ارزیابی منابع سرزمین به‌منظور توسعه کاربری گردشگری مطالعه موردی: آبخیز زیارت گرگان

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

علیرضا میکائیلی تبریزی ¹ ( دانشیار گروه محیط زیست. دانشکده محیط زیست. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. )
سمانه دزیانی ² ( دانش آموخته کارشناسی ارشد محیط‌زیست. گروه محیط‌زیست. دانشکده شیلات و محیط‌زیست. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان *(مسوول مکاتبات). )

تاریخ دریافت : 1392/09/19 تاریخ پذیرش : 1393/05/23 تاریخ انتشار : 1393/10/01

کلید واژه: آبخیز زیارت, توسعه کاربری گردشگری, ارزیابی منابع سرزمین, فرایند آنالیز سلسله‌مراتبی, روش ارزیابی چند‌معیاره,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: گردشگری مهم‌ترین صنعت سبز دنیا به شمار می‌آید. عوامل گوناگونی مانند پراکنش و تعداد جمعیت، نوع مالکیت اراضی، اقلیم، منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی، آلودگی، انواع سیمای محیط، طراحی سازه و شهری، علایم، زیبایی منظر، باورهای اجتماعی، فرهنگ، معیارهای زیستی و نظایر آن توسعه یک منطقه را برای توریسم تحت تأثیر قرار می‌دهد. هدف از این پزوهش، ارزیابی منابع سرزمین برای توسعه گردشگری در حوزه آبخیز زیارت گرگان در استان گلستان می‌باشد. روش: ابتدا عوامل مؤثر بر کاربری گردشگری متمرکز و گسترده به‌طور مجزا، در منطقه شناسایی و نقشه‌های مربوط در سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه گردید. برای وزن‌دهی به نقشه‌ها، از فرایند آنالیز سلسله‌مراتبی استفاده شد. جهت مشخص نمودن مکان‌های مناسب برای هر دو نوع کاربری گردشگری از روش ارزیابی چند‌معیاره استفاده شد. درانتها دو نقشه نهایی ادغام و نقشه کاربری گردشگری منطقه مشخص شد. نتایج: طبق نتیجه 15/1137 هکتار از کل آبخیز برای گردشگری گسترده و 48/6 هکتار از منطقه برای گردشگری متمرکز تخصیص داده شد. نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج، میزان کم مناطقی که به گردشگری متمرکز اختصاص یافته و به‌خصوص پراکندگی و تکه‌تکه بودن آن‌ها، نمایانگر این حقیقت است که منطقه برای توسعه گردشگری متمرکز مناسب نبوده و پتانسیل لازم را جهت توسعه زیرساخت‌ها و نیز ساخت و سازها به‌خصوص به‌صورت متراکم دارا نیست. لذا پیشنهاد می‌گردد ساخت و سازهای مسکونی در این منطقه تحت کنترل قرار گرفته و منطقه در راستای گردشگری گسترده توسعه یابد.

چکیده انگلیسی:

Background and purpose: Tourism is one of the world’s most important green industries. Different factors can affect development of any area for tourism and recreation. These factors include distribution and number of population, land ownership, air quality, surface and underground water recourses, pollution, landscape type, urban design and structure, landscape esthetic, social believes, culture, biological criteria and so on. The aim of this research is resources assessmentfor tourism development in the Ziyarat watershed of Gorgan in Golestan province. Method: First, effective factors on tourism were identified in this area. Then, their maps were provided in geographical information system. Analytical Hierarchically Procedure (AHP) was used for weighting the maps. Multi Criteria Evaluation (MCE) method was used to determine appropriate sites for both of tourism landuse. At the end, two final maps were merged together and the area's tourism landuse map was determined. Results: According to result, 1137.15 hectares of the watershed was allocated to the extensive tourism and 6.48 hectares to the intensive tourism. Conclusion: Considering to results, low allocated intensive tourism especially their dispersal and fragmentation show this fact the area is not suitable for intensive developing and has not essential potential for infrastructures construction especially dense buildings. So, it is recommended residential constructions are controlled in this area and the area is developed parallel to extensive tourism.

منابع و مأخذ:

1. مخدوم، مجید. «شالوده آمایش سرزمین». چاپ هفتم. انتشارات دانشگاه تهران. 1385. 289 ص.


2. میکائیلی، علیرضا و غزل منزوی. «گزارش نهایی: طرح کالبدی کاربری‌های تفرجی سرزمین در بخش جنوبی حوزه آبخیز قره‌سو در استان گلستان». دانشگاه علوم کشاورزی منابع طبیعی گرگان. 1381. 18 ص.


3. سلمان‌ماهینی، عبدالرسول. برهان ریاضی. بابک نعیمی. ساسان بابایی کفاکی و عطیه جوادی لاریجانی. «ارزیابی توان طبیعت‌گردی شهرستان بهشهر بر مبنای روش ارزیابی چندمعیاره با استفاده از GIS». مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست. 1388. دوره یازدهم. شماره یک. ص‌ص 198-187.


4. سجادیان، ناهید و مهیار سجادیان. «قابلیت‌های طبیعت‌گردی روستایی در استان مازندران (پهنه‌بندی، مدیریت، حفظ و توسعه)». مجله مدیریت شهری. 1390. دوره 27. بهار و تابستان. ص‌ص 78-59.


5. جوزی، سیدعلی. سحر رضایان و کاوه آقا ‌امیری. «ارزیابی توان محیط‌زیستی منطقه حفاظت‌شده ورجین به‌ منظور استقرار کاربری گردشگری با استفاده از روش ارزیابی چندمعیاره مکانی (SMCEM)». مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست. 1391. دوره چهاردهم. شماره یک. 14 ص.


6. حدادی‌نیا، سمیه. افشین دانه‌کار. کورش عشقی. علی‌اصغر درویش‌صفت و محمد کابلی. «پهنه‌بندی گردشگری متکی به طبیعت و مبتنی بر معیارهای محیط‌زیستی: مطالعه موردی شهرستان خاتم، استان یزد». نشریه محیط‌زیست طبیعی. 1392. دوره 66. شماره 3. ص‌ص 300-285.


7. وزارت نیرو. «مطالعه منابع آبی سازند سخت حوزه گرگان‌رود و قره‌سو».1380.


8. سلمان ماهینی، عبدالرسول. «آمایش سرزمین». جزوه درسی. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. 1390. 62 ص.


9. سلمان ماهینی، عبدالرسول و حمیدرضا کامیاب. «سنجش از دور و سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی کاربردی با نرم‌ افزار ایدریسی». چاپ اول. انتشارات مهر مهدیس. 1388. 582 ص.
   
   
   1. Mikaeili, A., 1996. Physical planning of the recreational land uses in Gilan Province of Iran. (Ph.D. Thesis). University of Chokurova, Adana, Dept. of Landscape Arch. Turkey. 352 p.
   
   

3. Amino, M., 2007. A Geographic Information System (GIS) and Multi-criteria Analysis for Sustainable Tourism Planning. Master of Science Thesis, University Technology Malaysia, 156 p.


4. Fung, T. and Wong, F. K. K., 2007. Ecotourism planning using multiple criteria evaluation with GIS. Geocarto international. Vo. 22, No. 2, pp. 87-105.