ارزیابی شاخصهای زیست اقلیمی موثر بر آسایش انسان (مطالعه موردی: منطقه آزاد اروند)
محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست
فائزه هدایتی راد
1
(
(مسوول مکاتبات): کارشناس ارشد محیط‌زیست، دانشگاه علوم کشاورزی و منایع طبیعی گرگان، ایران.
)
مهران شبانکاری
2
(
دکتری اقلیم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی اهواز، ایران.
)
محمدرضا ضرغامیان
3
(
کارشناس ارشد ایمنی و بازرسی فنی، دانشگاه صنعت نفت، ایران.
)
کلید واژه: خوزستان, ارزیابی محیط‌زیست, آسایش بیوکلیمایی, منطقه آزاد اروند,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف: شناخت پتانسیل های طبیعی، به عنوان بستر فعالیت های انسانی پایه و اساس غالب برنامه ریزی های محیطی و آمایش سرزمین را تشکیل می دهد. در این راستا ویژگی های اقلیمی و اغلب عناصر آن در پراکندگی فضایی و شکل گیری رفتار محیطی جوامع انسانی نقش تعیین کننده ای ایفا می کنند، تا آن جا که امروزه مطالعات و بررسی های بیوکلیمای انسانی و استفاده از توانمندی های مختلف آن پایه و اساس برنامه ریزی های شهری، عمرانی، سکونت گاهی، معماری، جهان گردی و غیره است. روش بررسی: در این پژوهش، آسایش یا عدم آسایش انسان در منطقه آزاد اروند بر اساس مدل ها و شاخص های زیست اقلیمی بیکر، ترجونگ، دمای مؤثر، اقلیم توریستی (TCI)، نظر متوسط پیش بینی شده (PMV) و دمای معادل فیزیولوژیک (PET) با استفاده از داده های آماری 60 ساله (2010-1951) ایستگاه هواشناسی آبادان مورد بررسی قرار گرفت و بهترین زمان برای انجام فعالیت های محیطی و گردش گری در این شهر تعیین شد. یافته ها: نتایج این تحقیق نشان داد که شاخص های بیوکلیمایی مورد استفاده، توانایی آشکارسازی دوره‌های آسایشی و عدم آسایش منطقه آزاد اروند را دارند و با وجود تفاوت های جزیی، نمودهای نسبتاً همگونی از اقلیم آسایشی این شهر ارایه می دهند. بررسی ها نشان داد که منطقه آزاد اروند در طول سال با داشتن تنوع بیوکلیمایی، از شرایط داغ تا بسیار خنکی برخوردار است، طی فصول بهار و تابستان از محدوده آسایش زیست اقلیمی خارج است و با آغاز فصل پاییز در ماه های گذار از گرما به سرما (مهر ماه) اقلیم منطقه آزاد اروند به شرایط آسایش انسانی نزدیک می شود. در اواخر پاییز و سراسر زمستان با شرایط منحصر به فرد آسایش انسانی، بهترین شرایط زیست اقلیمی برای انجام فعالیت های محیطی و گردش گری در منطقه آزاد اروند فراهم است.
Background and Objective: Identification of climatic potentials as a context of human activities, constitutes a bedrock for majority of environmental plannings and land use plannings. In this regard, climatic features and their dominant elements play an important role in spatial distribution and development of environmental behavior of human societies, so that weather cognition and the use of its various potencies are comsidered as a base for urban development planning, construction, habitat, architectural and tourism expansion. Methodes: In this study, the human comfort or discomfort at Arvand Free Zone was evaluated based on bio-climatic indices, Terjung, Neurotic strain, Baker, effective temperature, (TCI), (PET) and (PMV) using data from 60 years (1951-2010). Moreover, using the climatological parameters obtained from synoptic station of Abadan, the best time for environmental activities in this city was determined. The results showed that the used bioclimatic indices are able to reveal comfortable and uncomfortable periods in Abadan and despite trivial differences, all indices present the same aspects of climatical comfort of this city. Results:The analysis showed that Abadan mostly had a wide range of variety during the year and changes from hot to very cool weather. During spring and summer, it is excluded from the limits of bioclimatic comfort. In the late fall and throughout winter, Abadan climate with its unique conditions for human comfort, is the best season for environmental and tourism activities.
