سیاستگذاری انرژی در ایران و تعهدات بین‌المللی در زمینه میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

رضا علیزاده ¹ ( کارشناس ارشد مهندسی آینده پژوهی، دانشکده مدیریت، علم و فناوری، دانشگاه صنعتی امیرکبیر *(مسئول مکاتبات). )
رضا مکنون ² ( استادیار، دکتری مهندسی منابع آب، دانشکده عمران و محیط زیست و دانشکده مدیریت، علم و فناوری، دانشگاه صنعتی امیرکبیر. )
مهدی مجیدپور ³ ( استادیار، دکتری سیاستگذاری علم و فناوری، دانشکده مدیریت، علم و فناوری، دانشگاه صنعتی امیرکبیر. )
جلیل سلیمی ⁴ ( کارشناس ارشد مهندسی آینده‌پژوهی، دانشکده مدیریت، علم و فناوری، دانشگاه صنعتی امیرکبیر. )

تاریخ دریافت : 1392/10/26 تاریخ پذیرش : 1393/09/11 تاریخ انتشار : 1394/01/01

کلید واژه: کنوانسیون تغییر اقلیم, پروتکل کیوتو, سیاستگذاری انرژی, میزان انطباق,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: کنوانسیون تغییر اقلیم با هدف تثبیت غلظت گازهای گلخانه‌ای در جو و پروتکل کیوتو جهت تقویت ساختار اجرایی این کنوانسیون مطرح شده‌اند. ایران از پیشگامان امضای این کنوانسیون و پروتکل الحاقی آن می‌باشد که متعهد شده است توسعه خود را پایدار و با اهداف کنوانسیون و پروتکل منطبق نماید. هدف از نگارش این مقاله، بررسی انطباق سیاست‌گذاری انرژی کشور با اهداف این کنوانسیون و پروتکل می‌باشد. روش بررسی: برای انجام پژوهش، روش تحلیل آماری مبتنی بر قضاوت خبرگان استفاده شد. روش تحلیل سلسله مراتبی برای اولویت‌بندی شاخص‌ها و روش مقایسه تطبیقی برای ارزیابی انطباق بکار گرفته شد. یافته‌ها: از میان 6 دسته شاخص ارزیابی عملکرد زیست‌محیطی، پس از دو مرحله پالایش، 5 شاخص شدت مصرف انرژی، رشد مصرف انرژی، سرانه مصرف انرژی، میزان انتشار CO2، سهم منابع انرژی تجدیدپذیر در انرژی مصرفی انتخاب شدند. با تعریف شاخصی ترکیبی از شاخص های انتخابی، میزان انطباق قبل و بعد از پذیرش پروتکل کیوتو، مقایسه و تحلیل گردید. نتایج نشان داد که علی‌رغم اتخاذ سیاست های متعدد در برنامه‌های پنج‌ساله توسعه، در میزان انطباق سیاست های انرژی کشور با اهداف پروتکل کیوتو تغییری حاصل نشده است. بحث و نتیجه گیری: در پژوهش حاضر، مقایسه‌‌ای بین کشورهایی که از لحاظ توسعه اقتصادی هم‌ردیف ایران می‌باشند، انجام گرفت. در این میان، ایران در شاخص های شدت انرژی و انتشار CO2، کم‌ترین نمره و از نظر شاخص ترکیبی میزان انطباق آخرین رتبه را داراست و این موضوع نشانگر عملکرد نه چندان مطلوب کشور در این زمینه می‌باشد. در پایان، برای بهبود وضعیت انطباق پیشنهاداتی ارایه گردید.

چکیده انگلیسی:

Context and Aim: Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) have beenestablished to stabilize the amount of GHGs in the atmosphere. In this regard, Kyoto Protocol (KP)has been ratified to facilitate the implementation of the UNFCCC. This paper aimed to evaluate Iran’senergy policy adaptation with UNFCCC and KP goals.Methods: We used a statistical analysis method based on expert judgment. An analytical hierarchalprocess was used for prioritization of indicators. A comparative study conducted to evaluate adaptionrate.Findings: By conducting expert judgment we found five selected indicators. These indicators havebeen selected from six main group of indicators used in environmental performance evaluation. Wedefined a composite index by integrating the selected indicators. Namely: Energy intensity, Energyconsumption growth rate, energy consumption per capita, the amount of CO2 emission, and the shareof renewable sources of energy in the energy consumption. Also we found a group of countries withsame economic growth status with Iran based on the global competitive index of the world economicforum. The analysis shows in spite of Iran paid considerable attention to energy policies but its energypolicies adaptation with UNFCCC and KP has not improved.Discussion: We compared Iran’s adaptation status with other countries. Iran has the highest energyintensity and CO2 emission in comparison with the selected countries and it is one of the last sevencountries based on other indicators. It shows Iran does not have an acceptable status in this regard.Finally, we proposed some policy recommendations.

منابع و مأخذ:

1. فیروزی، مهدی، »حق بر محیط زیست«، انتشارت جهاد دانشگاهی، ۱۳۸۴.


2. عتابی، فریده و همکاران، « بررسی تعهدات و مقررات کنوانسیون تغییرات آب و هوا و ارزیابی نحوه اجرای آن در جمهوری اسلامی ایران»، نشریه علوم و تکنولوژی محیط زیست، تابستان ۱۳۸۹، دوره دوازدهم، شماره دو.


