مدل یابی رفتار کشاورزان در مدیریت بهینه مصرف آب کشاورزی مبتنی بر کشاورزی اقلیم هوشمند در شهرستان پاکدشت: کاربرد نظریه رفتار برنامه ریزی شده

محورهای موضوعی : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی

علی توسطی ¹ , مهرداد نیک نامی ² , سیدجمال فرج اله حسینی ³ , مریم امیدی نجف آبادی ⁴

1 - گروه اقتصاد، ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاوزی و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاوزی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار ایران
3 - گروه اقتصاد، ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاوزی و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - گروه اقتصاد، ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاوزی و صنایع غذایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1400/06/03 تاریخ پذیرش : 1400/06/03 تاریخ انتشار : 1400/03/01

کلید واژه: مدیریت بهینه مصرف آب کشاورزی, کشاورزی اقلیم هوشمند, نظریه رفتار برنامه ریزی شده,

چکیده مقاله :

کشاورزان اصلی ترین عامل در مدیریت مصرف آب کشاورزی تلقی می شوند. نظریات رفتاری، علل بهره برداری نامناسب از آب کشاورزی را در رفتار کشاورزان جستجو می کنند و بیان می دارند نیّت انسان نسبت به مصرف آب تعیین کننده رفتار اوست. لذا در تحقیق حاضر، مدل یابی رفتار کشاورزان در مدیریت بهینه مصرف آب کشاورزی مبتنی برکشاورزی اقلیم هوشمند با استفاده از نظریه رفتار برنامه ریزی شده، به عنوان هدف در نظر گرفته شد. روش تحقیق، پیمایشی است. جامعه آماری 322 نفر از گلخانه داران شهرستان پاکدشت بودند که از طریق فرمول کوکران 51 نفر بعنوان حجم نمونه انتخاب شدند. در مرحله میدانی از پرسشنامه بعنوان ابزار اصلی تحقیق استفاده شد. روایی صوری و محتوایی و نیز پایایی ابزار تحقیق مورد تائید قرار گرفتند. نتایج حاصل از رویکرد مدل سازی معادلات ساختاری، بیانگر این بود که هنجارهای انتزاعی، تأثیر معنی داری بر نیّات رفتاری دارند. در واقع هنجارهای ذهنی بعنوان متغیر زمینه ای، یکی از عوامل تعیین کننده نیّت و قصد افراد برای مدیریت بهینه مصرف آب کشاورزی است. لذا به منظور افزایش نیّت افراد برای مدیریت بهینه مصرف آب کشاورزی، درک هنجارهای انتزاعی و ذهنی افراد بسیار مهم است. همچنین نتایج نشان دادند که نیّت، بر رفتار مدیریت بهینه مصرف آب کشاورزی تأثیر معنی داری دارد. نیّت بعنوان یک متغیر میانجی، خود تحت تأثیر سه متغیر نگرش، هنجارهای انتزاعی و کنترل رفتاری درک شده است. در واقع نیّت بعنوان آمادگی فرد برای انجام رفتار خاص تلقی می شود. چنانچه نیّت فرد در سطحی بالا باشد و شخص نیز قادر به انجام آن باشد، آن گاه رفتار بروز پیدا خواهد کرد. بنابراین می توان اظهار نمود نیّت و قصد افراد به عنوان مهمترین عامل تعیین کننده رفتار مدیریت بهینه مصرف آب کشاورزی تلقی می شود.

چکیده انگلیسی:

Farmers considered as a main factor in managing agricultural water consumption. Behavioral theories look for the causes of improper use of agricultural water in the behavior of farmers and state that human intention to consume water determines behavior. Therefore, the aim of this study was to model the behavior of farmers in the optimal management of agricultural water consumption based on smart climate agriculture using the theory of programmed behavior. The research method was survey. The statistical population was 322 greenhouse owners in Pakdasht County that 51 people selected as the sample size through Cochran's formula. In the field stage, a questionnaire used as the main research tool. Face and content validity as well as the reliability of the research tool were confirmed. The result of the structural equation modeling approach showed the effect of abstract norms on behavioral intention, and the effect of this variable on the behavior of optimal management of agricultural water consumption.

منابع و مأخذ:

بیژنی، م و حیاتی، د. (1392). کاربرد نگرش های زیست محیطی در واکاوی تضاد آب: مورد مطالعه شبکه آبیاری درودزن. علوم ترویج و آموزش کشاورزی. جلد9. شماره1. صص 101-83.

حاجی نژاد. ع.، و پایدار، ا. (1393). اولویت بندی راهکارهای تعادل بخشی به برداشت آب زیرزمینی در نواحی روستایی دشت جیرفت. با استفاده از تکنیک MOORA، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، دوره 5، شماره 18، صص 18-1.

خوان پایه، م.، و کرمی، ع. (1394). سازه های مؤثر بر نگرش کشاورزان نسبت به ابعاد پایداری مزرعه در شرایط آبیاری با پساب شهری: مورد مطالعه شهرستان مرودشت، علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 11، شماره 1.

