مدیریت مناطق تفرجگاهی با استفاده از رهیافت طیف فرصت تفرجی (ROS)

محورهای موضوعی : آب و محیط زیست

سمیه گلدوی ¹ , مرجان محمدزاده ² , مجید مخدوم ³ , سید حامد میرکریمی ⁴ , عبدالرسول سلمان ماهینی ⁵

1 - - دانشجوی دکتری آمایش محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران. *(مسوول مکاتبات)
2 - استادیار گروه محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
3 - استاد گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
4 - استادیار گروه محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان،
5 - دانشیار گروه محیط زیست، دانشکده شیلات و محیط زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.

تاریخ دریافت : 1394/08/30 تاریخ پذیرش : 1394/12/06 تاریخ انتشار : 1395/10/01

کلید واژه: منابع تفرجی, حفاظت, رضایت بازدیدکنندگان, مدیریت مناطق تفرجی, ROS,

چکیده مقاله :

منابع محیط زیستی از جمله سرمایه‌های ارزش مند جهان هستند که حفاظت از آن‌ها باید در زمره تلاش‌های اساسی انسان قرار گیرد. امروزه توسعه فعالیت های اقتصادی، رشد جمعیت، افزایش مشغله های زندگی سبب افزایش چشم گیر تقاضا برای استفاده تفرجی در محیط های طبیعی شده است. تحلیل عوامل مربوط به تقاضای تفریح و تفرج در کشور نیز نشان می‌دهد که این نیاز به سرعت رو به افزایش است. بنابراین، توجه به نیازها و ترجیحات مردم نیز به عنوان استفاده کنندگان اصلی این مناطق اهمیت ویژه‌ای دارد. به این منظور، رهیافت طیف فرصت تفرجی ([1]ROS)، یک روش جامع برای تعیین و تخصیص مناطق تفرجگاهی با طیف فرصت‌های تفرجی مشخص برحسب توان محیط، نیازها و ترجیحات مردم است. در مطالعه حاضر رهیافت طیف فرصت تفرجی به منظور مدیریت صحیح مناطق تفرجی توصیف شده است. این رهیافت بر مبنای تئوری ارزش انتظار است و با اظهار این که رفتار تفرجی یک رفتار هدف‌گرا و با هدف تامین رضایت برای بازدیدکنندگان است توصیف می‌شود. ROS تجربیات بازدیدکنندگان را با ویژگی‌های بیولوژیکی، فیزیکی و مدیریتی محل پیوند می‌دهد. این رهیافت یک نقشه شامل 6 طبقه طیف فرصت تفرجی در گستره‌ای از استفاده بکر تا استفاده کاملا توسعه یافته ایجاد می‌کند. مدیران و تصمیم گیران با استفاده از ROS می توانند منابع تفرجی را حفظ و نیازها و ترجیحات مردم را نیز در مدیریت مناطق تفرجی لحاظ نمایند [1]- Recreation Opportunity Spectrum

چکیده انگلیسی:

Environmental resources are valuable assets in the world which should be protecting as one of the human's main efforts. Nowadays, economic development, population growth and increasing of life business caused to increase the demand for recreational uses in natural areas. Analyzing of recreational demand factors in Iran indicated that need for outdoor recreation have been increased rapidly. Therefore, attention to the visitors' needs and preferences are very important as the main users. Recreational Opportunity Spectrum (ROS) approach is a comprehensive method to determine and allocate recreational area with a range of recreational opportunities in terms of the environment suitability and people's needs and preferences. In the present study the ROS approach have been described for recreational area management. This approach is based on the expectancy value theory and has been described by confirming that recreational behavior is goal-oriented and aimed at need satisfaction. ROS linked visitors' experiences with biological, physical and management attributes of settings. This approach has been prepared a map including 6 classes of recreational Opportunities in a range of primitive and undeveloped to modern and developed use. Recreational areas managers can protect recreational resources and provide people needs and preferences in recreational using ROS areas.

منابع و مأخذ:

 

1-   اسماعیلی ساری، عباس و لطیفی اسکویی، نگین. ارزش‌گذاری اقتصادی – تفرجگاهی پارک جنگلی عون بن علی تبریز. علوم و تکنولوژی محیط زیست. 1387. شماره 4. صص 208 – 217.

