طراحی الگوریتم ریاضی بهینه سازی سبد دارائی های ارزی بانکها، برمبنای منطق فازی و شاخص های ریسک مرتبط (مطالعه موردی: بانک ملت)

محورهای موضوعی : دانش سرمایه‌گذاری

غلامرضا بیاتی ¹ , محمد ابراهیم محمدپورزرندی ² , حمید رضا کردلوئی ³ , عارفه فدوی ⁴

1 - دانشجوی دکترای تخصصی مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استاد، گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار، گروه مدیریت مالی، دانشکده مدیریت و حسابداری، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران،
4 - استادیار، گروه مدیریت صنعتی، ، دانشکده مدیریت، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران،

تاریخ دریافت : 1399/09/05 تاریخ پذیرش : 1400/02/13 تاریخ انتشار : 1403/04/01

کلید واژه: سبد ارزی, بهینه سازی, بازده, ریسک, منطق فازی,

چکیده مقاله :

بهینه سازی سبد ارزی بانکها با هدف تعیین ترکیبی بهینه از دارائی های ارزی به گونه ای است که کمترین ریسک و بیشترین بازده را به همراه داشته باشد. رویکرد مورد استفاده در این مقاله که در واقع اولویت آن نسبت به سایر روشها می باشد، استفاده ترکیبی از مدلهای ریاضیات نادقیق (فازی) و بهینه سازی می باشد. به این ترتیب که از برنامه ریزی خطی با ضرایب هدف فازی استفاده شده و ضرایب هدف همان نرخ ارز می باشد. به بیان دیگر نرخ روزانه تمامی ارزها به دلیل نوسان، به صورت اعداد فازی در نظر گرفته شده است. از اینرو در این پژوهش با تدوین یک مدل ریاضی چند هدفه و با به کارگیری داده های فازی مربوط به نرخ خرید و فروش 6 ارز در سال 1398 اعم از دلار آمریکا، درهم امارات، ین ژاپن، لیر ترک، ون کره و یورو ، ریسکهای مرتبط با نوسانات ارزی یادشده و همچنین بازده آنها ، به صورت موردی، در پرتفوی ارزی بانک ملت برای افق زمانی آینده اندازه گیری و برآورد شده است. مدل به دست آمده قابل بهره برداری برای کلیه بانکها بوده با تعیین مقدار بهینه وزن هر ارز ضمن توصیف و تحلیل وضع موجود، به تبیین وضع مطلوب می پردازد و به بانکها این امکان را بدهد تا با سرمایه گذاری مناسب و بهینه در دارائی های ارزی خود ضمن کسب مزیت رقابتی، به ایفای تعهدات ارزی خود نیز در سررسید به موقع عمل نمایند. به منظور حل مدل از نرم افزار Gams استفاده شده است.

چکیده انگلیسی:

Optimization of banks' foreign exchange portfolios aiming to determine an optimized combination of foreign exchange assets is in such a manner that it leads to a minimum risk and maximum yield. The approach used in this article, which is actually a priority over other methods is to use a combination of inexact mathematical models (fuzzy) and optimization. Thus, in this research, linear programming with fuzzy target coefficients has been used. The target coefficients are the same as the exchange rate. In other words, the daily rates of all currencies due to fluctuations are considered as fuzzy numbers. Therefore, in this investigation, by developing a multi-purpose mathematical model and by applying the fuzzy data relating to transaction rate of six foreign exchanges in year ended on March 20, 2020, including US dollar, Emirates Dirham, Japanese Yen, Turkish Lira, Korean Won and Euro, case by case risks related to the fluctuations of noted foreign exchanges and also their yield in the foreign exchange portfolio of Bank Mellat were measured and estimated for the future time horizon. All banks may benefit from the developed model. By determination of the optimal weight of each foreign exchange, upon describing and analyzing the existing status it specifies the optimal status, enabling banks to fulfill their foreign exchange obligations on due dates by properly and optimally making investment in foreign exchange assets meanwhile gaining a competitive advantage. "Gams Software" was used for solving the model.

منابع و مأخذ:

• آذر، عادل، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی، بهار 1379، فصلنامه علمی تخصصی مدیریت توسعه، شماره 4،


• آذر، عادل و فرجی، حجت، علم مدیریت فازی، 1395، چاپ پنجم، موسسه کتاب مهربان نشر.


• اصغرپور، محمد جواد، تصمیم گیری های چند معیاره ، 1392، چاپ یازدهم، انتشارات دانشگاه تهران.


• اصغرپور، حسین، فیروز فلاحی، ناصر صنوبر و علی رضازاده، 1٣٩٣ ، بهینه سازی سبد سهام در چارچوب ارزش در معرض خطر: مقایسه روش های MS-GARCH و بوت استرپینگ، فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی،شماره ١٧ ‏، صص ٨٨ ‏- ١٢٢


• امیری، مقصود، صالحی صدقیانی، جمشید، اختیاری، مصطفی و رضوی، حسین."بهینه سازی سبدهای ارزی با استفاده از معیار جهانی".فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 53، زمستان 1388، صص 1-22


• احمدوند، میثم، نگاهی کاربردی براوراق بدهی ارزی، بهمن واسفند 1395، مجله بازار سرمایه، شماره 84-83، صص84-80


