بررسی تطبیقی توحید از نگاه خواجه عبدالله انصاری در منازل السائرین و بحیا بنپاقودا در الهدایة الی فرائض القلوب
محورهای موضوعی : یهودیت
سیدعلی مستجاب الدعواتی
1
(
پژوهشگر پسادکتری، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
)
مجید صادقی حسن آبادی
2
(
دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
)
کلید واژه: منازل السائرین, بحیا بن پاقودا, خواجه عبدالله انصاری, توحید, الهدایة الی فرائض القلوب,
چکیده مقاله :
توحید یا نفی صفت وجود از غیر حق مؤلفه بنیادی ادیان یهود و اسلام است که خواجه عبدالله انصاری (396-481 ق) عارف مسلمان در منازل السائرین و بحیا بنپاقودا (د ح 514 ق) عارف یهودی در الهدایة الی فرائض القلوب آن را از جمله ابواب سلوکی قراردادهاند. یافتههای این پژوهش که بر پایه مطالعات کتابخانهای و با روش توصیفی _ تحلیلی صورت پذیرفته نشان میدهد که این دو عارف با وجود اشتراک در تعریف توحید، درباره جایگاه، شرح و تقسیمبندی آن اختلاف دارند. خواجه توحید را غایت منازل سلوکی قرارداده، اما ابنپاقودا آن را نخستین باب از ابواب دهگانه به محبت الهی دانستهاست. خواجه که بنیان سلوکی خود را بر کتاب و نقل استوار نموده و به عقل توجهی ندارد، در بیان مختصر خود توحید را بر اساس درجه سالکان به سه درجه عامه، خاصه و خاصّالخاص تقسیم کرده و آخرین درجه آن را غیرقابل وصف میداند، اما بحیا در قالب بیانی مبسوط و متأثر از منابع اسلامی، با تأکید بر استفاده از سه منبع عقل، کتاب و نقل بالاترین درجه توحید را ویژه یکتاپرستانی میداند که باور قلبی و زبانی خود را با استدلال همراه میکنند.
This study examines the position, description and division of monotheism in the works of two mystics: Khwajah Abd Allah al-Ansari and Baḥya Ben Joseph ibn Paquda, who are respected figures in Islamic and Jewish mystical traditions respectively. The study utilizes library research and a descriptive-analytical method to investigate their views. The article explains that monotheism, which is the basis of Judaism and Islam, is considered by Khwajah Abd Allah al-Ansari to be the final step of the mystical journey which he outlines in Manazel al-Saerin. Similarly, Ibn Paquda, in Al-Hidayah ila Faraiḍ al-Qulub, defines monotheism as one of the ten steps of the Spiritual Journey. Despite the similarity in their definition of monotheism, the two mystics differ in their understanding of its position and division. While Khwajah considers monotheism to be the ultimate goal of the Spiritual Journey, Ibn Paquda places it as the first gate to divine love. Furthermore, Khwajah divides monotheism into three grades based on the level of Allah seekers and considers the highest grade indescribable, whereas Ibn Paquda, under the influence of Islamic sources, emphasizes the use of three sources; reason, written texts, and Jewish traditions, and regards the highest rank of monotheism as only attainable by monotheists who combine their heart and language beliefs with reasoning. In conclusion, this study highlights the differing views of Khwajah Abd Allah al-Ansari and Baḥya Ben Joseph ibn Paquda on the position, description and division of monotheism. Both mystics provide valuable insights into the development of Islamic and Jewish mystical traditions.
صص 11-40.
_||_