رحیمیان، م. (1395). عوامل اثر گذار بر مدیریت پایدار منابع آب در بین گندمکاران آب شهرستان کوهدشت. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی. جلد 12. شماره 2. صص 247-233.

رحیمی فیض آباد، ف. یزدان پناه، م. فروزانی، م. محمدزاده، س. برتون، ر. (1395). تبیین رفتار حفاظت از آب کشاورزان با استفاده از تئوری توسعه یافته رفتار برنامه ریزی شده: مورد مطالعه شهرستان الشتر. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی. جلد 12. شماره 2. صص 17-1.

رزاقی بورخانی، ف. و میرترابی، م. ا. (1399). مدل یابی بهینه بکارگیری فناوری های نوین حفاظت آب در میان کشاورزان. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. دوره 2- 51. شماره 4. صص 714-699.

رنجبر، ب. نعیمی، ا. نهاوندیان، ف. (1398). تحلیل هنجارهای تأثیرگذار بر رفتار مشارکتی کشاورزان در راستای حفاظت از آب حوضه آبخیز تالاب زریوار شهرستان مریوان. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی. جلد 15. شماره 2. صص 16-1.

زارع، ع. و زلالی، ن. (1394). نیاز آموزشی مدیریت بهینه آبیاری در بین کشاورزان رامشیر. فصلنامه پژوهش مدیریت آموزش کشاورزی. شماره 33. صص 96-84.

سعدی، ح . و هدایتی نیا، س. (1399). واکاوی دیدگاه ها و رفتار کشاورزان نسبت به حفاظت از منابع آب زیرزمینی: مطالعه موردی دهستان بالادربند، استان کرمانشاه. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی. جلد 16. شماره 2. 1399.

شرفی پور، ل. و احمدوند، م. (1399). واکاوی رفتارهای مدیریت آب در گندمکاران شهرستان ارزوئیه بر مبنای تئوری شناخت اجتماعی. مجله پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی. سال سیزدهم. شماره 2. پیاپی 50. صص 68-53.

شعبانعلی فمی، ح. محمدزاده نصیرآبادی، م. سواری، م. معتقد، م. بقایی، م. افشاری، س. (1398). بکارگیری راهبردهای مدیریت آب توسط کشاورزان کوچک مقیاس در شرایط خشکسالی در مناطق روستایی استان اصفهان. فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی. جلد 6. شماره 3. پائیز. صص 278-265.

صفا، ل. و ولی نیا، س. (1399). عوامل تأثیرگذار بر رفتارهای حفاظت از منابع آب در بین کشاورزان شهرستان زنجان: کاربرد نظریه انگیزش حفاظت. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی. جلد 16. شماره 1. صص 150-131.

کشاورز، م. (1397). واکاوی میزان انطباق راهبردهای مدیریت کشاورزی با تغییر اقلیم: مطالعه موردی استان فارس.مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی. دوره 14. شماره 2. صص 123-107.

لوئیس، گ. (1392). روند خطرناک مصرف آب در ایران. گزارش نماینده مقیم سازمان ملل در تهران. روزنامه جهان صنعت،  سال دهم 10 ، شماره 2705 ، صص 1.

محقق زاده، ه. کرمی، ع. (1396). سازه های اثر گذار بر بهینگی مصرف آب در آبیاری قطره ای نواری در کشت گوجه فرنگی. مجله علوم ترویج وآموزش کشاورزی. جلد 13. شماره 2. صص 89-71.

مرتضوی، س. م.، سلیمانی،ک.، و غفاری، ف. (1390). مدیریت منابع آب وتوسعه پایدار، مطالعه موردی دشت رفسنجان. مجله آب و فاضلاب. سال 22 . شماره 2، صص 131-126

مختاری حصاری، آ. رضائی، ر. شعبانعلی فمی، ح. (1399). تحلیل عوامل مؤثر بر رفتار کشاورزان در بکارگیری سامانه آبیاری تحت فشار دراستان آذربایجان شرقی. مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی. جلد 16. شماره 2، صص 143-125.

مهنی رفتار، ر. نعیمی، ا. رضائی، ر. خسروی، ی. (1399). تحلیل رابطه بین هنجارهای اخلاقی، دانش و رفتار حفاظت از آب کشاورزان حوضه آبریز هلیل رود شهرستان جیرفت. مجله پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی. سال سیزدهم. شماره 1. بهار. پیاپی 49.

ولی زاده، ن. کریمی، ح. حیاتی، د. (1398). تعیین کننده های هنجارهای اخلاقی و اسناد مسئولیت در زمینه حفاظت آب: مورد مطالعه کشاورزان شهرستان مهاباد و میاندوآب. مجله علوم ترویج وآموزش کشاورزی. جلد 1. شماه 15، صص 188-175.

ناصری، ا. عباسی، ف. اکبری، م .(1396). برآورد آب مصرفی در بخش کشاورزی به روش بیلان آب. تحقیقات مهندسی سازه های آبیاری و زهکشی. 18(68)، صص 17-32.

