ارزیابی زیستی پهنه‌های جزرو مدی خور سماعیلی ماهشهر با استفاده از ساختار جمعیت بزرگ بی‌مهرگان کف‌زی

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

سولماز دشتی ¹ ( دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، استادیار گروه محیط زیست، اهواز، ایران*(مسئول مکاتبات )
غلامرضا سبزقبائی ² ( استادیار گروه محیط زیست، دانشکده محیط زیست و منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء (ص) بهبهان )
سیروس نظری پرچستان ³ ( دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز، مربی گروه مهندسی عمران، اهواز، ایران )
محمد صادق صبا ⁴ ( مسئول محیط زیست دریایی، اداره کل حفاظت محیط زیست استان خوزستان، ایران )

تاریخ دریافت : 1390/12/12 تاریخ پذیرش : 1391/07/29 تاریخ انتشار : 1393/03/01

کلید واژه: ارزیابی زیستی, خور سماعیلی, بی‌مهرگان کفزی, فاکتورهای فیزیکی شیمیایی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: امروزه، در مطالعات تعیین کیفیت آب، بررسی حضور درشت بی مهرگان کف زی به عنوان شاخص های مکمل برای روش های شیمیایی تشخیص آلودگی ها شناخته شده است. با مطالعه تغییرات ساختار جمعیتی ماکروبنتوزها و تنوع آن ها می توان به پایش اثرات آلودگی اکوسیستم های آبی، به ویژه خورها پرداخت. روش بررسی: در پژوهش حاضر با تطبیق نتایج حاصل از شاخص های زیستی با آزمایش های فیزیک وشیمیایی به ارزیابی میزان آلودگی در خور سماعیلی که بخشی از خور موسی است، پرداخته شد. به منظور انجام پژوهش، 5 ایستگاه انتخاب و در چهار فصل، نمونه برداری صورت پذیرفت. همچنین برخی شاخص های تعیین کیفیت آب و رسوب از قبیلDO ،Ec، دمای آب، pH، کدورت، GSA و TOM مورد سنجش قرار گرفت. یافته ها و نتیجه گیری: بر اساس نتایج به دست آمده در مجموع 4 گروه ماکروبنتوزی مشتمل بر 44 گونه، در منطقه مورد مطالعه شناسایی گردید، که در این میان، بیشترین درصد فراوانی به ترتیب مربوط به پرتاران Polycheate با 77/35 % ، دو کفه ای ها Bivalvia با 15/33 %، شکم پایان Gastropoda با 76/19% و سخت پوستان Crustacea با 32/11% بوده است. میانگین میزان تراکم ماکروبنتوزها در هر مترمربع از بستر منطقه مورد مطالعه تعداد 550 عدد بوده است که نشان از تراکم پایین ماکروبنتوزی در این منطقه می باشد. به منظور پی بردن به وضعیت اکولوژیکی منطقه از نظر میزان آلودگی از الگویWelch استفاده گردید. محاسبه مقادیر به دست آمده از میزان شاخص شانون با شاخص ارایه شده توسط Welch نشان می دهد که منطقه مورد مطالعه از نظر میزان آلودگی در حد متوسط قرار دارد.

چکیده انگلیسی:

Introduction: Nowadays in water chemical quality determination and study over this matter,considering the presence of invertebrates macro benthic is one of the important and complementaryelements diagnostic tests. With studying on changing population of invertebrates macro benthic andtheir variety, it is possible to evaluate the contamination of aqueous ecosystem especially estuaries.Materials and Methods: In this research comparison of the gained results from biological indiceswith physical and chemical tests, evaluation of Ismailee estuary’s (part of Moosa estuary)contamination was performed. For this purpose 5 stations were chosen and sampling was carried outin four different seasons. Also some indices related to water quality and sediment rate for differentobjects such as DO, EC, water temperature, pH, turbidity, GSA and TOM were tested and measured.Result and Discussion: According to the achieved results there were found 4 identical groups ofmacro benthic which include 44 species in that study area. Based on this research the highestpercentage belongs to Polycheata with 35.77%, then Bivalvia with 33.15%, abdomen end of theGastropoda with 19.76% and Crustacea with 11.32%. The average of studied density ofMacrobenthose per square meter of bed area was 550 individuals. That means the density of thesecreators is low. In order to identify the contamination rate of the ecological condition of this area,Welch model was applied. Calculating the gained amount of Shanon Index with presented Welchindex shows that the studied area has moderate range of contamination.