2-   حیاتی، باب اله.، احسانی، مهدی.، قهرمان‌زاده، محمد.، راحلی، حسین و تقی‌زاده، مجید. عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان پارک‌های ائل گلی و مشروطه شهر تبریز: کاربرد روش دو مرحله‏ای هکمن. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی). 1389. جلد 24. شماره 1. صص 91- 98.

3-   اسحاقی‌راد، جواد.، حیدری، مهدی.، مهدوی، علی و زینی‌وندزاده. منیر. تاثیر فعالیت‌های تفرجی بر پوشش گیاهی و خاک پارک جنگلی (مطالعه موردی: پارک جنگلی چقاسبز ایلام). مجله جنگل ایران. 1390. سال سوم. شماره1. صص 71 – 80.

4-   افراخته، حسن و خدایی، بهرامعلی. 1390. ساماندهی گردشگری در تفرجگاه‌های پیراشهری هماهنگ با ظرفیت تحمل محیطی. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. جلد 17. شماره 20: 69-88.

5-   شریفی، مرتضی.، مخدوم، مجید.، زاهدی امیری، قوام­الدین و سبحانی، هوشنگ. ایجاد مدل طیف قابلیت اکولوژیکی بهره­وری انسان ازپارکها و مناطق حفاظت شده. محیط­شناسی. 1385. شماره 39. صص 101-118.

6-   احمدی‏ثانی، ناصر.، بابایی کفاکی، ساسان و متاجی، اسدالله. بررسی امکان فعالیت‏های اکوتوریسمی از نظر اکولوژیک در جنگل‏های زاگرس شمالی با کاربرد تصمیم‏گیری‏های چند معیاره، سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور. مجله آمایش سرزمین. 1390. سال 3. شماره 4. صص 45-64.

7-   خداوردیزاده، محمد.، حیاتی، باب اله و کاوسی کلاشمی، محمد. برآورد ارزش تفرجی روستای کندوان آذربایجان شرقی با استفاده از روش ارزش‌گذاری مشروط. علوم محیطی. 1387. سال 5. شماره 4. صص 43-52.

8-   خاکسارآستانه، حمیده.، دانشور، محمود.، کلاته عربی، وحید و اکبری، سید محمدرضا. برآورد ارزش تفریحی پارک‏های جنگلی شهر مشهد با استفاده از روش ارزش‏گذاری مشروط (CVM). تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 1390. جلد 3. شماره 2. صص 61-78.

9-   گیل‌عسگر، رمضان.، کیوان، صائب.، ارجمندی، رضا و خراسانی، نعمت الله. تدوین استراتژی یکپارچه زیست محیطی پارک جنگلی صفارود به روش ANP. فصلنامه علوم و فنون منابع طبیعی، 1390. سال ششم. شماره 1. صص 111-125.

10-  Ormsby, J; Moscardo, G; Pearce, P. & Foxlee, J. 2004. A Review of Research into Tourist and Recreational Uses of Protected Natural Areas, Great Barrier Reef Marine Park Authority. Research publication no. 79.

11-  Kil, N; Holland, S. M. & Stein, T. V. 2010. Improving the Management of Natural Resource Recreation Areas through Understanding Place-Attached visitor segments. Journal of park and recreation administration. Vol. 28.No. 3: 16-41.

12-  Ankre, R. & Emmelin, L. 2006. Zoning and opportunity spectrum planning in a discontinuous environment – planning for tourism and outdoor recreation in the Luleå Archipelago, Sweden. European Tourism Research institute. http://www.diva-portal.org/ smash/get/diva2:1377/ fulltext 01.pdf. 28 pp.

13-  Harshaw, H. W. & Sheppard, S. R. J. 2013. Using the recreation opportunity spectrum to evaluate the temporal impacts of timber harvesting on outdoor recreation settings. Journal of Outdoor Recreation and Tourism. 40 – 50.

14-  Martin, S. R. Marsolais, J. & Rolloff, D. 2009. Visitor Perceptions of appropriate management actions across the recreation opportunity spectrum. Journal of Park and Recreation Administration. Vol 27. No 1: 56 – 69.

15-  Finley, M. T. 1990. McDonald Forest: A Case Study in the Use of the Recreation Opportunity Spectrum Planning Framework in a Near-Urban Forest. A THESIS submitted to Oregon State University in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Science. Viewed at 02.11.2014. 89 pp.