• بابایی، محمدعلی و حمیدرضا وزبر زنجانی، مد یریت ریسک، رویکردی نوین برای ارتقای اثربخشی سازمانها، 1385، ماهنامه تدبیر، سال هفدهم، شماره ١٧٠


• بخشنامه شماره 51935/96، ابلاغ دستورالعمل الزامات ناظر بر حاکمیت شرکتی در موسسات اعتباری غیر دولتی، 1396، بانک مرکزی ج.ا.ا، مدیریت کل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی


• بخشنامه شماره 111597/96، ابلاغ دستورالعمل محاسبه سرمایه نظارتی و کفایت سرمایه موسسات اعتباری، 1396، بانک مرکزی ج.ا.ا، مدیریت کل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی


• بخشنامه شماره143113/96 ، ابلاغ دستورالعمل ناظر بر وضعیت باز ارزی موسسات اعتباری، 1396، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران


• پورزرندی، محمد ابراهیم، بیاتی، غلامرضا(1399)، طراحی مدل ارزیابی ریسک و تعیین پرتفوی بهینه ارزی بانکها تحت معیار ارزش در معرض ریسک و تکنیک میانگین متحرک موزون نمایی (EWMA )، فصلنامه مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، دوره 11، شماره 44


• جان هال ، مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، 1397، ترجمه سجاد سیاح و علی صالح آبادی، انتشارات بورس


• دائی کریم زاده، سعید، پرتفوی ارزی بهینه ذخایر بانک مرکزی ج.ا.ا (رهیافت فرامدرن پرتفوی)، پائیز 1396، مجله مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، شماره سی و دوم


• دیواندری، علی، محمدپورزرندی، محمد ابراهیم، بغزیان، آلبرت، نادری ، اصغر."طراحی الگو و نرم افزار ارزیابی ریسک و تعیین پرتفوی بهینه ارزی".پژوهش های پولی و بانکی، بهار 1389، شماره 3


• راغفر،حسین، آجرلو، نرجس."برآورد ارزش در معرض خطر پرتفوی ارزی یک بانک نمونه با روش GARCH-EVT-Copula " ، فصلنامه پژوهش اقتصادی ایران، سال بیست و یکم ، شماره 67، تابستان 1395 ، صفحات 141-113


• راعی، رضا و علی سعیدی، مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، بهار 1383، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها، دانشکده مدیریت تهران، چاپ اول، صص (47-44) و (156-136).


• رایلی، فرانکی و براون، کیتس "تجزیه و تحلیل سرمایه گذاری و مدیریت سبد اوراق بهادار"، غلامرضا اسلامی بیدگلی، هیبتی، فرشاد و رهنمای رودپشتی، فریدون، پژوهشکده امور اقتصادی، تهران، 1384 ‏، چاپ اول، صص 47-80‏.


• رشیدی، مهدی، بانکداری بین المللی-1 ، 1386، چاپ پنجم ، موسسه عالی بانکداری ایران، بانک مرکزی ج.ا.ا


• رهنمای رودپشتی، فریدون، صالحی، اله کرم، مکاتب و تئوری های مالی و حسابداری، چاپ دوم، سازمان چاپ و انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی


• ساده، احسان، رضا احتشام راثی وعلی شیدایی نرمیقی، مدل فازی عصبی باترکیب الگوریتم ژنتیک جهت پیش بینی قیمت سهام درصنعت خودرودر بورس اوراق بهادار تهران، زمستان 1396، مجله مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، شماره33، دوره 8


• شهباز مرادی،سعید،جزوه روش تحقیق در مدیریت، 1389


• صالحی صدقیانی، جمشید، تعیین ریسک سرمایه گذاری در یک پرتفوی ارزی با استفاده از روش ارزش در معرض خطر، پاییز 1386، فصلنامه علمی _ پژوهشی مطالعات مدیریت صنعتی ، سال ششم، شماره 17 ،  ‏صفحات ١٨٣ ‏تا ٢٠٠ 


• کیقبادی، امیررضا، احمدی، محمد، مقایسه کارایی روشهای GARCH و ARCH درپیش بینی ارزش درمعرض ریسک جهت انتخاب پرتفولیوی بهینه، زمستان 1395، پژوهش های حسابداری مالی وحسابرسی، سال 8 ،شماره32، ‏صفحه63 ‏تا ٨٢


• مهرگان، محمدرضا، پژوهش عملیاتی پیشرفته ، 1392، چاپ سوم ، نشر کتاب دانشگاهی،


• واعظ، محمد، دائی کریم زاده، سعید و کریمیان، غلامحسین، مدیریت بهینه پرتفوی ارزی: مطالعه موردی ذخایر رسمی بانک مرکزی ج.ا.ا، 1390، فصلنامه پول و اقتصاد، شماره 9، 146-117.


• abo,Tom&John R.S. Fraser & Betty J. Simkins(2010), The Risk and Evolution of the Chief Risk Officer , Hoboken, New Jersey, John Wiley & Sons, Inc.


• Best, Philip, (1999)” Implementing Value at Risk” John Wiley, England, First Edition. 1-148


• Eichengreen, B., D. Mathieson, (2000). "The Currency Composition of Foreign Exchang Reserves: Retrospect and Prospect", IMF Working Paper.


• P.Morgan, Risk Metrics Monitor, Fourth Quarter, 1995.


• Kothari, C.R.Research Methodology, New Age International (P) Limited Journal, second revised edition, 2004.