ارزیابی توان محیط زیستی منطقه حفاظت شده ورجین به منظوراستقرار کاربری گردشگری با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره مکانی(SMCEM)

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

سید علی جوزی ¹ , سحر رضایان ² , کاوه آقامیری ³

1 -
2 -
3 -

تاریخ دریافت : 1387/11/15 تاریخ پذیرش : 1388/04/20 تاریخ انتشار : 1391/01/14

کلید واژه: ارزیابی توان محیط زیستی, تفرج, سامانه اطلاعات جغرافیایی, روش ارزیابی چند معیاره مکانی, منطقه حفاظت شده ورجین, استان تهران,

چکیده مقاله :

منطقه حفاظت شده ورجین با مساحت 26907 هکتار،  منطقه ای است کوهستانی که در بخش لواسانات و رودبار قصران از توابع شهرستان شمیرانات واقع شده است. این منطقه به دلیل جاذبه های طبیعی و نزدیکی آن به کلان شهر تهران از جمله عرصه هایی است که واجد توان مناسب جهت توسعه کاربری گردشگری است. این مطالعه با هدف تعیین توان محیط زیستی منطقه به منظور استقرار کاربری گردشگری به انجام رسیده است. بدین منظور پس از شناسایی منابع اکولوژیکی عرصه تحت بررسی در مقیاس 1:100000، اطلاعات لایه  های نقشه  ای به محیط نرم افزار9.2 Arc GIS معرفی شد. با عنایت به این که برای استقرار کاربری توریسم به ارزیابی همزمان چندین معیار یا متغیّر نیاز است، در این پژوهش از روش ارزیابی چند معیاره مکانی(SMCEM) استفاده گردید. بدین منظور، نخست به تولید نقشه های معیار و استاندارد سازی آن ها مبادرت شد. این مهم با کمک روش فازی و توابع S شکل به انجام رسید. در مجموع از اطلاعات شانزده لایه به عنوان نقشه های معیار برای سنجش توان کاربری تفرج گسترده و هفده لایه برای ارزیابی مکانی کاربری تفرج متمرکز استفاده شد. کار وزن دهی به معیارها با توجه به نوع کاربری ها، با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) در محیط نرم افزار Expert Choice به انجام رسید. در ادامه رابطه ریاضی توسعه کاربری های تفرج گسترده و متمرکز استخراج شد. با هدف تحلیل تناسب سرزمین برای توسعه کاربری های مورد انتظار از روش ترکیب خطی وزن دار استفاده و نقشه نهایی کاربری های تفرج گسترده و متمرکز از روی هم گذاری اطلاعات نقشه های معیار تولید گردید. نتایج این مطالعه نشان می دهد در حدود 46/4641 هکتار معادل 25/17 % از منطقه حفاظت شده ورجین برای توسعه کاربری تفرج گسترده دارای شرایط مناسب(امتیاز بالاتر از 200) و در عین حال حدود 12/7 % معادل 78/1915 هکتار از این منطقه نیز واجد شرایط ایده آل (امتیاز بیشتر از 200) جهت توسعه کاربری تفرج متمرکز است.

چکیده انگلیسی:

Varjin Protected area is an estimated 26907 hectares of mountainous terrain located in Lavasanat and Roodbar Ghasran, districts in the Northeast of Tehran. Owing to its spectacular nature and its proximity to Tehran, Varjin protected area is considered to be an area with rich potentials for implementation of Tourism. The present study was an attempt to carefully examine the environmental capability of the area to further its extensive and centralized applicability. To do so, after detecting the ecological resources of the protected area (scale 1/100000) the obtained data was introduced to Arc GIS 9.2 software. Since implementation and applicability of outdoor recreation necessitated synchronized evaluation of numerous criteria or variables, the study utilized spatial multi criteria evaluation method (SMCEM). And therefore, the initial attempts focused on preparation and standardization of the criteria maps. Fuzzy expert system and s-shaped functions were used for the purpose of the study. Overall, data were obtained through sixteen layers as criteria maps for extensive outdoor recreation capability evaluation and seventeen layers for spatial evaluation of centralized outdoor recreation. Using Expert Choice software, analytical hierarchy process was conducted to load the criteria in relation to the type of applications. Then, the mathematical relationship of the extensive and centralized outdoor recreation was extracted. To analyze land proportion for the development of the expected applications, combined loaded linear method was utilized and the final map of extensive versus centralized applications were represented on the criteria maps data. The results show that nearly 4641.46 hectares (approximately %17.25) of Varjin protected area has suitable extensive outdoor recreation implementation, while nearly 1915.78 hectares (approximately %7.12) has the ideal conditions for centralized outdoor recreation development.