16-  Parkin, D. Batt, D. Waring, B. Smith, E. & Phillips, H. 2000. Providing for a diverse range of outdoor recreation opportunities:a "micro-ROS" approach to planning and management. Australian Parks and Leisure. Vol 2. No 3: 41-47.

17-  Butler, R. W. & Waldbrook, L. A. 2003. A new planning tool: the tourism opportunity spectrum. The Journal of Tourism Studies. Vol 14. No 1: 21- 32.

18-  Needham, M. D; Wood, C. J. B. & Rollins, R. B. 2004. Understanding Summer Visitors and Their Experiences at the Whistler Mountain Ski Area, Canada. Mountain Research and Development. Vol. 24. No. 3: 234–242.

19-  Groot, A. 2011. Babine River Watershed Recreation Opportunity Spectrum Analysis, http://www .babinetrust.ca/DocumentsBWMT/ BWMTReports/2010-2Recreation Opportunity ReportJune2011.pdf. Viewed at 24/2/2014.

20-  United States Department of the Interior Bureau of Land Management. 2014. Glade Run Recreation Area Recreation and Travel Management Plan. http://www.blm.gov/pgdata/ etc/medialib/blm/nm/programs/recreation/rec_docs/rec_docs_farmington/grra_rtmp_ea.Par.29147.File.dat /2014.02.06.Grra.Rtmp.Ea.Final.pdf. Viewed 16.8.2014. Pages: 211.

21-  Clark, R. N. & Stankey, G. H. 1979. The recreation opportunity spectrum: a framework for planning, management and research. USDA Forest Service, Pacific Northwest Forest Experimental Station, General Technical Report PNW-98, Portland, OR.

22-  Stein, T. V. 2013. Planning for the Many Benefits of Nature-Based Recreation. http://edis.ifas.ufl .edu/ pdffiles/FR/FR29500.pdf. viewed at 20.01.2014.

23-  Eagles, P. F. J; Mccool, S. F. & Haynes, C. D. 2002. Sustainable tourism in protected areas, Guidelines for Planning and Management. Prepared for the United Nations Environment Programme, World Tourism Organization and IUCN – The World Conservation Union. World Commission on Protected Areas (WCPA). 190 Pp.

24-  Newsome, D; Moore, S. A. & Dowling, R. K. 2002. Natural area tourism (ecology, impacts and management). Channel view publications. 340 pp.

25-  Brown, G. Koth,B. Kreag, G. & Weber, D. 2006. Managing Australia's protected areas: A review of visitor management models, frameworks and processes. Sustainable Tourism. http:// campus.greenmtn.edu/faculty/gregbrown/publications/BrownCRCPublishedReport.pdf. Viewed at 07.08.2014. Pages: 98.

26-  Recreation Opportunity Spectrum, Cons481. http://www.ideal.forestry. ubc.ca/cons481/ROS.pdf. viewed 2014/ 06/22. 33 pp.

27- شفیعی، بنفشه.، ایرانی‌بهبهانی، هما.، مخدوم، مجید.، یاوری، احمدرضا و کریمی، کیوان. ارایه الگوهای طراحی و احیا در مناطق رودکناری با رعایت اصول اکولوژیک منظر (مطالعه موردی: حاشیه رودخانه جاجرود وافع در پارک ملی خجیر). مجله محیط‌شناسی. 1382. شماره 32. صص 1-14.

28-  Stein, T. V. & Clark, J. K. 2001. Taking a Benefits-Based Approach to Understanding, Planning, and Managing NatureBased Recreation in Florida. http://sofew.cfr.msstate.edu/ papers/2204stein.pdf. Viewed at 10.08.2014. Pages: 10.

29-  Manning, R. E. 2014. Research to guide management of outdoor recreation and tourism in parks and protected areas. Koedoe. Vol. 56. No. 2: 1-7.

30-  Stankey, G.H; Cole, D. N; Lucas, R. C; Petersen, M. E. & Frissell, S. S. 1985. The Limitso f AcceptableChange (LAC) System for WildernessPlanning. United States Department of Agriculture & Forest Service. General Technical Report INT-176.

31- نخعی، نجمه.، مرتضوی، سید ابوالقاسم.، امیرنژاد، حمید و نوازی، محمدعلی. برآورد ارزش حفاظتی پارک جنگلی نور با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط. مجله اقتصاد کشاورزی. ج 4. شماره 1. صص 173 – 191.

32-