تأثیر آموزش فلسفه برای کودکان بر رفتار محیط‌زیستی دانش‌آموزان پایه هفتم متوسطه
محورهای موضوعی :
آب و محیط زیست
محمد رضا سرمدی
1
,
مهدیه رضائی
2
,
احمد روحانی فر
3
1 - استاد، گروه علوم تربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 - استادیار، گروه آموزش محیط‌زیست، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ و فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
تاریخ دریافت : 1397/06/14
تاریخ پذیرش : 1397/07/18
تاریخ انتشار : 1400/04/01
کلید واژه:
فلسفه برای کودکان,
رفتار محیط‌زیستی,
آموزش,
دانش‌آموزان,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف: آموزش‌وپرورش یکی از نهادهایی است که می‌تواند پایه‌گذار رفتارهای درست محیط‌زیستی باشد. تفکر انسان‌ها باید به‌گونه‌ای پرورش یابد که مؤلفه‌های محیط‌زیستی را در نظر بگیرند و این امر، مستلزم گسترش آموزشی در خصوص فلسفه محیط‌زیستی است. هدف از اجرای این پژوهش، مطالعه تأثیر آموزش فلسفه برای کودکان بر رفتار محیط‌زیستی دانش‌آموزان پایه هفتم دوره اول متوسطه شهر کرج بود. روش بررسی: پژوهش حاضر ازنظر هدف، کاربردی و ازلحاظ شیوه گردآوری داده‌ها از نوع نیمه آزمایشی با طرح تحقیق پیش‌آزمون پس‌آزمون و گروه کنترل بوده است. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه رفتار محیط‌زیستی بود که روایی صوری و محتوایی آن با توجه به کاربرد در تحقیقات پیشین و نظرخواهی از 18 نفر از متخصصین مورد تأیید قرار گرفت و ضریب پایایی آن از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ، 90/0 به دست آمد. سؤال‌های پژوهش با استفاده از روشهای آمار توصیفی و استنباطی، میانگین، درصد و تحلیل کوواریانس و نرم‌افزار SPSS20 مورد تحلیل قرار گرفتند (05/0P<=).یافته‌ها: نتایج حاکی از آن بود که آموزش فلسفه بر رفتار محیط‌زیستی دانش‌آموزان، تأثیر مثبت و معناداری داشته است. از آنجا که p مقدار آزمون (001/0) کمتر از 01/0 است بنابراین آموزش فلسفه در سطح 01/0 بر رفتار محیط‌زیستی تأثیر معناداری دارد، ضریب اتا نیز 96/0 محاسبه شد.بحث و نتیجه‌گیری: با استناد به نتایج حاصل می‌توان اذعان داشت که اثرات مثبت آموزش فلسفه در مدارس به دانش‌آموزان؛ نشانگر دستیابی کودکان به رفتاری است که دلبستگی آن‌ها را به کلیه عوامل زنده و غیرزنده زمین و حفاظت از محیط‌زیست نشان می‌دهد.
چکیده انگلیسی:
Education is one of the institutions that can be the basis of the environmental behaviors. Human thought must be developed in such a way as to take into account environmental factors, and this requires the development of education in the field of environmental philosophy. The present study aimed to study the effects of teaching philosophy for Children on environmental behavior, in seventh-grade high school students in Karaj, Iran. This study was applied in terms of its approach and used a quasi-experimental method for data gathering; it also used a pretest-posttest design and included a control group. The population consisted of seventh-grade high school students in District 4 of Karaj; convenient sample included sixty students who were randomly assigned to control and experimental groups, each consisting of 30 subjects/students. The tool for gathering data was the questionnaire whose face and content validity was confirmed by past studies and a survey from 18 specialists; its reliability was determined to be 0.86 via Cronbach’s alpha coefficient. The questions were analyzed using methods of statistical description and inference, and mean, percentage, and ANCOVA were analyzed via SPSS22 (P0.05). There results indicated that teaching philosophy had a significant, positive effect on environmental behavior. According to the results, it can be affirmed that positive effects of teaching philosophy in high schools shows the children access to variables which indicate their attachment to all animate and inanimate entities on the earth and their awareness of protecting the environment.
منابع و مأخذ:
ویسی، ه.، زرندیان، ا.، لیاقتی، ه. (1391). برنامه‌ریزی برای ارتقای سواد محیط‌زیستی دانش‌آموزان: نیازهای آموزشی و روشهای برآورد نیازها، دومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست، تهران، دانشگاه تهران.
پورمعصوم، ب.، فیاض، ا.، بازرگان، س. (1396). شکل‌گیری سواد زیست‌محیطی کودکان بر اساس برنامه درسی راهبردی، برنامه‌ریزی چندبعدی و بسته یادگیری چندرسانه‌ای، فصلنامه تعلیم و تربیت، 33(1)، پیاپی 129، ص 9-32.