منابع و مأخذ:

1. Rosenberg, D.M., Davies, I.J. Cobb, D.G., Wiens, A.P., 1999. Protocols for maesuring Biodiversity: Benthic macroinvertebrates in Freshwaters. Department of fisheries and Oceans, Freshwater Institute, Winnipeg, Manitoba, 42 p.


2. Pandian, T.J., 1987. Sustainable clean water and aquaculture. Arch. Hydrobiol., 28: 333-343.


3. Andrew, S. and Ann, L., 1996. Macrofauna: polychaetes, mollusks & Crustacean. In: Methods of the examination of organismal diversity in soil & sediment. Edited by Hall, G.S.UNESCO University Press. Cambridge, PP. 118-132.


4. Schaffner, L., 1992. About the Benthos. Virginia Marin resource bulletin .Vol.24, No182.


5. Davies, A., 2001. The use and limits of various methods of sampling and interpretation of benthic macroinvertebrates. J. Limnol. 60(suppll.1): 1-6.


6. Wlodarska, M. and Weslawski, J.M., 2001. Impact of climate warming on Arctic benthic biodiversity. Institue of oceanology, polish Academy of Science. Powstancow Warszawy 55, sopot, Poland, 81-712.


7. Mclusky, D.S., 1990. The estuarine ecosystem. Blackie, Glscow and London. Pp 161-182.


8. میرزاجانی، ع.، یوسف­زاده، الف.و قانع، الف.، 1377. کفزیان بی­مهره تالاب انزلی و ارتباط آنها با مواد آلی موجود در بستر. مجله علمی شیلات ایران، شماره 4، صفحه 100-83.


9. کرمی، ک.، 1383. بررسی ساختار جوامع ماکروبنتیک­های ناحیه زیر جزر و مدی دهانه رودخانه زهره، پایان­نامه کارشناسی­ارشد بیولوژی دریا، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر.


10. جرجانی، س.، قلیچی، الف.و اکرمی،­ر.، 1387. ارزیابی شاخص زیستی آلودگی و فون کف­زیان نهر مادرسو پارک­ ملی گلستان، مجله شیلات، سال دوم شماره اول، صفحات 41 -52 .


11. نصیرآبادی، ن.، 1387. بررسی جوامع بنتیکی (Benthic) وابسته به مانگروهای تالاب نایبند در سواحل جنوب­غربی خلیج­فارس. اولین همایش ملی تالاب­های ایران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز.


12. کاظمیان، م.، دلیفه، پ.و خدادای،م.، 1388. بررسی فراوانی دوکفه­ای­ها و شکم­پایان در سواحل صخره­ای طیس، واقع در خلیج­فارس. مجله بیولوژی دریا، سال اول، شماره 3، صفحات77 – 63.


13. کمالی­فر، ر.، وزیری­زاده، ا.، نبوی، س. م. ب.، صفاهیه، ع.، رونق، م. ت.، فخری، ع. و نامجو، ف.، 1388. ناحیه­بندی افقی ماکروبنتوزها در جنگل­های مانگرو بردستان: استان بوشهر، هشتمین همایش علوم و فنون دریایی ایران، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر.


14. رجب­زاده قطرمی، ا.، سبزقبائی، غ.­ر. و دشتی، س.، 1389. بکارگیری ماکروبنتوزها به عنوان نشانگرهای شرایط زیست­محیطی در بسترهای گلی منطقه سجافی. اداره کل حفاظت محیط زیست استان خوزستان.


