بررسی غنای گیاهان چوبی جنگلهای شمال ایران و جنگلهای معتدله پهن‌برگ اروپای مرکزی
محورهای موضوعی :
منابع طبیعی و جنگلداری و مراتع
غلامحسین مرادی
1
(استادیار دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، ایران)
تاریخ دریافت : 1395/10/04
تاریخ پذیرش : 1399/06/30
تاریخ انتشار : 1400/04/01
کلید واژه:
جنگل معتدله پهن‌برگ,
جنگلهای هیرکانی,
تنوع زیستی,
جنگلهای اروپا,
جنگلهای شمال ایران,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف: جنگلهای شمال ایران با تنوع گونه‌ای منحصر به فرد یکی از ارزشمندترین اکوسیستم‌های جنگلی دنیا می‌باشند و یک میراث کهن تاریخی متعلق به دوران سوم زمین‌شناسی هستند.روش بررسی: این پژوهش از نوع مروری بوده و با هدف مقایسه ویژگی‌ها و تنوع گونه‌ای جنگلهای شمال ایران و جنگلهای معتدله پهن‌برگ اروپای مرکزی انجام شده است که هر دو جزء جنگلهای سبز تابستانه (پهن‌برگ خزان کننده مناطق معتدله) می‌باشند. همچنین در این پژوهش جنگلهای راش اروپا مورد بررسی قرار گرفته و نیز انواع طبقه‌بندی این جنگلها معرفی شده است.یافته‌ها: طول دوره رویش گیاهی در جنگلهای شمال ایران 6 الی 8 ماه است، اما در جنگلهای اروپای مرکزی 4 الی 6 ماه می‌باشد. جنگلهای شمال ایران در مقایسه با جنگلهای معتدله پهن‌برگ اروپای مرکزی دارای تنوع گونه‌ای بسیار بالاتر می‌باشد و تعداد گونه‌های درختی این جنگلهای حدود 80 گونه است. این در حالی است که تعداد گونه‌های درختی جنگلهای اروپای مرکزی 20 گونه می‌باشد.بحث و نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج این تحقیق 54 گونه درختی و درختچه‌ای در جنگلهای شمال ایران وجود دارند که در جنگلهای اروپای مرکزی وجود ندارند و از طرف دیگر 8 گونه درختی و درختچه‌ای در جنگلهای اروپای مرکزی رویش دارند که در جنگلهای شمال ایران وجود ندارند. همچنین 20 گونه درختی و درختچه‌ای در هر دو این جنگلها به صورت مشترک رشد می‌کنند. در این پژوهش به طور واضح نشان داده شد که غنای گیاهان چوبی جنگلهای شمال ایران بسیار بیشتر از جنگلهای معتدله پهن‌برگ اروپای مرکزی می‌باشد.
منابع و مأخذ:
مروی مهاجر، محمد رضا، «پیدایش جنگل، در کتاب کیمیای سبز». معاونت امور جنگل سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری، 1382، 1-8.
مروی مهاجر، محمد رضا، «جنگل شناسی و پرورش جنگل». چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، 1384، 387 صفحه.
هدایتی، محمد علی، «جنگلهای هیرکانی و ویژگی‌های زیست محیطی، در کتاب کیمیای سبز». معاونت امور جنگل سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری، 1382، 8-13.
Knapp H.D., 2005. The global importance of the Caspian forests. Naturschutz und biologische Vielfalt BfN Heft, Vol. 12, pp. 45–63.
عادل، محمد عادل و همکاران، «بررسی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی جنگلهای کران‌رودی در حاشیۀ رودخانۀ صفارود رامسر در دامنۀ ارتفاعی 350 تا 2400 متر». مجله جنگل ایران، زمستان 1393، جلد 6، شماره 4.
عادل، محمد نقی و همکاران، «بررسی فلوریستیک، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی رویشگاه راش بهره‌برداری‌نشده در منطقة زیلکی گیلان». مجله جنگل ایران، تابستان 1393، جلد 6، شماره 2.
اکبرزاده، محمد، «بررسی فلورستیک، شکل زیستی و کورولوژی گیاهان مراتع ییلاقی واز مازندران». پژوهش و سازندگی، تابستان 1386، جلد 20، شماره 2.