فرمهینی فراهانی، م.، میرزامحمدی، م.، خارستانی، ا. (1388). تبیین تطبیقی اهداف آموزش فلسفه به کودکان در کشورهای مختلف، فصلنامه حکمت و فلسفه، سال چهارم، شماره چهارم، صص 45-70.
Convention on the Rights of the Child, G.A. res. 44/25, annex, 44 U.N. GAOR Supp. (No. 49) at 167, U.N. Doc. A/44/49 (1989), entered into force 2 1990.
Vansieleghem, N. (2006). Listeninig to dialogue, studies in philosophy and education, 25(1), p.p.175-190.
شاو، ران. (1392). فلسفه در کلاس درس: راهکاری برای پرورش دانش‌آموزان اندیشمند، ترجمه حسن سالاری، چاپ دوم، تهران: طراحان ایماژ.
دره زرشکی، ن. (1395). اثربخشی آموزش فلسفه برای کودکان P4C بر تفکر انتقادی و هوش‌های چندگانه دانش‌آموزان پایه پنجم ابتدائی شهر یزد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه یزد.
حسینی، ا.، حسینی، س. (1390). بررسی رویکردهای مختلف در برنامه آموزش فلسفه برای کودکان و نسبت آن با برنامه درسی رسمی، اندیشه‌های نوین تربیتی، دوره 7، شماره 2، صص 147-175.
ملکی، ز. (1395). بررسی تأثیر داستان‌های کلیله‌ودمنه بر آموزش فلسفه به کودکان در پایه ششم ابتدایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهرا.
واعظ شهرستانی، ز. (1392). فلسفه برای کودکان از مفروضه‌های موهوم تا واقعیت‌های موجود، آموزش معارف اسلامی، دوره 25، شماره 3، صص 15-19.
جلیلیان، س.، عظیم پور، ا.، جلیلیان، ف. (1395). اثربخشی برنامۀ آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش توانایی حل مسأله و قضاوت اخلاقی در دانش‌آموزان، پژوهش‌های تربیتی شماره 32، ص 80-101.
عابدینی نظری، م. (1395). تأثیر آموزش فلسفه برای کودکان بر اعتمادبه‌نفس و تفکر انتقادی دانش‌آموزان پسر دوره اول مقطع متوسطه منطقه 6 تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
قبادیان، م. (1394). تأثیر برنامه آموزش فلسفه به کودکان بر مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان پایه پنجم ابتدایی، پژوهش‌های تربیتی، شماره 30، صص 138-149.
طالعی، س. (1391). تأثیر آموزش فلسفه به کودکان بر رشد مهارت‌های بنیادی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
مرادی افراپلی، ز. (1390). بررسی رابطه بین باورهای معرفت‌شناختی و میزان سواد زیست‌محیطی معلمان شهر بابلسر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
نواح، ع.، فروتن کیا، ش. (1390). بررسی رابطه بین کنش عقلانی و رفتارهای زیست‌محیطی (موردمطالعه: جامعه شهری اندیمشک)، فصلنامه علمی محیط‌زیست، شماره 51، صص 68-78.
Murris, K. (2016). The Philosophy for Children curriculum: Resisting ‘teacher proof’texts and the formation of the ideal philosopher child. Studies in Philosophy and Education, 35(1), 63-78.
Worley, P. (2016). Philosophy and children. The Philosophers' Magazine, (72), 119-120.
Cassidy, Claire (2013) Philosophy with children: learning to live well. Childhood and Philosophy, 8 (16). pp. 243-264.
Giménez-Dasí, M., Quintanilla, L. and Daniel, M. F. (2013). Improving Emotion Comprehension and Social Skills in Early Childhood through Philosophy for Children, Childhood & Philosophy, Vol.9, No. 17, pp. 63-89.
Kollmuss, A. & Agyeman, J. (2002). Mind the gap: why do people act environmentally and what are the barriers to pro- environmental behavior?, Journal of environmental education research, vol. 8, no. 3, p.p: 240-260.
امامقلی، ل. (1390). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر رفتارهای زیست‌محیطی (مطالعه موردی: استان کردستان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه مازندران. دانشکده علوم انسانی و اجتماعی.
کم، فیلیپ. (1389) با هم فکر کردن: کندوکاوهای فلسفی برای کلاس. ترجمه فرزانه شهرتاش و مژگان رشتچی، تهران: شهرتاش.
_||_
ویسی، ه.، زرندیان، ا.، لیاقتی، ه. (1391). برنامه‌ریزی برای ارتقای سواد محیط‌زیستی دانش‌آموزان: نیازهای آموزشی و روشهای برآورد نیازها، دومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست، تهران، دانشگاه تهران.