15. محمدپور، ز.، نبوی، س. م. ب.، دهقان­مدیسه، س. ، 1388. بررسی تغییرات فصلی رژیم غذایی ماهی گل­خورک  Periophthalmodon schlosseri  بر اساس شاخص وقوع، در سواحل جزر و مدی خور سماعیلی در ماهشهر.  فصلنامه علمی پژوهشی بیولوژی دریا. شماره 2. صفحات 92-102


16. Holme, N.A. and McIntyre, A.D., 1984. Methods for the study of marine benthos. IBP handbook No. 16, Blakwell Scientific Publications, Oxford & Edinburgh 334 pp.


17. Walton, S.G., 1974. Hand book of marine science. Vol 1. CRC Press. Cleveland. Pp 117-126.


18. Bruyne, R.H.DE., 2003. The complete encyclopedia of shell, Internatinal B.V., Lisse. P. 336.


19. Jones, Dawid A .,1986. A fild uide to the sea shores of kuwait And the Persian Gulf, university of Kuwait Distributed by Blandford press .


20. O'Donell, M.A., 1981. The Nereididae of the Persian Gulf. - TSI 57-129 "Biostandards identification sheets". Illustrated keys to the flora and fauna of the Persian Gulf. Prepared for Arabia American Oil Company Dharan, Saudi Arabia. 67 S. - Jeddah, Saudi Arabia Tetra Tech, LTD.


21. O'Donell, M.A., 1982. Persian Gulf Spionidae. - TSI 57-129 "Biostandards identification sheets". Illustrated keys to the flora and fauna of the Persian Gulf. Prepared for Arabia American Oil Company Dharan, Saudi Arabia. 34 S. - Jeddah, Saudi Arabia Tetra Tech, LTD.


22. O'Donell, M.A., 1984. Syllidae of the Persian Gulf. - TSI 57-129 "Biostandards identification sheets". Illustrated keys to the flora and fauna of the Persian Gulf. Prepared for Arabia American Oil Company Dharan, Saudi Arabia. 77 S. - Jeddah, Saudi Arabia Tetra Tech, LTD.


23. O'Donell, M.A., 1986. The Dorvilleidae (Polychaeta) of the Persian Gulf. - TSI 57-129 "Biostandards identification sheets". Illustrated keys to the flora and fauna of the Persian Gulf. Prepared for Arabia American Oil Company Dharan, Saudi Arabia. 14 S. - Jeddah, Saudi Arabia Tetra Tech, LTD.


24. Sterrer, W., 1986. Marine Fauna and flora of Bermuda, John Wiley & Sons. Inc.PP.232-256.


25. El-Wakeel, S.K., Riley, J.P., 1957. Determination of organic carbon in the marine mud. J. Du Conseil International Pour l ’Exploration de la Mer 22,180-183.


26. Pielou, E. U., 1977. Mathematical Ecology. Wiley, New yourk, Pp 79-123.


27. Simpson, E.H., 1949. Measurment of diversity, Nature.Lond, 163:688.


28. Shanon, C.E., Weaver, W., 1949. The mathematical Theory of communication, Bell System Technical Journal, Vol.27, PP.379-423.


29. سبزقبائی، غ.ر.، 1382. بررسی تنوع­­ زیستی ماکروبنتوزها در آب­های ساحلی منطقه لافت جزیره قشم. پایان­­نامه کارشناسی­ ارشد علوم محیط زیست. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات اهواز.


30. Boyd, C.E., 1982. Water quality in warm water fish ponds. Elsevier science, Amesterdam .318 Pages.


31. Gray, J.S., 1981. The ecology of marine sediment, Cambridge University Press. Cambridge, PP.185.


32. Kumar, S., Cheng, X., Klimasauskas, S., Mi, S., Posfai, J., Roberts, R.,and Wilson,G.G.,1994. The DNA (cytosine-5) methyltransferases. Nucleic Acids Res. 22, 1–10.


33. نبوی،س.م.ب.، 1378. بررسی ماکروبنتوزهای خوریات ماهشهر با تأکید بر نقش آن­ها در تغذیه آبزیان شیلاتی، رساله دکتری (بیولوژی دریا)، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران.


34. Welch, E.B., 1992 .Ecological effect & waste water.2nd edition.Chapman & Hall.425PP.