اکبری نیا، مسلم و همکاران، «بررسی فلور، ساختار رویشی و کورولوژی عناصر گیاهی اجتماعات توس در سنگدل ساری». پژوهش و سازندگی، پائیز 1383، جلد 17، شماره 3.
اسدی، حامد و همکاران، «بررسی فلور، شکل زیستی و کورولوژی رویشگاه‌های شمشاد در جنگل حفاظت شده خیبوس مازندران». زیست شناسی گیاهی ایران، تابستان 1390، جلد 3، شماره 8.
رضوی، سیدعلی، حسن عباسی، نوروزعلی، «بررسی فلورستیک و کورولوژی گیاهان رویشگاه سرو خمره ای سورکش (فاضل آباد – گلستان)». مجله پژوهشهای علوم و فناوری چوب و جنگل، تابستان 1388، جلد 16، شماره 2.
اسماعیل زاده، امید و همکاران، «معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان رویشگاه سرخدار افراتخته». پژوهش و سازندگی، پاییز 1384، جلد 18، شماره 3.
Ghahreman, A., Naqinezhad, A.R., Attar, F., Hamzeh’ee, B., Assadi, M., 2006. The flora of threatened black alder forests in the Caspian lowlands, Northern Iran. Rostaniha, Vol. 7(1), pp. 5–30.
آتشگاهی، زهره و همکاران، «معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان در جنگلهای شرق دودانگه ساری، استان مازندران». زیست شناسی ایران، تابستان 1388، جلد 22، شماره 2.
فلاح، فخری و همکاران، « فلور، شکل زیستی و ناحیه رویشی گیاهان بخشی از شهرستان سواد کوه در استان مازندران». دانش زیستی ایران، تابستان 1388، جلد 4، شماره 2.
قهرمانی نژاد، فرخ، عاقلی، سمانه، «بررسی فلوریستیک پارک ملی کیاسر». تاکسونومی و بیوسیستماتیک، زمستان 1388، جلد 1، شماره 1.
قهرمانی نژاد، فرخ و همکاران، «معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان دو منطقه حفاظت‌شده جنگلی سمسکنده و دشت ناز، ساری، مازندران». تاکسونومی و بیوسیستماتیک، تابستان 1390، جلد 3، شماره 7.
Ghahremaninejad, F., Bidarlord., M, Attar, F., 2012. Floristic study of steppe parts of Lissar protected area (N Iran). Rostaniha, Vol. 13(2), pp. 164–188.
حقگوی، طاهره، پوربابایی، حسن، «معرفی فلور، شکل زیستی و کوروتیپ گونه های گیاهی در پارک جنگلی سد تاریک، رودبار». مجله جنگل ایران، زمستان 1390، جلد 3، شماره 4.
قربانلی، مه لقا و همکاران، «بررسی فلورستیک، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه شکار ممنوع تالاب بین المللی گمیشان در شمال غرب استان گلستان». گیاه و زیست بوم، بهار 1392، جلد 9، شماره 34.
باصری، فرشته و همکاران، «معرفی فلور، شکل زیستی و کورولوژی بانک بذر خاک ذخیره‌گاه شمشاد (Buxus hyrcana Pojark)، پارک جنگلی سی‌سنگان». زیست شناسی گیاهی ایران، تابستان 1393، جلد 6، شماره 21.
قربانلی، مه لقا و همکاران، «بررسی فلور و تاثیر فاکتورهای توپوگرافی بر تغییرات پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده جهان نما (مراتع سر علی آباد)». گیاه و زیست بوم، پاییز 1393، جلد 10، شماره 40.
اسماعیل زاده، امید و همکاران، «مطالعه فلوریستیک جنگل های صلاح الدین کلا، نوشهر، ایران». تاکسونومی و بیوسیستماتیک، تابستان 1393، جلد 6، شماره 19.
نادری، مصطفی و همکاران، «طبقه‌بندی پوشش گیاهی و رسته‌بندی آن در ارتباط با عوامل زمین‌شناسی، فیزیوگرافی و خاک (مطالعه موردی: منطقه حفاظت‌شده مانشت ایلام». نشریه مرتع و آبخیزداری (مجله منابع طبیعی ایران)، بهار 1395، جلد 69، شماره 1.
