بررسی حیرت عارفانه در کتاب ابر ندانستن و مقایسه آن با منطق‌الطیر

محورهای موضوعی : مسیحیت

روح اله موسوی ¹ , علیرضا جلالی ²

1 - ادیان و عرفان، دانشگاه پیام نور مرکز اصفهان
2 - ادیان وعرفان.دانشکده الهیات وعلوم اسلامی. دانشگاه پیام نور. ایران

تاریخ دریافت : 1401/05/21 تاریخ پذیرش : 1402/09/19 تاریخ انتشار : 1402/06/01

کلید واژه: تأمّل, ابر فراموشی, منطق‌الطیر, عطار, ابر ندانستن, حیرت,

چکیده مقاله :

ناتوانی عقل در وصول به ذات باری‌تعالی و حیرت در برابر آن، از مفاهیم مشترک عرفان اسلامی و مسیحی است. کتاب کلاسیک ابر ندانستن که به تدبیر یکی از عارفان ناشناس مسیحی در قرن چهاردهم میلادی به نگارش درآمده، سیر و سلوک انسان عارف را، به حرکت از خویشتن به‌سوی خداوند در ابری از تاریکی و جهالت تعبیر می‌نماید؛ در این سیر، سالک با قرار دادن ابری از فراموشی میان خویش و کل هستی، با پیکان تیز عشق به‌سوی حقیقت متعال پرواز می‌کند. نوشتار حاضر به تحلیل مضامین محوری این کتاب، به‌ویژه ابر ندانستن(The Cloud of Unknowing) و ابر فراموشی(The Cloud of Forgetting) می‌پردازد و به منظور ژرفا بخشیدن به این تحلیل، آن را با نمونه ای از عرفان ایرانی-اسلامی، منطق‌الطیر عطار مقایسه می‌نماید. از این رهگذر، ضمن کوشش در درک منظر عارف انگلیسی، دیدگاه مشترک میان این دو عارف تأثیرگذار بررسی می‌گردد. فرجام آنکه، عطار نیشابوری، اشتیاق آدمی برای وصول به حضرت حق را گذشتن از بادیه‌ها و بیابان‌های سوزان و سرانجام رسیدن به مرتبه حیرت می‌داند و عارف مسیحیِ زیسته در میدلَندزِ پُربارانِ انگلستان، این وصول را پرواز و گذر از میان انبوه ابرهای تیره ندانستن می‌داند.

چکیده انگلیسی:

The inability of the intellect to reach the essence of transcendence and bewilderment against it, is one of the common concepts of Islamic and Christian mysticism. The Cloud of Unknowing, written by an Christian mystic interprets the path of a mystic as moving towards God in a cloud of darkness, ignorance, and bewilderment; In this journey, the seeker flies towards the transcendent truth with a sharp arrow of love, placing a cloud of forgetting between himself and the whole universe. The essay deals with the central themes of this book, especially The Cloud of Unknowing and The Cloud of Forgetting, and in order to deepen this analysis, it uses an example of Iranian mysticism, that is, The Conference of the Birds (Manṭiq-uṭ-Ṭayr) by Farid ud-Din Attar. In this way, while trying to understand the perspective of the English mystic, the common point of views between these two prominent mystics is analyzed.Attar considers man's desire to Join God as passing through the burning deserts and valleys and finally reaching the level of bewilderment (hayra), while the Christian mystic, who lived in the rainy Midlands of England, sees this attainment as flying through the clouds of bewilderment, darkness and ignorance.

منابع و مأخذ:

• افراسیاب‌پور، علی اکبر، مولوی و حیرت عارفانه، عرفان اسلامی (ادیان و عرفان)، 1390.


• آگوستین، اعترافات، ترجمه افسانه نجاتی، تهران، پیام امروز،1382.


• اوتو، رودولف، عرفان شرق و غرب: تحلیلی مقایسه‌ای درباره ماهیت عرفان، ترجمه انشاءالله رحمتی، ویراسته مصطفی ملکیان، تهران، سوفیا، 1397.


• پازوکی، شهرام، «حیات نظری و حیات عملی در قرون وسطی تفسیر داستان مریم و مرتاه به دو روایت»، فصلنامۀ علمی – پژوهشی دانشگاه قم، سال دهم، ش1، 1387


• پورنامداریان، تقی، دیدار با سیمرغ، هفت مقاله در عرفان و شعر و اندیشه عطّار، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.


• جلالی، سید لطف‌الله، «رساله الهیات عرفانی دیونیسیوس آریوپاغی»، معرفت ادیان، س1، ش1، 1388.


• زرین‌کوب، عبدالحسین، صدای بال سیمرغ، تهران، سخن، 1378.


• شهرآبادی، راضیه، نقد و بررسی و تحلیل تقابل حیرت و یقین در غزلیات عطار، فصلنامه علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی(دهخدا)، دوره یازدهم ،شماره چهل و دوم ،صص82-61 ، 1398.


• صادقی، مجید، حیرت در عرفان، فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه قم، سال هفتم، شماره چهارم، صص63-31، 1385.


• عطار، فریدالدین محمد، منطق‌الطیر، مقدمه و تصحیح و تعلیقـات محمدرضـا شـفیعی کـدکنی، تهران، سخن،1388.


• لویزون، لئونارد، میراث تصوف، ترجمه مجدالدین کیوانی، تهران، نشر مرکز، ج 1، 1384.


• Fanning, Steven, Mystics of the Christian tradition, Taylor & Francis e-Libraryو, 2005


• Fracassa, Lorella, “In between the cloud and the way of unknowing”, Spirituality & Mysticism, 2002


• Gallacher, Patrick J., The Cloud of Unknowing, Introduction, Medieval Institute Publications, Kalamazoo, Michigan, 1997


• McGuffin, Brian, “Pastoral Reflection on The Cloud”, Classics of Christian Spirituality, RGP 6206HF, 2019


• Ritter, Hellmut, The Ocean of The Soul, Translated by John O'Kane with editorial assistance of Berd Radtke, Brill, Leiden, Boston, 2003


• The Cloud and Other Works, Penguin Books, Harmondsworth, 1978


• Underhill, Evelyn, The Mystics of The Church, London James Clarke & CO., 1910


• Walsh, ed James, The Cloud of Unknowing, New York: Paulist Press, 1981


• Watson, Revd Greame, “Talks on The Cloud”, Meditatio Talk Series, 2016