مدیریت و توسعه پایدار منظر فرهنگی چشمه علی ری
محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیستمرضیه باورساد 1 , مجتبی انصاری 2
1 - مسوول مکاتبات): کارشناس ارشد طراحی محیط زیست، دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
2 - دکتری معماری منظر، دانشیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
کلید واژه: منظر فرهنگی, حفاظت, گردشگری, مدیریت, چشمه علی ری,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف: مناظر فرهنگی نتیجه روابط متقابل جاری میان اکوسیستم های گذشته و حال، فرهنگ ها و تاریخ هاست. این مناظر نشان دهنده لایه هایی از تعامل میان بشر و محیط زیست طبیعی آن در طول زمان بوده که از ارتباطات پیچیده میان آن ها شکل گرفته و همواره نیز در حال تغییر می باشد. در مناظر فرهنگی تاکید بر تاریخ بشر و تداوم سنت های فرهنگی و ارزش های اجتماعی است. محوطه تاریخی طبیعی چشمه علی با قدمتی نزدیک به 8000 سال، منشا شکل گیری اسکان بشر در شهر باستانی ری است. در این محوطه لایه های سازنده منظر در قالب چشمه و تپه به عنوان عناصر طبیعی و نیز باروی ری و کتیبه فتحعلی شاه قاجار به عنوان عناصر تاریخی و فرهنگی به خوبی قابل مشاهده است. جدا از ویژگی های برجسته منظر فرهنگی تاریخی چشمه علی این محوطه به دلیل مداخلات انسانی و هجوم بافت مسکونی به حریم تاریخی و در نتیجه تخریب تدریجی بستر طبیعی تحت فشار می باشد. روش بررسی: در این پژوهش از روش توصیفی-تحلیلی به شیوه مطالعات کتابخانه ای و بازدیدهای میدانی با هدف احیا و ارتقای هویت فرهنگی و تاریخی محوطه و افزایش آگاهی و شناخت ارزش های برجسته آن استفاده شده است. یافته ها : تمامی اقدامات مدیریتی بر پایه اصول و راهکارهای حفاظتی در کنار استفاده های پایدار گردشگری از طریق باززنده سازی و تفسیر روایات تاریخی و نیز ارتقای تجربه و لذت در بازدیدکنندگان به ارایه راهکارهای طراحی در سایت مورد مطالعه پرداخته است. نتیجه گیری: علاوه بر این که محوطه مورد نظر به روند حیات طبیعی خود باز می گردد، عملکرد تمامی جنبه های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی موثر در آن بهبود خواهد یافت.
Background and Objective: Cultural landscapes are resulted from interactions between past and present ecosystems, cultures and histories. Cultural landscapes also indicate layers of interactions between humans and the natural environment during the time, and it has formed a complex connection between them which are constantly changing. Cultural landscapes emphasize the importance of human history and continuity of cultural traditions and social values. The site of historical-natural Cheshmeh-Ali with 8000 years history is regarded as the origin of human settlement formation in ancient city of Rey. In this site, constitutive layers of landscape are visible in the format of spring and hill as the natural elements and also Ray’s battlement and Fath Ali shah inscription as the historical and cultural elements. Apart from the outstanding features of Cheshmeh-Ali from cultural-historical aspects, the site is under pressure as a result of human intervention, invasion of residential building to historical buffer zone, so that the nature of the site is under gradual degradation. Method: The methodology used in this study is descriptive-analytical based on library studies and field visits with the aim of enhancing the historical and cultural identity of the site, and the awareness and recognition of outstanding values. Results: All management actions are designed based on the principles and strategies of conservation, along with using sustainable tourism, through revitalization and interpretation of historical narratives and enhancing the experience and enjoyment of visitors. Conclusion: Not only does the site return to its normal life process, but also the performance of all its economic, social and environmental aspects will improve.
1- O'Hare, D., 1997. Tourism and Small Coastal Settlements: a Cultural Landscape Approach for urban Design. Unpublished PhD thesis. Oxford Brookes University: U.K.
2- علی اصغر. فاطمه، آثار تاریخی چشمه علی پس از 72 سال در دانشگاه شیکاگو بررسی می شود، خبرگزاری میراث فرهنگی، 1384.
3- امیری. سجاد، تپه باستانی چشمه علی همچنان درمعرض فرسایش، پایگاه خبری میراث فرهنگی ایران بزرگ، 1390.
4- یموتی. متنی، کاوش درباره چشمه علی، ترجمه: کوروش روستایی، فصلنامه باستان پژوهی، 1377، سال اول، شماره 3.
5- نوری شادمهانی. رضا، چهار راه دنیا، روزنامه جام جم، 1391، شماره 3563.
6- پوربخشنده. خسرو، گزارش پژوهشی بررسی و شناسایی آثار باستانی و تاریخی-فرهنگی حوزه شهر ری، اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، 1381.
7- بحرینیان. حمید، آشنایی با شهر باستانی ری-تهران، همشهری آنلاین، 1387، شماره 47049.
8- دلشاد. علی، آثار تمدن 7000 ساله در تپه چشمه علی، روزنامه ایران، 1391، شماره 5282.
9- سلیمانی. وحیده، میراث گمنام، روزنامه سرمایه، 1386، سال سوم، شماره 584.
10- Taylor, K., 1989. Conservation and interpretation study of the rural heritage landscape of the Lanyon-Lambrigg Area. ACT’ Historic Environment 7(2): 16-23.
11- Fowler, P.J., 2003. World Heritage cultural Landscapes 1992-2002. World Heritage papers 6 Paris: UNESCO World Heritage center
12- Rossler, M., 2006. World Heritage cultural landscapes: A UNESCO flagship programme 1992–2006. Landscape Research, 31: 333–353.
13- Taylor, K., 2009. Cultural landscapes and Asia: Reconciling international and Southeast Asian regional values. Landscape Research, 34: 7–31.
14- Timothy, Dallen J., 2007. Managing heritage and cultural tourism resources: critical essays, v. 1. Aldershot, Hants, England: Ashgate.
15- Australia ICOMOS, 1999. The Burra Charter: The Australia ICOMOS charter for the conservation of places of cultural significance. Available at http://www.icomos.org/australia.
16- Deitvorst, A., et al., 1994. Design principles for a combination of recreation and nature. Amsterdam, Netherlands. In: E.A.Cook and H. N. Vanlier (eds.). Landscape Planning and Ecological Networks. Elsevier Science: 137-158.
17- UNESCO World Heritage Center, 2012. Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention, Paris: UNESCO World Heritage center. Available at http://whc.unesco.org/archive/opguide12-en.pdf.
18- Taylor, K & Tallents, C., 1984. Rural Landscape Protection in Heritage Australia, summer: 3-8.
19- McConville, C., 1991. Reading a Landscape in the Heritage Handbook: 227-235.
20- McKercher, B & du Cros, H., 2002. Cultural Tourism: the Partnership between Tourism and Cultural Heritage Management, the Haworth Hospitality Press, New York, London, Oxford.