Moradi, Gh., Marvie Mohadjer, M.R., Zahedi Amiri, Gh., Shirvany, A., Zargham, N., 2010. Life form and geographical distribution of plants in Posthband region, Khonj, Fars Province, Iran. Journal of Forestry Research, Vol. 21(2), pp. 201–206.
Hagner, S., 1999. Forest management in temperate and boreal forests: current practices and the scope for implementing sustainable forest management. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome.
Knapp, H.D., Nickel, E., Plachter, H., 2008. Beech forests - a European contribution to the CBD’s Expnded Programme of Work on Forest Biological Diversity. In: Knapp HD, editor. Beech Forests – a German contribution to the global forest biodiversity. Federal agency for Nature Conservation, Bonn, Germany, pp. 7-14.
Bohn, U., Gollub, G., 2008. Beech forests as natural vegetation in Europe. In: In: Knapp HD, editor. Beech Forests – a German contribution to the global forest biodiversity. Federal agency for Nature Conservation, Bonn, Germany, pp. 15–24.
صالحی شانجانی، پروین و خسرو ثاقب طالبی، «مطالعه تمایز ژنتیکی راشستان های خزری (Fagus orientalis) از جمعیت های راش (Fagus spp.) در آسیای صغیر و اروپا». مجله منابع طبیعی ایران، زمستان 1384، جلد 58، شماره 5.
دلفان اباذری، بهرام، خسرو ثاقب طالبی و منوچهر نمیرانیان، «بررسی مراحل تحولی راشستانهای طبیعی در قطعه شاهد منطقه کلاردشت (لنگا)». فصلنامه تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 1383، جلد 12، شماره 3.
ﻣﻬﺎﺟﺮ، ﻧﺎﺻﺮ و ﺳﻴﺪزﻳﺪا... ﻣﻴﺮﻛﺎﻇﻤﻲ، «ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﻤﻲ، ﻛﻴﻔﻲ و ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﻮده راش ﻫﺎی ﻃﺒﻴﻌﻲ در ﺟﻨﮕﻞ وﻃﻨﺎ اﺳﺘﺎن ﮔﻠﺴﺘﺎن». ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﺎوری ﭼﻮب و ﺟﻨﮕﻞ، تابستان 1391، ﺟﻠﺪ 19، ﺷﻤﺎره 2.
رسانه، یداله و همکاران، «بررسی کمی و کیفی جنگلهای شمال کشور». مجموعه مقالات همایش ملی مدیریت جنگلهای شمال و توسعه پایدار، رامسر، 1380، 55-79.
مرادی، غلامحسین و همکاران، « فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان شهرستان لامرد استان فارس». پژوهش های آبخیزداری (پژوهش و سازندگی)، بهار 1389، جلد 23، شماره 1.
مرادی، غلامحسین، زاهدی امیری، قوام الدین، «شکل های زیستی گیاهان ناحیه رویشی ایران - تورانی و جایگاه این ناحیه در جهان». علوم و فناوری چوب و جنگل (علوم کشاورزی و منابع طبیعی)، 1388، جلد 16، شماره 3.
Morris, M.G., Perring, F.H., 1974. The British Oak: Its History and Natural History. Botanical Society of the British Isles.
ثابتی، حبیب الله، «جنگلها، درختان و درختچههای ایران». چاپ دوم، انتشارات دانشگاه یزد، 1387، 807 صفحه.
_||_
مروی مهاجر، محمد رضا، «پیدایش جنگل، در کتاب کیمیای سبز». معاونت امور جنگل سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری، 1382، 1-8.
مروی مهاجر، محمد رضا، «جنگل شناسی و پرورش جنگل». چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، 1384، 387 صفحه.
هدایتی، محمد علی، «جنگلهای هیرکانی و ویژگی‌های زیست محیطی، در کتاب کیمیای سبز». معاونت امور جنگل سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری، 1382، 8-13.
Knapp H.D., 2005. The global importance of the Caspian forests. Naturschutz und biologische Vielfalt BfN Heft, Vol. 12, pp. 45–63.