نوری پور، م.، و نوری،  (1391) . تحلیل نقش سرمایه اجتماعی در مشارکت آب بران شبکه آبیاری و زهکشی:  مورد دشت لیشتر.  مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 8، شماره 1، صص 53-70.

Agricultural water management and poverty linkages. Agricultural Water Management, 97(4), 520-527.

Alkhasawneh, M. H., and Irshaidat, R. (2017). Empirical validation of the decomposed theory of planned behavior model within the mobile bank in adoption context. International Journal of Electronic Marketing and Retailing, (8)1, 58-76.

Arslan, A., McCarthy, N., Lipper, L., Asfaw, S., Cattaneo, A., & Kokwe, M. (2015). Climate smart agriculture? Assessing the adaptation implications in Zambia. Journal of Agricultural Economics, 66(3), 753-780.

Bamberg, S. (2013). Changing environmentally harmful behaviors: A stage model of self-regulated behavioral change. Journal of Environmental Psychology, 34, 151-159.

Beedel, J., and T. Rehman. (2000). Using social-psychology models to unrerstand farmers conservation behavior. Journal of Rural Studies, 16, 117-127.

Brown, M, E. & Funk, C,) 2008(. Food Security under Climate Change. NASA Publications. 131. https://digitalcommons.unl.edu/nasapub/131

Bryan, E. Ringler, C. Okoba, B. Roncoli, C. Silvestri, S. Herrero, M. 2013. Adapting ariculture to climate change in Kenya: Household strategies and determinants. Journal of Environment Management. Volume 114. 26-35.

Campbell, B. M., Thornton, P., Zougmoré, R., Van Asten, P., & Lipper, L. (2014). Sustainable intensification: What is its role in climate smart agriculture? Current Opinion in Environmental Sustainability, 8, 39-43.

Cary, J. W. (2008). Influencing attitudes and changing consumers’ household water consumption behavior. Journal of Water Science and Technology: Water Supply, 8 (3), 325-330.

Dolnicar, S., and Hurlimann, A., (2010.) Australians’ water conservation behaviors and attitudes. Journal of Australian Water Resource, 14 (1), 43 -53.

Douxchamps, S., Ayantunde, A., and Barron, J. (2014). Taking stock of forty years of agricultural water management interventions in smallholder systems of Burkina Faso. Water Resources and Rural Development, 3, 1-13.

FAO.2018. CLIMATE-SMART AGRICULTURE. TRAINING MANUAL. A reference manual for agricultural extension agents.

Gangwal, N., and Bansal, V. (2016). Application of decomposed theory of planned behavior for m-commerce adoption in India. Proceeding of 18th International Conference on Enterprise Information Systems (ICEIS), Rome, Italy, 357-367.

Gilg, A., and Barr, S. (2006). Behavioral attitudes towards water saving? Evidence from a study of environmental actions. Journal of Ecological Economics, 57 (3), 400-414.

Hsieh, P. (2014). Physicians’ acceptance of electronic medical records exchange: An extension of the decomposed TPB model with institutional trust and perceived risk. Medical Informatics. 84(1), 1-14.

Huang, Q., Dawe, D., Huang, J., Rozelle, S., and Wang, J. (2005). Irrigation, poverty and inequality in ruralChina. The Australian Journal of Agricultural and Resource Economics, 49 (2), 159–175.

Lynne, G.D., Franklin Casey, C., Hodges, A., and Rahmani, M. (1995). Conservation technology adoption decisions and the theory of planned behavior. Journal of Economics Psychology, 16 (4), 581 -598.

Namara, R. E., Hanjra, M. A., Castillo, G. E., Ravnborg, H. M., Smith, L., and Van Koppen, B. (2010). Agricultural water management and poverty linkages. Agricultural Water Management.  Vol 97 (4). 520-527.

Pereira, L.S. (2005). Water and agriculture: Facing water scarcity and environmental challenges. Agricultural Engineering International: the CIGR Journal of Scientific Research and Development. 7, 35-42.

Smith, S. J., Haacker, E. K., Kendall, A. D., Deines, J. M., Pei, L., Cotterman, K. A., Li, H., Liu, X., Basso, B., and Hyndman, D. W. (2016). Complex water management in modern agriculture: Trends in the waterenergy- food nexus over the High Plains Aquifer. Science of the Total Environment, 1,566-567.

Smith, L. E. (2004). Assessment of the contribution of irrigation to poverty reduction and sustainable livelihoods. International Journal of Water Resources Development, 20(2), 243-257.

Singh, A. (2016). Evaluating the effect of different management policies on the long-term sustainability of irrigated agriculture. Land Use Policy, 54: 499–507.

Wauters, E., Bielders, Ch., Poesen, J., Govers, G., and Mathijs, E. (2010). Adoption of soil conservation practices in Belgium: An examination of the theory of planned behavior in the agri-environmental domain. Journal of Land Use Policy, 27, 86–94.

Yazdanpanah, M., Hayati, D., Hochrainer-Stigler, S., and Zamani, G. H. (2014). Understanding farmers' intention and behavior regarding water conservation in the Middle-East and North Africa: A case study in Iran. Journal of Environmental Management, 135, 63-72.