بررسی اثر پیشروی آب شور بر کیفیت آب آبیاری و خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک تحت کشت پسته منطقه سیرجان

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

علی نشاط ¹ , علی زین الدینی ²

1 - استادیار دانشگاه آزاد واحد کرمان
2 - هیأت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی کرمان

تاریخ دریافت : 1387/06/15 تاریخ پذیرش : 1388/02/04 تاریخ انتشار : 1392/12/01

کلید واژه: پیشروی آب شور, خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک, آب آبیاری, آب های نامتعارف, سیرجان,

چکیده مقاله :

سیرجان یکی از مناطق مهم کشاورزی استان کرمان و دشت زیدآباد مهم ترین منطقه کشاورزی شهرستان سیرجان می باشد که قسمت اعظم آن به کشت پسته اختصاص یافته است. در سه دهه اخیر توسعه کشت بیش از حد، برداشت بی رویه آب های زیرزمینی، خشک سالی های مکرر و تبخیر شدید باعث افت سطح آب های زیرزمینی شده است. نتیجه آن پیشروی آب شور از طرف کفه نمک زیدآباد ( اراضی پست[1]) به سمت اراضی تحت کشت پسته مجاور می باشد. پیشروی جبهه آب شور در این منطقه باعث نامطلوب شدن کیفیت آب آبیاری، تغییر خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک و کاهش بسیار شدید عملکرد پسته شده است. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر پیشروی آب شور بر کیفیت آب آبیاری و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک تحت کشت خصوصاً شور شدن اراضی و عملکرد پسته در منطقه یادشده انجام گرفته است. در راستای انجام تحقیق ابتدا نقشه های توپوگرافی به مقیاس 1:25000 و تصاویر ماهواره منطقه تهیه شد. سپس تعدادی نقطه مطالعاتی انتخاب و در هر نقطه از خاک و آب نمونه هایی برداشته و برای تجزیه کامل به آزمایشگاه ارسال شد. مرحله بعد بین پارامترهای مختلف خاک و آب نظیر pH ، EC، کلسیم، منیزیم، سدیم، کلراید و بی کربنات توسط نرم افزاراکسل[2] روابط رگرسیونی برقرار تا رابطه بین پارامترهای مختلف در آب آبیاری با خاک های مطالعه شده در شرایط مختلف مشخص شود. نتایج نشان داد که تمامی پارامترهای آب آبیاری به غیر از pH اثر مستقیم بر فاکتورهای موجود در خاک دارند و این امر تاثیر آب های نامتعارف را بر تغییر خصوصیات خاک به ویژه شور شدن اراضی منطقه نشان می دهد. همچنین در مناطقی که تحت تاثیر پیشروی آب شور قرار گرفته اند، میزان پارامترهای اندازه گیری شده به گونه ای است که از لحاظ استانداردهای موجود نظیر فائو[3] 1991غیر قابل استفاده برای هر گونه کشت و کار هستند و عملاً تولید پسته با این آب ها امکان پذیر نمی باشد. ولی باغ های که هنوز تحت تاثیر پیشروی آب شور قرار نگرفته اند، تولید اقتصادی پسته در آن ها امکان پذیر می باشد. همچنین نامطلوب شدن آب آبیاری بستگی به مدت زمانی که تحت تاثیر پیشروی آب شور قرار گرفته، نیز دارد. در نهایت برای هر منطقه مطالعاتی پرسشنامه های مخصوص تکمیل گردید تا با آن بتوان با توجه به نتایج مطالعات آب و خاک راهکار کاربردی جدید پیشنهاد نمود. 4- Low land 5- Excel 6- FAO

چکیده انگلیسی:

Sirjan area is one of the important agricultural areas in Kerman province. Sirjan-zeidabad plain is themost important area of agriculture in Sirjan city and the most of it is allocated to culture pistachio. Inrecent three decades, high application of ground waters, continued droughts and serious evaporationcaused the decrease of groundwater level that resulted moving salinity water from the Kheirabad saltpan to nearly pistachio lands. The moving salinity water in this area caused the undesirable quality ofirrigation water, change of physicochemical characteristics and decreasing pistachio yield. In order toperform this research, first, topographical maps (1:25000) and satellite pictures of area were applied.Then a number of studied points were chosen and samples of soils and waters at any point were sent tolibrary. At next step, regression of relationships between soil and water considering differentparameters such as EC, pH, Ca, Mg, Na, Cl and HCO3 was confirmed by using Excel software.Results showed that all parameters of irrigation water, except PH, have direct effect on factors in soil.This subject shows the effects of unknown waters on changing the quality of soil characteristicsespecially land salinization. The measured parameters volumes, in areas under effect of developing ofsalinity water, were unusable for cultivation based on FAO standards The pistachio orchards whichhad no problems of salinity, had economic production. Also, results showed that time has effect onundesirability of irrigation waters. Finally, for every studied area there was a completed questionnairein order to predict new ways of removing the problems.

منابع و مأخذ:

منابع

1. Krause, R.E., and R.B. Randolph. 1989. Hydrolgy of the florida aquifer system in soulthest Georgia and adyacent parts of florida and south Carolina; U.S. Geological survey professional paper. 1403 –1465.


2. Mccollum, M.Y., and H.B. Count. 1964. Relation of salt water encroachment to the major aquifer zones, saranah area, Georgia and south carolina: U.S. Geological survey water supply paper. 1613D-29.


3. Renodol, P. U., R. B. Pernik molly, and R. G. Garaz. 2000. Water supply potential of the Florida aquifer, Beaufort and gasper countries south carolina: U.S. Geological Survey Water Resources Investigations Report. 61:4285-87.


4. Bush, P. W. 1988. Simulation of salt water movement in the florida aquifer system, hilton Head Island, south carolina: U.S. Geological survey water –supply paper.2319 -2331.


5. نقوی، هرمزد. 1375. بررسی خصوصیات فیزیکی و شیمیائی و چگونگی تشکیل و تحول خاک های مناطق پسته کاری رفسنجان . پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان، 130 صفحه .


6. چیت ساز، وحید. 1378. بررسی امکان تهیه نقشه شوری و قلیائیت خاک در منطقه شرق اصفهان با استفاده از داده های رقومی TM. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان.


7. کاشکی، م. ت.، و ح. توکلی. 1378. بررسی روند شورشدن اراضی تحت آبیاری در مناطق حاشیه پلایا. ششمین کنگره علوم خاک ایران، دانشگاه فردوسی مشهد.


8. وزیری، ژاله. 1374. ارزیابی مدل های شوری زدائی خاک با آزمون مزرعه ای، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان. 143 صفحه.


9. Mcneal, B.L., D.A. layid., W.A. Morvel, and J.D. Rhoades. 1964. Factors influencing hydraulic conductivity of soils in the presence of mixed - salt solultions. Soil.  Soc. Amer. Proc. 32:187-190.


10. آیرز،  ر. س و د. و.  وستکات. 1985. حاج رسولی ها، شاهپور(مترجم) ، (1364) . کیفیت آب برای کشاورزی، مرکز نشر دانشگاهی، 38 صفحه.     


11. محمودی میمند، سلمان. 1373. پیدایش و رده بندی خاک های شور – سدیمی و گچی دشت رباط شهر بابک. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران، 162 صفحه.  

1. Page, A. L. R. H. Miller and D.R. Keeny 1992. Method of soil analysis part II: Chemicla and mineralogical properties .Second ED.SSA pub. Madison.115p.