عادل، محمد عادل و همکاران، «بررسی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی جنگلهای کران‌رودی در حاشیۀ رودخانۀ صفارود رامسر در دامنۀ ارتفاعی 350 تا 2400 متر». مجله جنگل ایران، زمستان 1393، جلد 6، شماره 4.
عادل، محمد نقی و همکاران، «بررسی فلوریستیک، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی رویشگاه راش بهره‌برداری‌نشده در منطقة زیلکی گیلان». مجله جنگل ایران، تابستان 1393، جلد 6، شماره 2.
اکبرزاده، محمد، «بررسی فلورستیک، شکل زیستی و کورولوژی گیاهان مراتع ییلاقی واز مازندران». پژوهش و سازندگی، تابستان 1386، جلد 20، شماره 2.
اکبری نیا، مسلم و همکاران، «بررسی فلور، ساختار رویشی و کورولوژی عناصر گیاهی اجتماعات توس در سنگدل ساری». پژوهش و سازندگی، پائیز 1383، جلد 17، شماره 3.
اسدی، حامد و همکاران، «بررسی فلور، شکل زیستی و کورولوژی رویشگاه‌های شمشاد در جنگل حفاظت شده خیبوس مازندران». زیست شناسی گیاهی ایران، تابستان 1390، جلد 3، شماره 8.
رضوی، سیدعلی، حسن عباسی، نوروزعلی، «بررسی فلورستیک و کورولوژی گیاهان رویشگاه سرو خمره ای سورکش (فاضل آباد – گلستان)». مجله پژوهشهای علوم و فناوری چوب و جنگل، تابستان 1388، جلد 16، شماره 2.
اسماعیل زاده، امید و همکاران، «معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان رویشگاه سرخدار افراتخته». پژوهش و سازندگی، پاییز 1384، جلد 18، شماره 3.
Ghahreman, A., Naqinezhad, A.R., Attar, F., Hamzeh’ee, B., Assadi, M., 2006. The flora of threatened black alder forests in the Caspian lowlands, Northern Iran. Rostaniha, Vol. 7(1), pp. 5–30.
آتشگاهی، زهره و همکاران، «معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان در جنگلهای شرق دودانگه ساری، استان مازندران». زیست شناسی ایران، تابستان 1388، جلد 22، شماره 2.
فلاح، فخری و همکاران، « فلور، شکل زیستی و ناحیه رویشی گیاهان بخشی از شهرستان سواد کوه در استان مازندران». دانش زیستی ایران، تابستان 1388، جلد 4، شماره 2.
قهرمانی نژاد، فرخ، عاقلی، سمانه، «بررسی فلوریستیک پارک ملی کیاسر». تاکسونومی و بیوسیستماتیک، زمستان 1388، جلد 1، شماره 1.
قهرمانی نژاد، فرخ و همکاران، «معرفی فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان دو منطقه حفاظت‌شده جنگلی سمسکنده و دشت ناز، ساری، مازندران». تاکسونومی و بیوسیستماتیک، تابستان 1390، جلد 3، شماره 7.
Ghahremaninejad, F., Bidarlord., M, Attar, F., 2012. Floristic study of steppe parts of Lissar protected area (N Iran). Rostaniha, Vol. 13(2), pp. 164–188.
حقگوی، طاهره، پوربابایی، حسن، «معرفی فلور، شکل زیستی و کوروتیپ گونه های گیاهی در پارک جنگلی سد تاریک، رودبار». مجله جنگل ایران، زمستان 1390، جلد 3، شماره 4.
قربانلی، مه لقا و همکاران، «بررسی فلورستیک، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان منطقه شکار ممنوع تالاب بین المللی گمیشان در شمال غرب استان گلستان». گیاه و زیست بوم، بهار 1392، جلد 9، شماره 34.
باصری، فرشته و همکاران، «معرفی فلور، شکل زیستی و کورولوژی بانک بذر خاک ذخیره‌گاه شمشاد (Buxus hyrcana Pojark)، پارک جنگلی سی‌سنگان». زیست شناسی گیاهی ایران، تابستان 1393، جلد 6، شماره 21.
قربانلی، مه لقا و همکاران، «بررسی فلور و تاثیر فاکتورهای توپوگرافی بر تغییرات پوشش گیاهی منطقه حفاظت شده جهان نما (مراتع سر علی آباد)». گیاه و زیست بوم، پاییز 1393، جلد 10، شماره 40.
