ارزیابی عملکرد سدهای انحرافی سیستان و زهک بر رودخانه سیستان به کمک مدل هیدرولیکی HEC-RAS

محورهای موضوعی : آب و محیط زیست

میثم امیری ¹ , مهدی کیخا ² , فرزاد حسن پور ³

1 - مربی گروه پژوهشی پژوهشکده تالاب بین المللی هامون، دانشگاه زابل، زابل، ایران. *(مسوول مکاتبات)
2 - مربی گروه پژوهشی پژوهشکده تالاب بین المللی هامون، دانشگاه زابل، زابل، ایران.
3 - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل، زابل، ایران.

تاریخ دریافت : 1393/10/05 تاریخ پذیرش : 1394/07/07 تاریخ انتشار : 1397/10/01

کلید واژه: شبیه‌سازی هیدرولیکی, سامانه رودخانه, HEC-RAS,

چکیده مقاله :

چکیده زمینه و هدف: رودخانه ها به‌عنوان شریان های اصلی حیات بشری محسوب می‌شود، از این رو مهار نمودن و بهره برداری صحیح از این منابع سطحی مستلزم شناخت صحیح رفتار آن‌ها و سرمایه‌گذاری در زمینه ساماندهی رودخانه ها می باشد. با استفاده از بررسی و ارزیابی پروژه های انجام پذیرفته در این زمینه می‌توان جنبه های مثبت و منفی اجرای این طرح‌ها را بررسی نموده و از نتایج حاصله به ‌منظور رفع نواقص طرح ها، بهبود کارایی آن‌ها و ثمربخشی بیشتر طرح‌های آتی استفاده نمود. روش بررسی: رودخانه سیستان به‌عنوان مهم‌ترین رودخانه مرزی ایران و افغانستان می باشد که حیات سیستان به آن وابسته است. طول این رودخانه در خاک ایران به حدود 70 کیلومتر می رسید. در این تحقیق به بررسی عملکرد سازه های سد انحرافی سیستان و زهک و سازه های جانبی در مسیر این رودخانه به کمک مدل هیدرولیکی HEC-RAS پرداخته‌شده است. یافته‌ها: وجود این سازه‌ها در مسیر رودخانه باعث افزایش حداکثر توان عبوری سیلاب رودخانه سیستان در حالت عدم وجود این سازه‌ها از 500 مترمکعب بر ثانیه به 810 مترمکعب بر ثانیه شده است. هم چنین با توجه به اهمیت برآورد میزان ضریب زبری مانینگ[1] با دقت بالا برای انجام محاسبات هیدرولیکی در طراحی های مهندسی رودخانه، میزان ضریب زبری بستر اصلی رودخانه سیستان 02/0 و برای سیلاب دشت ها 035/0 برآورد گردید. از دیگر یافته های این تحقیق می‌توان به رابطه دبی-دوره بازگشت به‌صورت اشاره کرد. بحث و نتیجه‌گیری: وجود سازه سدهای انحرافی در مسیر رودخانه‌های غیرقابل پیش‌بینی چون رودخانه سیستان توان عبوری جریان را می‌توانند در بعضی موارد نزدیک به دو برابر افزایش دهند، در این تحقیق تأثیر افزایش 310 مترمکعبی بر توان عبوری رودخانه سیستان مشاهده گردید که یکی از دلایل تأثیر به نسبت کم(انتظار ما بیش از این بوده است) شیب ناچیز دشت سیستان و پخش شدن آب در بستر سیلابی و پس زدگی آب در مسیر جریان رودخانه سیستان می باشد. 4- Manning

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: Rivers are the main arteries of human life, thus control and proper exploitation of these surface resources require a proper understanding of their behavior and investment in the river improvement. By reviewing and evaluating the projects carried out in this area, their positive and negative aspects can be checked and the obtained results can be used to overcome the projects shortcomings, improve their efficiency and make the future projects more fruitful. Method: Sistan River is the major border river between Iran and Afghanistan and Sistan life depends on it. The length of this river in Iran is about 70 Km. This study attempts to evaluate the performance of Sistan and Zahak diversion dam structures and the structures alongside the river using HEC-RAS hydraulic model. Findings: The results show that these structures increase the maximum Sistan flood power transmission in the absence of these structures from 500 m3/s to 810 m3/s. Considering the importance of estimating Manning roughness coefficient with high precision for hydraulic calculation in the river engineering projects, the main river bed roughness coefficient for the main river and the flood plains of Sistan were estimated as 0.02 and 0.035, respectively.  It was also found that Discharge-Return period relation can be expressed as. Existence of diversion dam structures on the unpredictable rivers such as Sistan River may double the flood power transmission in some cases. Discussion and Conclusion: In this study, the effect of 310 m3 per power transmission increse through Sistan River was observed. The reasons for the relatively low impact (the xpectation was more) are slight slope of Sistan plain, and water expansion on flood plain and back water in the direction of Sistan River flow.

منابع و مأخذ:

1-     Yasi, M., 2008. Assessment of Nazlou bridge construction by using Water breakers in the physical model of Nazlou River. 6th Iranian Hydraulic Conerence. Shahrekord University, Iran. (Persian).

2-     Beygi, B. and Yasi, M., 2008. Comparison of flow properties in the physical model of Nazlou River under the conditions of organization with simulation results from mathematical models HEC-RAS and BRI-STARS. 12th National Conference on Irrigation and Evaporation Reduction. Shahid Bahonar University of Kerman. Iran. (Persian).

3-     Minnerly, B., 2006. River elevation modeling. An integrated HEC-RAS ArcGIS approach, Final project: CE 547.

4-     Andam, K.S.,  2003. Comparing physical habitat condition in forest and non-forested streams. Msc Thesis, University of Vermont, USA, 136 pp.

5-     Johnson, GD., Strickland, M.D., Buyok., J.P and Derby., C.E., 1999. Quantifying impacts to Riparian Wetlands Associated with Reduced Flows along the Greybull River, Wyoming. Wetlands Journal. Vol. 19, pp.71-77.

6-     Roshun, H., Vahabzadeh, Gh., Solaimani, K. and Farhadi, R., 2013. Simulation of River Hydraulics Behavior Using HEC-RAS Model in GIS Environment (Case Study: Beshar River, Kohgiloyeh and Boyerahmad Province). Journal of Watershed Management Research. Vol. 4, pp. 70-84. (Persian).

7-     Safizadeh, M., Emadi, A. and Fazlavali, R., 2013. Polerood river morphological variations in the downstream of dam, pre and post dam construction in short term scale. The Iranian Society of Irrigation & Water Engineering. Vol. 12, pp. 5970.  (Persian).

8-     Sadeghi, S.H.R., HajiGholizadeh, M. and Vafakhaf, M., 2006. Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources. Effects of groins and drops on flood depth and extension (Case study: Tehran Kan river). Vol. 13, pp. 109-113.  (Persian).

9-     Bayati, M., 2009. Investigating the Effect of Sahand Dam on Morphological Change of the Fluvial Basin of the Khoranqo River on the Characteristics of Erosion and Its Sedimentation. Case Study; Khorandukhay Basin, Eastern Sahand Mountains (Northwest of Iran). Geography and Development Iranian Journal. Vol. 11, pp. 199-220. (Persian).

10-  Hosseini, S.M and Abrishami, J., 2014. Open channel hydraulics. (Persian).

11-  U. S. Army Corps of Engineers., 1986. HEC-RAS River Analysis System. Hydrologic Engineerin Center. User's Manual.