الگوی باززنده سازی منظر باغ‌های تاریخی ایرانی در مناطق گرم و خشک بر مبنای اصول خشک منظر سازی

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

نسرین نخعی ¹ ( *- (مسوول مکاتبات): کارشناس ارشد طراحی محیط زیست، دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران. )
مجتبی انصاری ² ( دکتری معماری، دانشیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران. )
مهدی زندیه ³ ( دانشیار معماری منظر/طراحی شهری، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، تهران، ایران. )

تاریخ دریافت : 1393/08/29 تاریخ پذیرش : 1394/04/31 تاریخ انتشار : 1395/10/01

کلید واژه: باغ تاریخی, باغ ایرانی, خشک منظرسازی, باززنده سازی, تغییرات اقلیمی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: تغییرات اقلیمی که یکی از ابعاد آن کمبود آب ناشی از کاهش بارندگی، افت سطح آب های زیرزمینی و خشک شدن قنات ها می باشد، موجب نابودی پوشش گیاهی برخی از باغ های تاریخی ایران در نواحی گرم و خشک شده است. در این پژوهش تلاش شده تا با ادغام اصول خشک منظرسازی و باغ ایرانی، الگویی برای باززنده سازی پوشش گیاهی در این باغ ها، با حفظ اصالت استخراج گردد تا به دنبال اجرای این الگو، این باغ های تاریخی از نابودی نجات یافته و موجب حفظ این آثار ارزشمند تاریخی شود. روش بررسی: در این پژوهش مؤلفه های باغ ایرانی و خشک منظرسازی مورد مطالعه قرار گرفت و اجتماع همسویی از این مؤلفه ها حاصل شد. بنابراین این پژوهش بر اساس روش راهبردهای ترکیبی صورت پذیرفت. یافته ها: در این پژوهش اصول باغ ایرانی با اصول خشک منظرسازی تلفیق گردید و در ادامه الگویی با تأکید ویژه بر مصرف کم و بهینه آب از طریق انتخاب گیاهان کم نیاز به آب، اصلاح خاک، استفاده از سیستم های نوین آبیاری، استفاده از مالچ ها برای پوشاندن سطح خاک و هم چنین نگهداری مناسب در باغ ایرانی ارایه شد. نتیجه گیری: اگرچه استفاده از اصول خشک منظرسازی در دهه های اخیر رونق بسیاری در کشورهای مختلف داشته است، اما در کشور ایران تمامی اصول آن به طور هم زمان مورد استفاده قرار نمی گیرد. نتایج این پژوهش در ایجاد یک الگوی جامع برای استفاده از خشک منظرسازی در باغ ایرانی، می تواند پوشش گیاهی یک باغ تاریخی ایرانی را که به دلیل کمبود آب از دست رفته، مجددا به شکلی جدید احیاء نماید.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: Climatic changes, one of which is water shortage due to low precipitation, drop in groundwater level and canals dryness, have resulted in degradation of vegetation in some Iranian historical gardens in hot and dry areas. In the present research, it is attempted to extract a model for vegetation rehabilitation in these gardens (by keeping originality), through merging Xeriscape and Iranian garden principles. Through implementing this model, it is attempted to save these gardens and to keep these valuable historical monuments. Method: In the present research, components of Iranian gardens and xeriscape are studied and merged consistently. Therefore, this research is conducted based on combined strategies. Results: In the present research, Iranian garden and xeriscape principles are merged and then a model is presented based on low and optimal water consumption through selecting plants which need low water, modifying soil, using new irritation systems and mulches for covering surface of soil and also appropriate keeping in Iranian gardens. Conclusion: Although, in recent years, using xeriscape principles has boomed in different countries, but these principles not have been used in Iran synchronously. Through developing a comprehensive model for using xeriscape principles in Iranian gardens, the results obtained in this study can help in reviving vegetation of an Iranian historical garden degradaed due to water shortage.

منابع و مأخذ:

1-      Looker, M & Patrick, J. (1987). “Understanding and maintaining your historic garden”, Historic Buildings Council and Ministry for Planning and Environment Victoria, 1p.

2-      چراغچی. سوسن،1379،منشورهای بین‌المللی در حفاظت از میراث فرهنگی، مجله اثر، شماره سی ویک و سی ودو، صص١١۹-١١٤.