پورمعصوم، ب.، فیاض، ا.، بازرگان، س. (1396). شکل‌گیری سواد زیست‌محیطی کودکان بر اساس برنامه درسی راهبردی، برنامه‌ریزی چندبعدی و بسته یادگیری چندرسانه‌ای، فصلنامه تعلیم و تربیت، 33(1)، پیاپی 129، ص 9-32.
فرمهینی فراهانی، م.، میرزامحمدی، م.، خارستانی، ا. (1388). تبیین تطبیقی اهداف آموزش فلسفه به کودکان در کشورهای مختلف، فصلنامه حکمت و فلسفه، سال چهارم، شماره چهارم، صص 45-70.
Convention on the Rights of the Child, G.A. res. 44/25, annex, 44 U.N. GAOR Supp. (No. 49) at 167, U.N. Doc. A/44/49 (1989), entered into force 2 1990.
Vansieleghem, N. (2006). Listeninig to dialogue, studies in philosophy and education, 25(1), p.p.175-190.
شاو، ران. (1392). فلسفه در کلاس درس: راهکاری برای پرورش دانش‌آموزان اندیشمند، ترجمه حسن سالاری، چاپ دوم، تهران: طراحان ایماژ.
دره زرشکی، ن. (1395). اثربخشی آموزش فلسفه برای کودکان P4C بر تفکر انتقادی و هوش‌های چندگانه دانش‌آموزان پایه پنجم ابتدائی شهر یزد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه یزد.
حسینی، ا.، حسینی، س. (1390). بررسی رویکردهای مختلف در برنامه آموزش فلسفه برای کودکان و نسبت آن با برنامه درسی رسمی، اندیشه‌های نوین تربیتی، دوره 7، شماره 2، صص 147-175.
ملکی، ز. (1395). بررسی تأثیر داستان‌های کلیله‌ودمنه بر آموزش فلسفه به کودکان در پایه ششم ابتدایی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهرا.
واعظ شهرستانی، ز. (1392). فلسفه برای کودکان از مفروضه‌های موهوم تا واقعیت‌های موجود، آموزش معارف اسلامی، دوره 25، شماره 3، صص 15-19.
جلیلیان، س.، عظیم پور، ا.، جلیلیان، ف. (1395). اثربخشی برنامۀ آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش توانایی حل مسأله و قضاوت اخلاقی در دانش‌آموزان، پژوهش‌های تربیتی شماره 32، ص 80-101.
عابدینی نظری، م. (1395). تأثیر آموزش فلسفه برای کودکان بر اعتمادبه‌نفس و تفکر انتقادی دانش‌آموزان پسر دوره اول مقطع متوسطه منطقه 6 تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
قبادیان، م. (1394). تأثیر برنامه آموزش فلسفه به کودکان بر مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان پایه پنجم ابتدایی، پژوهش‌های تربیتی، شماره 30، صص 138-149.
طالعی، س. (1391). تأثیر آموزش فلسفه به کودکان بر رشد مهارت‌های بنیادی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
مرادی افراپلی، ز. (1390). بررسی رابطه بین باورهای معرفت‌شناختی و میزان سواد زیست‌محیطی معلمان شهر بابلسر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
نواح، ع.، فروتن کیا، ش. (1390). بررسی رابطه بین کنش عقلانی و رفتارهای زیست‌محیطی (موردمطالعه: جامعه شهری اندیمشک)، فصلنامه علمی محیط‌زیست، شماره 51، صص 68-78.
Murris, K. (2016). The Philosophy for Children curriculum: Resisting ‘teacher proof’texts and the formation of the ideal philosopher child. Studies in Philosophy and Education, 35(1), 63-78.
Worley, P. (2016). Philosophy and children. The Philosophers' Magazine, (72), 119-120.
Cassidy, Claire (2013) Philosophy with children: learning to live well. Childhood and Philosophy, 8 (16). pp. 243-264.
Giménez-Dasí, M., Quintanilla, L. and Daniel, M. F. (2013). Improving Emotion Comprehension and Social Skills in Early Childhood through Philosophy for Children, Childhood & Philosophy, Vol.9, No. 17, pp. 63-89.
Kollmuss, A. & Agyeman, J. (2002). Mind the gap: why do people act environmentally and what are the barriers to pro- environmental behavior?, Journal of environmental education research, vol. 8, no. 3, p.p: 240-260.
امامقلی، ل. (1390). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر رفتارهای زیست‌محیطی (مطالعه موردی: استان کردستان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه مازندران. دانشکده علوم انسانی و اجتماعی.
کم، فیلیپ. (1389) با هم فکر کردن: کندوکاوهای فلسفی برای کلاس. ترجمه فرزانه شهرتاش و مژگان رشتچی، تهران: شهرتاش.
