رفتار اطلاع‌یابی پژوهشگران پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بر اساس مدل اطلاع‌جویی غیر‌خطی فاستر

محورهای موضوعی : نظام ها و خدمات اطلاعاتی

ایوب نازی ¹ , سکینه قاسم پور ²

1 - دانشجوی دکتری علم اطلاعات دانشگاه شهید چمران اهواز و کتابدار کتابخانه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
2 - دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه الزهرا و کارمند نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور

تاریخ دریافت : 1396/01/20 تاریخ پذیرش : 1396/03/15 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه: مدل‌ اطلاع‌یابی غیر‌خطی فاستر, اطلاع‌جویی, بافت اطلاع‌یابی, پژوهشگران بین‌رشته‌ای, پژوهشگران تک‌رشته‌ای, پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات,

چکیده مقاله :

هدف: هدف این مطالعه بررسی رفتار اطلاع‌جویی پژوهشگران بین‌رشته‌ای و تک‌رشته‌‌ای حاضر در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بر اساس مدل غیر‌خطی فاستر به عنوان رویکردی جدید (و در تقابل با مدل های پیشین)‌ است. روش: این پژوهش به روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه‌ای محقق ساخته، بر مبنای معیارهای موجود در پایان نامه فاستر (2003)، طراحی و بر روی نمونه ای 110 نفری به صورت تصادفی اجرا شد که حاصل کار بازگشت 105 پرسشنامه بود. داده‌های موجود با استفاده از آزمون یومن ویتنی تحلیل گردید. یافته‌ها: میزان مطابقت رفتار اطلاع یابی پژوهشگران بین‌رشته‌ای و تک‌رشته‌‌ای با مدل غیر‌خطی فاستر دارای سطوح متفاوتی در کلیت و همچنین در فرایندهای سه‌گانه و بافت بود. همچنین آزمون فرضیه نیز نشان دهنده تفاوت معناداری در میزان مطابقت رفتار اطلاع‌یابی دو گروه عمده پژوهشگران مورد بررسی با مدل مذکور بود. نتیجه گیری: لزوم بازنگری در این مدل به‌ویژه در تعیین میزان وزن و اهمیت هر یک از فرایندهای سه‌گانه و بافت در مدل‌سازی فرآیند اطلاع‌یابی ضروری است.

چکیده انگلیسی:

Purpose: In recent decades, Information seeking behavior has been the subject of many studies and resulted different offered models; e.g., traditional, systematical, user-oriented, task-oriented and linear models. The main goal of this paper was to study Foster non-linear model as a new approach in contrast to previous offered models. Design/Methodology/Approach: This Survey research was conducted by a questionnaire that developed by the researcher based on existing criteria at the Foster’s thesis (2003). Total of 110 questionnaires were distributed and 105 of them were returned. Findings: The results showed different levels of correspondence in interdisciplinary and single-disciplinary researcher’s information-seeking behavior with Foster’s non-linear model in general and also with the contexts and triple core processes, too. The hypothesis test showed a significant difference in the the level of information seeking behavior matching between the two groups of studied researchers with the model. Conclusion: There is an essential need to review this model, especially in determining the weight and importance of each core processes and contexts in modeling the information seeking process.

منابع و مأخذ:

آهنگر، عادله و وزیرپور کشمیری، مهردخت (1387). بررسی رفتار اطلاع‌یابی اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد فیروزکوه. دانش شناسی، 4: 14-3.

بیگدلی، زاهد؛ فرج پهلو، عبدالحسین و قاضی­زاده، حمید (1390). مقایسه فرایند جستجوی اینترنتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شهید چمران با مدل «فرایند جستجوی اطلاعات» کولثاو به منظور ارائه الگوی جستجوی اینترنتی آنان و طرح مداخله کتابداران در هنگام جستجو. کتابداری و اطلاع رسانی. 14 (54).

بیگدلی، زاهد و شریفی، سمیه(1389). مفهوم بافت در حوزه رفتارهای اطلاعاتی. کتابداری و اطلاع رسانی. 13(51).

پروینی، زهره؛ جلالی دیزجی، علی(1389). رفتار اطلاع‌یابی و وب جهانی: بررسی رفتار اطلاع‌یابی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه رازی در محیط وب. دانش شناسی، 11: 17-32.

حافظ نیا، محمدرضا(1389). مقدمه­ای بر روش تحقیق در علوم انسانی(تجید نظر اساسی با اضافات). تهران: سمت.

دلاور، علی(1370). روش‌های تحقیق در علوم تربیتی و روانشناسی، ج 2، تهران: دانشگاه پیام نور.

زینالی، وحیده؛ مهدوی، مهتاب سادات(1393).  بررسی عوامل انگیزاننده و بازدارنده رفتار اطلاع‌یابی مشارکتی در دستیاران تخصص و فوق تخصص پزشکی. تعامل انسان و اطلاعات، جلد اول (2): 105-117.

