عوامل تعیین¬کننده استفاده پایدار از منابع آب (مطالعه موردی استان کهکیلویه و بویر احمد)

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

مهرداد باقری ¹ , حمید محمدی ² , غلامرضا نوری ³ , بهروز میر ⁴

1 - استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی یاسوج.
2 - استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه زابل *(مسئول مکاتبات).
3 - استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان .
4 - کارشناس ارشد زراعت دانشگاه زابل .

تاریخ دریافت : 1387/11/11 تاریخ پذیرش : 1388/01/27 تاریخ انتشار : 1392/01/01

کلید واژه: استفاده پایدار از منابع آب, شاخص پایداری, استان کهکیلویه و بویر احمد,

چکیده مقاله :

چکیده استفاده بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی این منابع را در معرض خطر قرار داده و تلاش در جهت استفاده پایدار از آن ها را به یک الزام تبدیل کرده است. این مطالعه با هدف بررسی عوامل تعیین کننده پایداری استفاده از منابع آب در استان کهکیلویه و بویراحمد انجام یافته است. پایداری بر اساس دو دیدگاه و با استفاده از دو شاخص لحاظ گردید. در یک دیدگاه پایداری منابع آبی معادل کاهش اتلاف آب در نظر گرفته شد. در دیدگاه دوم الگوی استفاده از زمین و کودشیمیایی نیز مورد توجه قرار گرفت و یک شاخص ترکیبی ارایه گردید. داده های مورد استفاده نیز شامل الگوی استفاده از نهاده ها، محصولات و متغیرهای اقتصادی- اجتماعی از میان بهره برداران منتخب استان کهکیلویه و بویراحمد به دست آمد. یافته ها نشان داد در الگوهایی که شاخص اتلاف آب به عنوان معیار پایداری استفاده از آب تعریف گردید، درآمد بهره برداران و توانایی مدیریتی آنان به عنوان مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر استفاده پایدار از آب هستند. در حالی که در الگوهای مبتنی بر شاخص ترکیبی پایداری، عوامل فنی همانند برخورداری از سیستم آبیای مدرن، نوع کانال انتقال آب و فاصله میان چاه و زمین زراعی بر استفاده پایدار از آب مؤثر هستند. همچنین نتایج نشان داد که وجود محصولات با خطر درآمدی بالا در الگوی کشت لزوماً منجر به افزایش ناپایداری نمی شود.

چکیده انگلیسی:

AbstractIrregular use of groundwater resources has confronted them with danger, obligating attempt towardsustainable use. The aim of this study was to investigate the determinant factors of sustainable use ofwater resources in Fars province. Sustainability was considered from two points of views using twoindices. In one view, sustainability of water resources was considered equal to reduce water waste. Inanother one, land and chemical fertilizer pattern was also considered, leading to a compound index.The data applied to the analysis were input usage pattern, produced crops and socio-economicgathered through Fars province farmers. The results in models showed that water waste wasconsidered as sustainability index. Producers’ income and their managerial abilities are of the mostimportant factors which affects sustainable use of water. While in the case of the models based on thecompound index, technical factors such as modern irrigation system, water transferring channels typeand distance between well and farm affect the sustainable use of water. The finding also revealed thatpresence of crops with high income risk doesn’t necessarily result increasing instability.

منابع و مأخذ:

 

1. Wichelns, D and Oster, J. D. (2006). Sustainable irrigation is necessary and achievable, but direct costs and environmental impacts can be substantial, Agricultural Water Management, 86: 114-127.


2. Dwyer, G., Douglas, R., Peterson, D. and Chong, J. 2006, Irrigation externalities: pricing and charges, Staff Working Paper


3. Whipple, W. J. (1981). “An economic analysis of water conservation policy”, Water Resources Bulletin, 17:814-819.


4. Chandio, B. A. (1995). “Water management policies to sustain irrigation system in pakistan”, Proceedings of Regional conference on Water Resources Management, Isfahan, Iran.


5. Hamdy, A., Abu-zeid, M. and Lacirignola, C. (1995). “Water crisis in the Mediterranean: Agricultural water demand management”, Water International, 20(4): 175-187.


6. موسوی، ف (1373). فرازهایی از بحران آب و راههای مقابله با آن. مجموعه مقالات اولین کنگره برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری امور زیربنایی آب و خاک در بخش کشاورزی، انتشارات سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، 54-43.


7. دشتی، ق (1374). سیاست قیمت‌گذاری و تقاضای آب در ایران». مجموعه مقالات کنفرانس منطقه‌ای مدیریت منابع آب، اصفهان، ایران، 306-297.


8. بیات، پ. (1378)، عنوان تعیین الگوی بهینه کشت با بهره‌برداری تلفیقی از منابع آب سطحی و زیرزمینی: مطالعه موردی دشت برازجان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشگاه شیراز.


9. رفیعی دارانی، ه. (1384). عوامل مؤثر بر انتخاب و پذیرش آبیاری بارانی در استان اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز. شیراز.
   
   
   1. Caswell, M. and D, Zilberman (1985). The Choices of Irrigation Technologies in California, American Journal of Agricultural Economics, 67(2): 224-234.
   
   
   2. Shrestha, R. and Ch, Gopalakrishnan (1993). Adoption and Diffusion of Drip Irrigation Technology: An Econometric Analysis, Economic Development and Cultural Change,
   
   
   3. De Koeijer, T.J., Wossink, G.A.A., Smitc, A.B., Janssens, S.R.M., Renkema J.A. and Struike.  P.C. (2003). Assessment of the quality of farmers’ environmental management and its effects on resource use efficiency: a Dutch case study. Agricultural System, 78: 85-103.
   
   
   4. Almasri, M. N and J. J. Kaluarachchi (2005). Multi-criteria decision analysis for the optimal management of nitrate contamination of aquifers. Journal of Environmental Management 74: 365-81
   
   
   5. Latinopoulos, D. and Mylopoulos, Y.  2005, Optimal allocation of land and water resources in irrigated agriculture by means of Goal Programming: Application in Loudias River basin, Global Nest Journal, 7:264-273. 
   
   
   6. کریم­زادگان، ح، گیلانپور، ا و س. ا. میر حسینی (1385). اثر یارانه کودشیمیایی بر مصرف غیربهینه آن در تولید گندم. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، (55): 133-121.
      
      
      1. Carter, N., Kreutzwiser, R. D. and de Loe, R. C. (2005). Closing the circle: linking land use plianing and water management at the local level, Land Use Policy, 22: 115-127.
      
      
      2. Greene, W. H., 2003. Econometric Analysis. Prentice Hall.
      
      
      3. Zadeh, L. A. (1965). Fuzzy sets. Information and Control, 8(3), 338–343.
      
      
      4. Berenger, V. and Verdier-Chouchane, A. 2007, Multidimensional measures of well-being: Standard of living quality of life across countries, World Development, Article in Press.
      
      
      5. Cerioli, A. and Zani, S. 1990, A fuzzy approach to the measurement of poverty. In C. Dagum, & M. Zenga (Eds.), Income and wealth distribution, inequality and poverty, 272–284, Berlin: Springer-Verlag.
         
         
         1. جانسون، ر. آ. و د. د. ویچرن (2000). تحلیل آماری چند متغیری کاربردی. ترجمه حسینعلی نیرومند. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد.
         
         
         2. ترکمانی، ج. و م. زیبایی (1382)، تخمین ساختاری تمایلات ریسکی گندمکاران منطقه رامجرد، مجله علوم کشاورزی ایران، شماره 34:113-105.