ارزیابی پایداری محله های شهری با استفاده از روش‌های تصمیم گیری چند معیاره (مورد مطالعه: محله‌های منطقه 6 شهرداری تهران)

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

علی شماعی ¹ , فرزانه ساسان پور ² , ثروت اله مرادی ³

1 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه خوارزمی تهران، ایران*( نویسنده مسوول).
2 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه خوارزمی تهران، ایران.
3 - کارشناسی ارشد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه خوارزمی تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1393/07/06 تاریخ پذیرش : 1394/02/14 تاریخ انتشار : 1396/04/01

کلید واژه: پایداری, محله شهری, منطقه 6 شهرداری تهران, تصمیم گیری چند معیاره,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: هدف اصلی این پژوهش تحلیل سطح پایداری محلات منطقه 6 شهرداری تهران به منظور دست یابی به توسعه پایدار شهری است. بر این اساس سنجش پایداری در ابعاد محیط زیستی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی و رتبه بندی محلات 18 گانه منطقه 6 تهران بر اساس 28 شاخص توسعه پایدار شهری مورد توجه قرار گرفته است. روش بررسی: نوع پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و روش تجزیه تحلیل داده و اطلاعات با استفاده از مدل های چند معیارهAHP ، VIKOR و ضریب پراکندگی است. شاخص های مورد مطالعه از طریق مدل AHP وزن دهی شده، سپس به وسیله مدل تصمیم گیری چند معیاره VIKOR محلات منطقه 6 از لحاظ پایداری رتبه بندی گردیده است. به منظور بررسی نابرابری شاخص های موردنظر از مدل ضریب پراکندگی(CV) استفاده شد. با استفاده از تحلیل رگرسیون و معیارهای(اجتماعی، اقتصادی، محیط زیستی و کالبدی) شاخص های تلفیقی پایداری محلات مشخص شده است. یافته : با توجه به آزمون های آماری انجام گرفته بین شاخص های محیط زیست و کالبدی با شاخص های تلفیقی پایداری محلات همبستگی معناداری وجود دارد و نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان می دهد شاخص های محیط زیست بیش ترین سطح معناداری را در پیش بینی پایداری محلات منطقه 6 دارند. ضریب پراکندگی نشان می دهد که بیشترین نابرابری در شاخص های مورد بحث در محلات 18 گانه منطقه مربوط به شاخص های محیط زیست است. بحث و نتیجه: با توجه به یافته های حاصله می توان نتیجه گرفت محله آرژانتین و ساعی با مقدار 00/0 به عنوان پایدار ترین محله و محله فاطمی با مقدار 00/ 1 به عنوان ناپایدارترین محله است. بنابراین ضروری است برنامه ریزی توسعه محله ای در محله های ناپایدار در اولویت سیاست گذاری شهرداری منطقه 6 قرار گیرد.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: The main objective of this research was been an analyzing neighborhood sustainability in 6th region of Tehran city which could be a base for reaching to urban sustainable development. So doing, we focused on the 28 indicators to analyzing of sustainability in environmental, economic, social and physical dimensions, and neighborhoods ranking in Tehran city. Method: Research method is descriptive-analytical. Data and information has examined by Multi-criteria AHP, VIKOR and Coefficient of Variation. Indicators were weighted by AHP, then, were ranked by VIKO Multi-criteria decision- making model. Also, inequity indicators have analyzed by Coefficient of Variation model. Mixed indicators of neighborhoods have determined by regression analysis and social, economic, environmental and physical criteria.  Findings: Statistical tests have showed that there was a significance correlation between environmental and physical indicator with mix indicator of neighborhoods sustainability. Findings got from regression analysis have showed that environmental indicator were most significant level for forecasting neighborhoods sustainability in 6th region. Coefficient of Variation indicated that most inequity have been with 18 neighborhoods base on our index in this research and that have been related with environmental indicator.     Discussion and Conclusions:  This research has showed that Saee and Arzhantin by getting 0.00 have been most sustainable and Fatemi by getting 1.00 has been most unsustainable. So, this is important to neighborhood development planning focuses on municipality's policy for 6 region.  

منابع و مأخذ:

1. meadows, D.H,meadows, D.L., Randers, J., Behrens III, W.W., (1972). The limits to growth: A report to the club of Rome. University books, new uork.


2. شورجه، محمود،« جغرافیای شهری معاصر مبانی و کاربرد»،انتشارات پرهام نقش، 1396، تهران.چاپ اول.

1. حکمت نیا. حسن، «برنامه ریزی فضایی توسعه پایدار شهر یزد»، 1383، پایان نامه دوره دکتری جغرافیای شهری دانشگاه اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.


2. سرایی.محمدحسین و همکاران، « ارزیابی و سنجش سطح پایداری توسعه در سطح محلات شهری بابلسر»،1389، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال اول، شماره دوم، صص60ـ37.


3. نظریان.اصغر، «شهرهای آینده: کانون فاجعه انسانی یا بسترهای تعادل فرهنگی»،1380 فصل­نامه فضای جغرافیایی،سال اول، شماره3.
   
   
   1. Munier, N, 2006. Hand Book on Urban Sustainability, Springer, The Nertherlands.
   
   
   2. Fargkou, M. C. 2009. Evalution of urban Sustainability through a Metabilc Perspective, Ph.D. Thesis, Environmental Sciences, Universitat Autonoma de Barcelona.
   