اسماعیل زاده، امید و همکاران، «مطالعه فلوریستیک جنگل های صلاح الدین کلا، نوشهر، ایران». تاکسونومی و بیوسیستماتیک، تابستان 1393، جلد 6، شماره 19.
نادری، مصطفی و همکاران، «طبقه‌بندی پوشش گیاهی و رسته‌بندی آن در ارتباط با عوامل زمین‌شناسی، فیزیوگرافی و خاک (مطالعه موردی: منطقه حفاظت‌شده مانشت ایلام». نشریه مرتع و آبخیزداری (مجله منابع طبیعی ایران)، بهار 1395، جلد 69، شماره 1.
Moradi, Gh., Marvie Mohadjer, M.R., Zahedi Amiri, Gh., Shirvany, A., Zargham, N., 2010. Life form and geographical distribution of plants in Posthband region, Khonj, Fars Province, Iran. Journal of Forestry Research, Vol. 21(2), pp. 201–206.
Hagner, S., 1999. Forest management in temperate and boreal forests: current practices and the scope for implementing sustainable forest management. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome.
Knapp, H.D., Nickel, E., Plachter, H., 2008. Beech forests - a European contribution to the CBD’s Expnded Programme of Work on Forest Biological Diversity. In: Knapp HD, editor. Beech Forests – a German contribution to the global forest biodiversity. Federal agency for Nature Conservation, Bonn, Germany, pp. 7-14.
Bohn, U., Gollub, G., 2008. Beech forests as natural vegetation in Europe. In: In: Knapp HD, editor. Beech Forests – a German contribution to the global forest biodiversity. Federal agency for Nature Conservation, Bonn, Germany, pp. 15–24.
صالحی شانجانی، پروین و خسرو ثاقب طالبی، «مطالعه تمایز ژنتیکی راشستان های خزری (Fagus orientalis) از جمعیت های راش (Fagus spp.) در آسیای صغیر و اروپا». مجله منابع طبیعی ایران، زمستان 1384، جلد 58، شماره 5.
دلفان اباذری، بهرام، خسرو ثاقب طالبی و منوچهر نمیرانیان، «بررسی مراحل تحولی راشستانهای طبیعی در قطعه شاهد منطقه کلاردشت (لنگا)». فصلنامه تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 1383، جلد 12، شماره 3.
ﻣﻬﺎﺟﺮ، ﻧﺎﺻﺮ و ﺳﻴﺪزﻳﺪا... ﻣﻴﺮﻛﺎﻇﻤﻲ، «ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻛﻤﻲ، ﻛﻴﻔﻲ و ﺗﻮاﻟﻲ ﺗﻮده راش ﻫﺎی ﻃﺒﻴﻌﻲ در ﺟﻨﮕﻞ وﻃﻨﺎ اﺳﺘﺎن ﮔﻠﺴﺘﺎن». ﻣﺠﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﺎوری ﭼﻮب و ﺟﻨﮕﻞ، تابستان 1391، ﺟﻠﺪ 19، ﺷﻤﺎره 2.
رسانه، یداله و همکاران، «بررسی کمی و کیفی جنگلهای شمال کشور». مجموعه مقالات همایش ملی مدیریت جنگلهای شمال و توسعه پایدار، رامسر، 1380، 55-79.
مرادی، غلامحسین و همکاران، « فلور، شکل زیستی و پراکنش جغرافیایی گیاهان شهرستان لامرد استان فارس». پژوهش های آبخیزداری (پژوهش و سازندگی)، بهار 1389، جلد 23، شماره 1.
مرادی، غلامحسین، زاهدی امیری، قوام الدین، «شکل های زیستی گیاهان ناحیه رویشی ایران - تورانی و جایگاه این ناحیه در جهان». علوم و فناوری چوب و جنگل (علوم کشاورزی و منابع طبیعی)، 1388، جلد 16، شماره 3.
Morris, M.G., Perring, F.H., 1974. The British Oak: Its History and Natural History. Botanical Society of the British Isles.
ثابتی، حبیب الله، «جنگلها، درختان و درختچههای ایران». چاپ دوم، انتشارات دانشگاه یزد، 1387، 807 صفحه.
