ارتقا ارزیابی اثرات توسعه با ماتریس ریاضی (مطالعه موردی: منطقه نمونه گردشگری شاندیز- استان خراسان رضوی)
محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیستبیبی زهرا مظلوم 1 , علیرضا میکائیلی تبریزی 2 , عبدالرسول سلمان ماهینی 3
1 - دانش‌آموخته کاشناشی‌ارشد رشته محیطزیست دانشکده شیلات و محیطزیست دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران.
2 - دانشیار گروه محیطزیست دانشکده شیلات و محیطزیست دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران.
3 - دانشیار گروه محیطزیست دانشکده شیلات و محیطزیست دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران.
کلید واژه: ارزیابی اثرات توسعه, ماتریس ریاضی, شهرک گردشگری, شاندیز, استان خراسان رضوی,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف: برنامه ریزی و توسعه طرح های گردشگری، بدون توجه به ابعاد محیط زیستی و گستردگی سطح توسعه می تواند پیامدهای غیر قابل بازگشت و جبرانی بر جای گذارد. ارزیابی اثرات محیط زیستی می تواند بسیاری از این پیامدها را قبل از اجرای پروژه پیش بینی و برای آن ها اقدامات اصلاحی و بهسازی ارائه نماید. روش بررسی: روش ماتریس به دلیل سادگی، کارآمدی و جامعیت متداول ترین روش ارزیابی اثرات شناخته شده است. در این راستا، یک روش برای رسیدن به ارزیابی مطلوب اثرات، بهبود ماتریس هاست و ماتریس ریاضی بازدهی و دقت روش ماتریس را افزایش می دهد. یافته ها: ماتریس ریاضی، با معیارهای شدت، وسعت، محدوده ی زمانی، هم بیشی، اثرات تجمعی، اختلاف نظر، جبران و معناداری اثر در ستون ها و عوامل محیط زیستی در ردیف ها طراحی شد. عوامل محیط زیستی در ارتباط با هر یک از فعالیت های پروژه دو به دو مقایسه و با دامنه اعداد 1± تا 9± ارزش گذاری گردید. سپس، با جمع جبری معناداری اثرات، عدد نهایی کل اثرات مشخص و تعداد ارزش های مثبت و منفی با توجه به قرار گرفتن در محدوده اثر معناداری کم تا زیاد تعیین شد. بحث و نتیجه گیری: ماتریس ریاضی با لحاظ کردن آثار سایر پروژه های توسعه در منطقه با معیار تجمعی و معیار هم بیشی، استفاده از نظر کارشناسان و تصمیم گیرندگان با معیار اختلاف نظر و در نظر گرفتن اقدامات کاهشی، اصلاحی و بهسازی اثر با معیار جبران نتایج را به واقعیت نزدیک و منطقی تر می کند.
Background and Objective: Planning and development of tourism projects, disregarding environmental aspects and the extent of developments can lead to irreversible negative changes in the environment. Environmental impact assessment can predict many of these negative consequences and can provide corrective measures before the project is implemented. Method: Matrix, if done appropriatly, can be the most common assessment method because of its simplicity, efficiency and comprehensiveness. To upgrade the impact assessment through matrix, mathematical matrix can be applied to increase the efficiency and accuracy of the original matrix. Findings: Mathematical matrix was designed as it included magnitude, spatial extent, duration, synergy, cumulative, controversy, impacts compensation and significance in columns and 50 environmental factors in the rows. In the next step, every environmental factor was compared with the project activities and scored in the range of ±1 to ±9. Then, the final number of effects was determined using sum positive and negative effects of the significant effects. Also, the minimum, maximum and final values for positive and negative effects of the project were determined considering the weight for each group of the effects according to their significance in the range of low to high. Conclusion: Mathematical matrix has more realistic and more logical results as it considers other effects of development projects in the region by cumulative criterion and synergism criterion, using the opinion of experts and decision makers by controversial criterion and considering reform and reduction operations by compensation criterion.