   


4. قرخلو مهدی.ح،«شاخص­های توسعه پایدار شهری»، 1385، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شماره8،.صص 177ـ157.


5. صرافی. م،«تمرکز زدایی کلانشهرهای کشورهای جنوب(باورها و راهبردها) »، 1379، ماهنامه معماری و شهرسازی،، شماره9.


6. نظریان.ا،«پویایی نظام شهری ایران، 1391، چاپ سوم، تهران، مبتکران ،صص312ـ1.


7. رفیعیان. م.، شالی. م، «تحلیل فضایی سطح توسعه یافتگی تهران به تفکیک مناطق شهری» ،1391برنامه ریزی و آمایش فضا (مدرس علوم انساتی)، دوره شانزدهم، شماره4، صص49ـ25.


8. حسین زاده دلیر.ک، ساسان پور. ف «روش جای پای اکولوژیکی در پایداری کلان­شهرها با نگرشی بر کلان­شهر تهران»، 1385، نشریه تحقیقات جغرافیایی، شماره82، صص101ـ83.


9. سالک.ن،«عوامل موثر بر پایداری توسعه در فرایند برنامه ریزی شهری»، 1386، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس دانشکده هنر.


10. فرهودی. ر. و همکاران،«سنجش توسعه پایدار محله­های شهری با استفاده از منطق فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی(مطالعه موردی:منطقه 17 شهرداری تهران) »، 1390،پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره77،صص 110ـ89.


11. ساسان پور.ف،«مبانی پایداری کلان شهرها با تأکید برکلان شهر تهران»،1390، چاپ اول، مرکز مطالعات و برنامه­ریزی شهری تهران،،صص 375ـ 1.


12. خاتون آبادی. س «جنبه­های از توسعه پایدار(از اندیشه تا کنش)»، 1384، جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان، ،صص358ـ1.


13. شیخ الاسلامی. ع و همکاران ،«ارزیابی توسعه پایدار شهری کلان­شهر شیزار، فصلنامه چشم انداز زاگرس»، 1388سال اول، شماره2،صص53ـ31.
    
    
    1. Xing, Y. & et al., 2009, a Framework Model for Assessing Sustainability Impacts of Urban Development, Accounting Forum, Vol.33, pp.209-224.
    
    


14. ازکیا. م، غفاری.غ، «جامعه شناسی توسعه،چاپ یازدهم»، 1393، تهران، انتشارات کیهان، صص 416 ـ 0.


15. ساسان پو.،ف،«مبانی پایداری کلان شهرها با تأکید برکلان شهر تهران»،1390، چاپ اول، مرکز مطالعات و برنامه­ریزی شهری تهران، صص 375ـ 1.


16. رفیعیان.م.،شالی.م،« تحلیل فضایی سطح توسعه یافتگی تهران به تفکیک مناطق شهری» ،1391، برنامه ریزی و آمایش فضا(مدرس علوم انساتی)، دوره شانزدهم، شماره4، صص49ـ25


17. بدری،س،«ارزیابی پایداری راهبرد اسکان مجدد روستایی»، 1380، پایان نامه دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تربیت مدرس دانشکده علوم انسانی،. ،صص320ـ1.
    
    
    1. IUCN (The World Conservation Union), 2006."The Future of Sustainability, Re-thinking Environment and Development in the Twenty first Century", Report of the IUCN Renowned Thinkers Meeting, 29-31, January.
    
    


18. قراگوزلو. ع، برزگر. م، «برنامه ریزی آرمانی با استفاده از رویکرد AHP  جهت بهینه سازی ترکیب تولید»، 1387، نشریه مدیریت، شماره 29، صص 72ـ59.
    
    
    1. Whitaker, R, 2001, “Validation examples of the Analytic Hierarchy Process and Analytic Network Process”, Creative Decisions Foundation, Pittsburgh, USA.
    
    
    2. Cengiz, K, Ufuk, C, Ziya, U.2003, “Multi-criteria supplier selection using fuzzy AHP” Logistics Information Management.
    
    


19. زبردست. ا،  «کاربرد فرآیند تحلیلی سلسله مراتبی در برنامه ریزی شهری و منطقه ای»، 1380، تهران، نشریه هنرهای زیبا، شماره 10، صص21-13.


20. شماعی، علی.، پوراحمد، ا.، «بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا»، 1393، انتشارات دانشگاه تهران، صص 137-143، تهران.
    
    
    1. Opricovic, S. & et al , 2006 “Extended VIKOR Method in Comparison with Outranking Methods”, European Journal of Operational Research.
    
    


21. حکمت نیا.ح، موسوی.م، « کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه­ای»، 1390، چاپ دوم ، تهران، انتشارات علم نوین،صص320ـ1.


22. شجاع عراقی.م و همکاران، « مکان­یابی بهینه پایگاه­ های پشتیبانی مدیریت بحران با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی، منطقه 6 شهرداری تهران) »،1390، مطالعات پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال سوم، شماره دهم، صص60ـ41


23. اژنگ.ه،«سنجش کیفیت محیط شهری در منطقه 6 تهران»، 1390، پایانامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه خوارزمی تهران.، دانشکده علوم جغرافیایی، صص182ـ1.
    
    
    1. http://region6.tehran.ir/