1- محمدی. ح و سعیدی. ع، 1387، شاخصهای زیست اقلیمی مؤثر بر ارزیابی آسایش انسان مطالعه موردی شهر قم، مجله محیطشناسی، سال 34، شماره 47.
2- Terjung, W.H.1968, World Patterns of the Monthly Comfort Index.
3- International journal of biometeorology, vol., 12, n.2, pp.119-123,141. Topay, M 2007, the importance of climate for recreational planning in rural areas: case study of Mugla province. In proceedings of the First International Workshop on climate, tourism and recreation, www.mif.uni-freiburg.de/isb.
4- Hounam,C.E. 1967, Meteorological factors affecting comfort with special reference to Alice Springs,Australia, International journal of biometeorology,vol.,11,n.2,july.
5- Bogda M., Prucnal–O, 2003, Choice of thermal index forarchitecturaldesign with climate in Nigeria; Habitat international, 44.
6- Morillon-GalvezD, Saldana FloresR., 2004; Tejeda-MartinezAHumanbioclimatic atlas for Mexico; Solar Energy, Vol.76.
7- Bouden C., Ghrab N. 2005, an adaptive thermal comfort model for the Tunisiancontext: A field study result; Energy and Buildings, Vol. 37.
8- Toy S., Yilmaz S., Yilmaz h,2007; Determination of bioclimatic comfort in three different land uses in the city of Erzurum, Turkey; Building and Environment,Vol. 42.
9- Hartz Donna A., Brazel Anthony J., Heisler Gordon M., 2006, A case study in resort climatology of Phoenix, Arizona, USA, International Journal of Biometeorology, Vol 51: 73-83.
10- Lin Tzu -Ping, Matzarakis Andreas, 2008, Tourism climate and thermal comfort in Sun Moon Lake, Taiwan, International Journal of Biometeorology, Vol. 52, 281-290.
11- Zengin Murat, Kopar Ibrahim, Karhan Faris, 2009, Determination of bioclimatic comfort in Erzurm-Rize expressway corridor using GIS, Building and Environment, Vol. xxx, (xx-xx), Article in Press.
12- Deb , Ch , Ramachandriah , A (2010) , Evalution of thermal comfort in in a rail terminal location in India ,Bulding and Inviroment ,Valume 45 . pp 2571 – 2580.
13- Ping Lin, T, Matzarakis, A. Lung Huang, R. (2010). Shading effect on long-term outdoor thermal comfort, Bulding and Inviroment, Valume 45. pp 213-221.
14- کسمایی. م، 1372، پهنهبندی اقلیمی ایران- مسکن و محیطهای مسکونی، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
15- کاویانی. م، 1372، بررسی و تهیه نقشه زیست اقلیم انسانی ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 28.
16- جهانبخش. س، 1377، ارزیابی زیست اقلیم انسانی تبریز و نیازهای حرارتی ساختمان، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 48، ص 68.
17- پاینده. نصرالله و زکی. غلامرضا، 1384، محاسبه دمای مؤثر استاندارد با طراحی نرم افزار سلامت، مطالعه موردی: محاسبه دمای مؤثر 130 ایستگاه سژنوپتیکی کشور پژوهشهای جغرافیایی شماره 57، صص 92-73.
18- ذولفقاری. حسن، 1386، تعیین تقویم زمانی مناسب برای گردش در تبریز با استفاده از شاخص های دمای معادل فیزیولوژی (PET) متوسط نظر سنجی پیشبینی شده (PMV) پژوهشهای جغرافیایی، شماره 62، صص 141-129.
19- محمدی. ح، 1386، آب و هواشناسی کاربردی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
20- محمودی. پیمان، 1387، گردشگری و تعیین محدودهی آسایش اقلیمی آن در شهرستان مریوان با استفاده از شاخصهای دمای مؤثر و تنش تجمعی، رشد آموزش جغرافیا، دوره 22، صص49-44.