3-      اچ مارک. کتی، 1391، شهر، آب و فضای سبز، ترجمه افشین فلاحیان، مشهد:  انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، صص ۲۵-۷۹.

4-      گروت. ل و وانگ. د،1393، روش­های تحقیق در معماری، ترجمه علیرضا عینی فر، انتشارات دانشگاه تهران. چاپ هفتم. صص 341- 362.

5-      حبیبی. محسن و مقصودی. ملیحه،1381،مرمت شهری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. صص ۱۵۲.

6-   حناچی. پیروز و فدایی نژاد. سمیه،1390، تدوین چارچوب مفهومی حفاظت و بازآفرینی یکپارچه در بافت‌های فرهنگی- تاریخی، مجله هنرهای زیبا، شماره چهل و ششم، صص٢٦-٢٥.

7-      ICOMOS,(1982), “Historic Garden, the Florence Charter”

8-      Rempel, S. (2002). “Heritage Garden….Inspirations from our past”, Grassroot publication, 16 p.

9-      http://www.akdn.org/publications/2004_afghanistan_babur.pdf.

10-  شاهچراغی. آزاده،1390، پارادایم‌های پردیس: درآمدی بر بازشناسی و بازآفرینی باغ ایرانی، تهران: انتشارات جهاددانشگاهی تهران، صص ۸۳-۸۲-۷۴.

11- حیدر نتاج. وحید و منصوری. سیدامیر،1388، نقدی بر فرضیه الگوی چهارباغ در شکل‌گیری باغ ایرانی، مجله باغ نظر، سال ششم، شماره دوازدهم، صص۳۰-۱۷.

12-  عالمی. مهوش، 1383، باغ و باغ سازی در گفتگو با مهوش عالمی، مجله موزه‌ها، شماره بیستم،ص۳۹.

13-  گروسی. عباس عبداله،1382، تاریخ آب و آبیاری استان کرمان، کرمان: نشر کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران،ص۳.

14-  پیرنیا. محمد کریم، 1373، باغ‌های ایرانی، تدوین فرهاد ابوضیاء، مجله آبادی، سال چهارم، شماره پانزدهم، صص٩- ٤.

15- مساح بوانی. علیرضا و آشفته. پریسا سادات،1386، بررسی اهمیت موضوع تغییر اقلیم در جهان و تأثیر آن بر سیستم‌های مختلف، کارگاه فنی اثرات تغییر اقلیم بر مدیریت منابع آب، ص ۲۶.

16-  دانشدوست. یعقوب،1369، باغ ایرانی، مجله اثر، شماره هجده و نوزده، صص٢٢١-٢١٤.

17- طبری. حسین و آیینی. علی و آقاجانلو. محمدباقر،1386، مروری بر اثرات تغییر اقلیم برمنابع آب‌های کره زمین، کارگاه فنی اثرات تغییر اقلیم بر مدیریت منابع آب، ص ۵۱.

18-  دیبا، داراب و انصاری مجتبی.«باغ ایرانی». کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران ، اسفند 1374، ارگ بم ـ کرمان.

19-  پیرنیا. محمد کریم، 1376، سبک شناسی معماری ایرانی، تدوین غلامحسین معماریان، تهران: سروش دانش، ص۲۷ .

20-  Department of water supply of Maui County, Water Conservation in the Landscape. Maui Countys Landscape and Gardening Handbook. Available from: http:/www. Co. maui. hi. Us/documents/ documents/ 22/ 90Handbook 20%publication. Pdf. 3-4p.

21-  Kelly, j&Haque, M &Shuping, D&zahner, j. (1991). “Xeriscape: Landscape water Conservation in the southeast”, Clemson university, Available from: http://www. Clemson. Edu/ extension/ hgic/ plants/ other/ Landscaping/ ec672-xeriscape. Pdf. 6-25p.

22-  L. wade, G & T. Midcap,j&D. Coder, k & Landry, G &W. Tyson, A & Weatherly,N (2002). “A guide to developing a water- wise Landscape”, university of Georgia, Environmental Design Department Georgia, Available from: http://www. Marex. uga. Edu/ advisory/ library/cscppdfs/ xerisca pe. Pdf. 3-8-14p.

23-  D.Fairchild, R. (2008). “Islamic Gardens and Landscapes” Phladelphia: University of Pensylvania, 188p.