1- حسنی، م و مرادی، ح. 1391. بررسی کارایی روشهای سنتی و مدرن در ارزیابی اثرات زیست محیطی. دومین کنفرانس برنامهریزی و مدیریت محیطزیست. تهران.15 صفحه.
2- قربانی، حمید. 1380. ارزیابی اثرات توسعه بر محیطزیست. چهارمین همایش ملی بهداشت محیط. 16صفحه.
3- سرابی، ز. 1389. استفاده از ماتربسهای ریاضی به روش فازی در ارزیابی اثرات توسعه محلهای پیشنهادی دفن زباله استان گلستان و انتخاب بهترین گزینه محل دفن. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس تهران. 137 صفحه.
4- بازوبندی، ح و ارفعی، ط. 1385. جغرافیای بخش طرقبه. مشهد. نشر سنبله. 224 صفحه.
5- سال نامه آماری استانداری خراسان رضوی. 1389.http://www.khorasan.ir
6- مهندسان مشاور پارسوماش. 1389. گزارش تفصیلی ارزیابی اثرات زیستمحیطی پروژه گردشگری منطقه نمونه گردشگری بین المللی شاندیز.
7- سلمان ماهینی، ع.ر. 1386. معیارهای سیمای سرزمین و فرسایشپذیری به عنوان دو دسته نمایه کمی برای ارزیابی اثرات طرحهای توسعه. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. جلد چهاردهم. شماره یک. 11 صفحه.
8- خالقی، آ. و مهدی، ع. 1391. بررسی انواع روشهای متداول ارزیابی اثرات زیست محیطی و بررسی کاربردی روشهای مختلف بنا به ماهیت پروژه. دومین کنفرانس برنامهریزی و مدیریت محیطزیست. تهران. 8 صفحه.
9- یوسفی، م. و حسینزاده، ز. 1391. ارزیابی اثرات زیست محیطی با استفاده از روش ماتریس ایرانی (مطالعه موردی: خط انتقال گاز بیرجند سربیشه). دومین کنفرانس برنامهریزی و مدیریت محیطزیست. تهران.7 صفحه. http://www.khorasan.ir
10- میرزایی، م. 1390. کاربرد ماتریس ریاضی در ارزیابی اثرات گزینههای مکانی پیشنهادی کارخانه کمپوست شهرستان گلپایگان. پایان نامه کارشناسی ارشد. 124 صفحه.
11- مظلوم، ب. ز. (1391). بررسی قابلیت تئوری دمستر - شیفر در ارزیابی اثرات توسعه طرحهای گردشگری و طبیعتگردی. پایان نامه (تحقیق نظری) کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. 160صفحه.
12- سلمان ماهینی، ع. ر. و مومنی، ا. 1387. درآمدی بر ارتقا روشهای ارزیابی اثرات محیطزیستی در ایران. کنفرانس ملی ارزیابی اثرات توسعه.
13- مظلوم، ب.ز. ؛ میکاییلی تبریزی، ع.ر. ؛ سلمان ماهینی، ع.ر. 1393. ارتقای ارزیابی آثار توسعه با تئوری دمستر- شیفر (مطالعه موردی: شهرستان بینالود- خراسان رضوی). فصلنامه محیط‌شناسی، دوره40، شماره 3، پاییز 1393. صفحه 630-621.
14- Bojorquez-Tapia, L. A., Ezcurra, E. and Garcı´a. O. 1998. Appraisal of environmental impacts and mitigation measures through mathematical matrices. Journal of Environmental Management. 53: 91-99 pp
15- جعفری، ع. و حبیبپور، ع. ا. 1387. ارزیابی اثرات توسعه شهرهای جدید بر محیطزیست (مطالعه موردی: شهر جدید پردیس تهران). فصلنامه مدیریت شهری. شماره21. صفحه 45 – 58.