21- ناظم السادات. سید محمود و مجنونی هریس. ابوالفضل، 1386، مطالعه میزان شرایط آسایش انسانی در شرایط آب و هوایی مختلف، نواحی شهری شیراز، بندرعباس، بیرجند و اردبیل، مجله محیطشناسی، شماره 34،صص80-71.
22- رازجویان. محمود، 1375، آسایش به وسیله معماری همساز با اقلیم، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
23- عساکره. ح و موحدی. س، 1370، تعیین دمای مؤثر جهت طراحی اقلیمی در مناطق شمالی و جنوبی خوزستان، سپهر، شماره 23.
24- سلیقه. محمد، 1383، مدلسازی مسکن همساز با اقلیم شهر چابهار، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 36، صص170-144.
25- خوشحال. جواد، غازی. ایران وآرمین. عباسعلی، 1385، استفاده از گروهبندی خوشهای در پهنهبندی زیست اقلیم انسانی (مطالعه موردی اصفهان)، مجله پژوهشی اصفهان، شماره 1، صص 186-171.
26- شاه بختی. م، شفیعی. ز، 1389، تحلیل شاخصهای زیستاقلیمی مؤثر بر ارزیابی آسایش انسان در شهر بابلسر، دومین همایش علمی سراسری دانشجویی جغرافیا، صص63-59.
27- صفایی پور. مسعود، 1389، بررسی تاثیر عناصر اقلیمی در معماری شهری: مطالعه موردی شهر لالی، فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال اول، شماره 2، صص103-116.
28- بذرپاش. ر، .ملکی. ح و حسینی. ع، 1387، بررسی آسایش حرارتی در فضای آزاد جهت اکوتوریسم در شهرستان بابلسر، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 90، صص 93 تا 108.
29- ساری صراف. بهروز و جلالی. طاهره، 1389، پهنهبندی کلیماتوریسم منطقه ارسباران با استفاده از شاخص (TCI) مجله فضای جغرافیایی، شماره 30، صص 88-63.
30- فرجزاده. م و احمد آبادی. ع، 1388، ارزیابی و پهنه بندی اقلیم گردشگری ایران با استفاده از شاخص اقلیم گردشگری (TCI)، پژوهش های جغرافیای طبیعی، شماره 71، بهار، صص 31-42.
31- اسماعیلی. رضا، گندمکار. امیر و حبیبی نوخندان. مجید، 1389، ارزیابی اقلیم آسایشی چند شهر اصلی گردشگری ایران با استفاده از شاخص دمای معادل فیزیولوژیک، مجلهی پژوهشهای جغرافیایی طبیعی، شماره 75 ،صص 47-61 .
32- غیور. ح، گندمکار، ا و دهگانی. ز، 1390، بررسی اقلیم آسایش گردشگری استان چهارمحال و بختیاری با استفاده از شاخص TCI، همایش گردشگری و توسعه پایدار،دانشگاه آزاد اسلامی همدان.
33- ویکیپدیا، 1392
34- سازمان هواشناسی استان خوزستان، آمار روزانه عناصر اقلیمی ایستگاههای سینوپتیک در سالهای 1951-2010 میلادی.
35- Givoni. Baruch, 1997, Climate consideration in bulding and urban design, Wiley, New York.
36- Hamilton M.Daviad J.Maddison.richards.j-Tol, 2005, climate change and international tourism: Asmulation study Global Environmental change 15.pp253-266
37- Mieczkowski, Z و1985 the tourism climatic index a methods of evaluation of world climate for tourism, Canadian Geoghrapher, 29(3) wan. International Journal of Biometeorology 52, 281-290.
38- Ashrae, 2001, Ashrae Fundamentals Handbook, American Society heating refrigerating and Air conditioning Inc.Atlanta.
39- Farajzadeh, M .and Matzarakis, A. 2009, Quantification of climate for tourism in the northwest of Iran. Meteorological Applications, 16: 545–555. Doi: 10.1002/met.15Olu Ola O.
40- Givoni. Baruch, 1997, Climate consideration in bulding and urban design, Wiley, New York.
