزام1394، بررسی گزارش‌های شاخص‌های پایداری و عملکرد محیط زیست در سالهای2005، 2006 و 2008 و جایگاه ایران، محیط زیست و توسعه، سال 1، شماره 1، بهار و تابستان، ص 51-72؛
12- Sharifiyan Sani, M. 2003. Social Capital, Civil Society and Social Politics, Andisheh Sadegh Quarterly, 12: 84-102. (In Persian).
13- Ingelhart, R. 2004. Cultural Evolution in Advanced Industrial Society, translated by Maryam Vatr, Tehran: Kavir Press, 522p. (In Persian).
14- بوسکین، ادوارد« زمین سیاره زنده»، ترجمه عبدالحسین وهاب زاده،1384، چاپ چهارم، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد،1390، ص680؛
15- ارمکی، آزاد،1381،تغییرات اجتماعی در ایران. چاپ اول، تهران، انتشارات اجتماع، ص160؛
16- Minelgaitė, A., Liobikienė, G. 2021,Changes in pro-environmental behaviour and its determinants during long-term period in a transition country as Lithuania. Environ Dev Sustain ,. https://doi.org/10.1007/s10668-021-01329-9.
17- Yu, T.-K., Chang, Y.-J., Chang, I.-C., & Yu, T.-Y. , 2019. A pro-environmental behavior model for investigating the roles of social norm, risk perception, and place attachment on adaptation strategies of climate change. Environmental Science and Pollution Research26(24), 25178–25189. https://doi.org/10.1007/s11356-019-05806-7
18- Lacroix, K., & Gifford, R. 2018. Psychological barriers to energy conservation behavior: The role of worldviews and climate change risk perception. Environment and Behavior,. 50(7), 749–780.https://doi.org/10.1177/0013916517715296