3. جواهریان ، زهرا . « ارایه مدلی مناسب برای ارزیابی یکپارچه عملکرد زیست‌محیطی در برنامه‌های توسعه میان مدت » ، رساله دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، ۱۳۹۱؛ صفحات 41-63.

1. Maria Van der Hoeven.,2013. CO2 Emissions from fuel combustion highlights, International Energy Agency, Paris.


2. Felder, S., Rutherford, T.F., 1993 Unilateral CO₂ Reductions and Carbon Leakage: The Consequences of International Trade in Oil and Basic Materials Journal of Environmental Economics and Management, Vol. 25, pp. 162-176.


3. 11.  Babiker, M., D.Jacoby, H., 1999.MIT Joint Program on the Science and Policy of Global Change, Developing Country Effects of Kyoto-Type Emissions Restrictions, Report No.53.


4. 12.  Babiker, M., M.Reilly, J., D.Jacoby, H., 2000, The Kyoto Protocol and developing countries, Energy Policy, Vol 28, pp. 525-536.


5. 13.  Dessai, S., 2001. The climate regime from The Hague to Marrakech: saving or sinking the Kyoto Protocol? Tyndall Centre Working Paper No. 12.


6. M.Ingold, K., 2010. The influence of the Kyoto process on national policy networks-How external events influence national decision making processes, Swiss Federal Institute of Technology.


7. 15.  Barnett, J., Dessai, S., Webber, M.,2004. Will OPEC lose from the Kyoto Protocol? , Energy Policy Journal, Vol 32, pp. 2077-2088.


8. رادپور، سعیدرضا. « سیاستگذاری منابع انرژی در بخش صنعت با معیارهای زیست‌محیطی »، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی شریف، ۱۳۹۱؛ صفحات 24-37


9. اشراقی، هادی. « توسعه چارچوبی تحلیلی برای ارزیابی تاثیر سیاست های کاهش تغییرات آب‌و‌هوایی بر امنیت انرژی کشور »، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه صنعتی شریف، ۱۳۹۱، صفحات 38-56.


10. نظری، محسن و همکاران. « تجزیه عوامل موثر بر انتشار CO₂ در صنعت ایران»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، زمستان ۱۳۹۰، سال یازدهم، شماره 4.

5. امیر معینی، مهران، «قانون صرفه‌جویی انرژی در ایران؛ یک الزام»، فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، زمستان 1386، سال چهارم، شماره ۱۵.


6. فدائی، داود و همکاران، «بررسی علل عدم تحقق اهداف کشور در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر در برنامه چهارم توسعه »، نشریه انرژی ایران، تابستان 1389، دوره ۱، شماره 2.


7. رستمی، مهدی و همکاران، « بررسی سیاست های زیست‌محیطی انرژی در ایران »، هشتمین همایش ملی انرژی، بهار ۱۳۹۰، تهران - ایران.


8. امیرمعینی، مهران، « سیاستگذاری انرژی در ایران»، گروه پژوهشی اقتصاد مرکز تحقیقات استراتژیک ، 1388، چاپ اول.


9. «قانون پنج ساله برنامه سوم توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران»، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور،1379.

19. جنتی فرد، محمد و همکاران، « گزارش رقابت‌پذیری ایران در سال ۲۰۱۰-۲۰۱۱ »، مرکز تحقیقات و بررسی‌های اقتصادی، ۱۳۸۹.


20. WEC (World Energy Council), 2012. World Energy Trilemma: Energy Sustainability Index. See information in:<http://www.worldenergy.org/wpcontent/uploads/2013/02/faq_world_energy_trilemma_energy_sustainability_index.pdf >


21. Emerson, J., D. C. Esty, M.A. Levy, C.H. Kim, V. Mara, A. de Sherbinin, and T.Srebotnjak.. 2010 Environmental Performance Index. New Haven: Yale Center for Environmental Law and Policy. See information in: < http://www.ciesin.org/documents/EPI_2010_report.pdf >


22. UN (United Nations), 2007. Indicators of sustainable development: Guidelines and Methodologies. United Nations Commission on Sustainable Development (UNCSD). New York. See information in: <http://www.un.org/esa/sustdev/natlinfo/indicators/factsheet.pdf >


23. Regions for sustainable change (RSC), 2013. Indicators relevant for the development of a low-carbon economy. See information in: < http://www.rscproject.org/indicators/index.php?page=helio-international-hydro-eolien-light-insulation-organomass >


24. IEA, 2013, World Energy Outlook, International Energy Agency. See information in: <http://www.worldenergyoutlook.org/media/weo2010.pdf >


25. حافظ نیا، محمدرضا. « مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی »، چاپ نوزدهم، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها،.1392، فصل نهم.


26. IEA, 2013, IEA-Report, Statistics, Statistics Search, See information in:

<http://www.iea.org/statistics/statisticssearch/ >

27. Gnansounou, E., 2008. Assesing the energy vulnerability: Case of industrialized countries, Energy Policy Journal, Vol 36, PP. 3734-3744.


28. معاونت امور برق و انرژی. دفتر برنامه‌ریزی کلان برق و انرژی، ترازنامه انرژی کشور، سال 1390، تهران، 1392.