فاستر، آلن(1387). اطلاع­یابی غیرخطی. «نظریه­های رفتار اطلاعاتی». ویراستار کرن ای. فیشر، ساندا اردلز و لین مک کچنی. ترجمه ترجمه فیزوزه زارع فراشبندی و دیگران. تهران: نشر کتابدار.

فرهنگی، علی­اکبر؛ صفرزاده، حسین(1385). روش‌های تحقیق در علوم انسانی با نگرشی بر پایان­نامه‌نویسی. تهران: پیام پویا.

قاسمی، علی­حسین؛ سنگری، محمود(1392). بررسی رابطۀ بین سبک­های تفکر و رفتار اطلاع­جویی در بین دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشکده‌های علوم پایه و ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. پژوهش­نامه کتابداری و اطلاع رسانی، 1(5).

کشاورز، حمید (1388). رفتار اطلاعاتی انسان و طراحی، توسعه و ارزیابی نظام های بازیابی اطلاعات: آرمان یا واقعیت؟. فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی، 2(46): 217-242.

کشاورز، حمید(1387). رفتار اطلاعاتی و مدل های اطلاع‌یابی. کتاب ماه، کلیات، 125: 87-91.

کیانی خوزستانی، حسن؛ نیکنام، مهرداد؛ پیشوایی، فاطمه(1391). رفتار اطلاع‌یابی اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی یزد. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 92: 120-135.

کیس، دونالد(1393). جستجوی اطلاعات: بررسی تحقیقات درباره اطلاع­یابی، نیازهای اطلاعاتی و رفتار اطلاعاتی. ترجمه زاهد بیگدلی با همکاری شبنم شاهینی، روح الله خادمیان و سیده صدیقه طاهر زاده. اهواز: دانشگاه شهیدچمران اهواز.

 منصوریان، یزدان(1390). تحلیل بافت در تعامل انسان و اطلاعات(یادداشت). نشریه الکترونیکی عطف(16مرداد 1390)، http://www2.atfmag.info/1390/05/16/interaction-2/

نوروزی، یعقوب؛ تلخابی، مهدی؛ علیپور حافظی، مهدی(1389). بررسی رفتار اطلاع‌یابی اعضای هیات علمی دانشگاه اراک در استفاده از اینترنت. دانش شناسی، 10: 81-92.

نوکاریزی، محسن و داورپناه، محمدرضا(1385). تحلیل الگوهای رفتار اطلاع یابی. کتابداری و اطلاع رسانی،  9(34). 119-152.

واعظی، رضا و نورافروز، حسین(1387). مقایسه رفتار اطلاع‌یابی اینترنتی: مطالعه موردی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی. فصلنامه علوم مدیریت ایران، 3(11): 101-129.

هاشمیان، محمدرضا؛ جنتی‌کیا، محمد و هاشمیان، علیرضا (1392). مهارت‌های اطلاع‌یابی در پایگاه‌های اطلاعاتی پیوسته موجود در کتابخانه ملی دیجیتال پزشکی در بین رزیدنت‌های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. مدیریت اطلاعات سلامت، 1(29).

یمین فیروز، موسی؛ داورپناه، محمد رضا(1384). نیاز اطلاعاتی، رفتار و الگوی اطلاع‌یابی. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 63: 123-132.

یمین فیروز، موسی؛ نوشین فرد، فاطمه؛ صیامیان، حسن(1391). مفاهیم و ویژگی­های الگوی اطلاع‌یابی ویلسون: مروری بر متون. مدیریت اطلاعات سلامت، 26: 567- 579.

Foster, A. E. (2003). Interdisciplinary information seeking behavior: a naturalistic inquiry. PhD thesis. University of Sheffield, Department of Information Studies. [Available at: http://etheses.whiterose.ac.uk/6138/1/521431.pdf].

Foster, A. E.(2004). A nonlinear model of information-seeking behavior. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 55(3), pp: 228–237[Available at: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/asi.10359/epdf].

Foster, A. E.(2005). A non-linear model of information seeking behavior. Information Research, 10(2) paper 222 [Available at http://InformationR.net/ir/10-2/paper222.html].

Foster, A. E.(2006). A non-linear perspective on information seeking. New directions in human information behavior. Volume 8 of the series information science and knowledge management pp: 155-170[available at http://link.springer.com.sci-hub.io/chapter/10.1007/1-4020-3670-1_9].

Foster, A. E.. & Urquhart, Christine (2012). Modelling nonlinear information behaviour: transferability and progression. Journal of documentation, 68(6), pp: 784-805. [Available at: doi: http://dx.doi.org/10.1108/00220411211277046].